Taal en Tongval. Jaargang 22

[p. 149]

Nogmaals bassons coniugations

In mijn artikel The Coniugations in Englishe and Netherdutche van Thomas Basson (TT 21 (1969), p. 128-133) duidde ik zeer in het kort ook op English Pronounciation: or a Short Introduction and Waye to the English speache, een engels-nederlands en nederlands-engels leerboekje dat door Bassons leerling Jacob Walraven werd afgedrukt achter zijn uitgave en vertaling van George Whetstones The Honourable Reputation of a Souldier, evenals het boekje van Basson in 1586 te Leiden verschenen. Ik merkte op dat er tussen beide werkjes duidelijke overeenkomst bestaat en achtte het niet uitgesloten dat Basson van de inhoud van Walravens boek op de hoogte was toen hij The Coniugations schreef.

Het drukkers- en uitgeversprivilegie van Bassons boekje is van april 1586, dat van Walravens geschrift van augustus van hetzelfde jaar. Deze data zouden erop kunnen wijzen dat Bassons boek eerder werd gedrukt dan dat van Walraven, maar dat is niet met zekerheid vast te stellen aan de hand van deze gegevens. Toch weten we zeker dat het eerst The Coniugations verschenen is en daarna pas The Honourable Reputation. Bij de voorbereiding van een artikel over The Dutch Schoolemaster, een boek van de hand van Martin le Mayre dat in 1606 te Londen verscheen, kwam ik namelijk tot de bevinding dat de van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag in leen ontvangen fotokopie van Walravens boek waarmee ik had gewerkt - originelen die me bekend waren, bevonden zich in Cambridge en San Marino en waren dus niet gemakkelijk te raadplegen -, niet kompleet was. Van de bibliothecaris van de Henry E. Huntington Library te San Marino in Californië ontving ik een mikrofilm van het totale werk dat blijkt te eindigen met het volgende Besluyt:

Hier hebdy nu, Leerzame Lezer, genouch, om u int leeren te behelpen, al twelc wel gepronunceert ende verstaen, en zal u vorder niet ontbreken, dan alleen eygen zelfs oeffening int veel lezen ende spreken. Tspreken, in zonderheyt gantsch vrymoedich ende onbeschreumt: Oftet goet ofte quaet zy zijt niet beschaemt, schaemte is hier al onnut ende schadelic, smijtet vry uyt, verzwegen fauten en can men niet gehelpen: watmen hoort, ooc ziet, zeer wel. Int Lezen, hebdy voor eerst de Vocabularen by I. Paedts, ende de Coniugatien by T. Basson gedruct. Hier toe neemt dan ooc tvoorgaende vanden Soldenaer, mitsgaders t'nieuwe Testament, oock de Psalmen, beyde in ryme ende prose. Deze, ooc cleyne historikens

[p. 150]

crijchdy nu hier haest in Engels wel te coop, ende tegens tduytsch over gelezen, zal u uyter maten veel vorderen: maer boven al (zo ghy vorder ziet) t'schrijven ende dicmael overzetten uyt deene tale in d'ander ende weder te rugge: dit leert best, maer pijnlixt, doch den Leergierigen niet dan een geneuchte, zulx ghijt, doende, ooc zelf wel zult bevinden. Waer mede ic my u, ende u d'almogende Heere int leeren bevele. Verzouckende vruntlick, deze mijne t'uwaerts gantsch goede meyninge ende wille ten besten wilt nemen. Vaert wel, wel willende altijt uwen, zo hy u nu insgelijx doet, I.W.

Walraven spreekt hier wel zeer duidelijk uit dat Bassons werk al vóór het zijne was gepubliceerd; waarmee nog niet is uitgesloten dat Basson niet op de hoogte kan zijn geweest van de inhoud van Walravens boek: waarom zou de leerling niet bij zijn leermeester een oordeel hebben gevraagd, waarom zou Basson het manuskript niet gelezen kunnen hebben?

Voor wie zich afvraagt wat toch het andere boek mag zijn waar Walraven op duidt in zijn Besluyt, de ‘Vocabularen by I. Paedts’, wil ik eraan toevoegen dat bij de uitgever van Walravens The Honourable Reputation, Jan Paedts Jacobszoon, het jaar te voren was verschenen Colloqves, Ov Dialogves, Avec Vn Dictionaire en quatre langues: Flamen, Anglois, François, & Latin... Tot Leyden, By Jan Paedts Jacobszoon ende Jan Bouwenszoon, waarvan zich het enig bekende eksemplaar bevindt in de al eerder in dit artikel genoemde Henry E. Huntington Library in San Marino.

Nijmegen

G.R.W. Dibbets