Taal en Tongval. Jaargang 18

Vat = doodkist

In onze studies over de doodkist publiceerden wij¹ een aantal oude citaten, ook uit Vlaanderen, met het woord vat in de betekenis van doodkist uit Jacob van Maerlants Spiegel Historiael (na 1282), Jan Boendales Der Leken Spieghel (1330), Nicolaes Despars' Cronijcke van den Lande ende Graefscepe van Vlaenderen (2de helft 16de e.), Edewaerd De Denes Testament (± 1560), Rembry's Histoire de Menin (1563), en uit een Gentse oorkonde van 1473. De Bo vermeldt ‘scherfvat’ bij Vaelande² en zegt dat het ‘dagelijks gebruikt [is] te Iper-Poperinghe’. Het W.N.T. vermeldt ook vat voor ‘kiste van ongeschaafde planken, waar men de arme lieden in begraaft’ te Kortrijk, Aant. v. Gezelle (± 1880). In Loquela vermeldt Gezelle nog scherfhout = scherfvat, dat hij gehoord heeft te Werveke en waarvan hij zegt ‘misschien, uit misverstaan, voor scherfvat?’ en sterfvat = doodkiste, gehoord te Menen.

Dat is voorlopig alles voor Vlaanderen.

In een licentieproefschrift (1965) voor professor A. Van Elslander van Ludo Swinnen over ‘De Kluchte van jappen die stoffelyne verlaet om sanderyne ende andere voorvallen’, een-18de eeuws produkt van de Kortrijkse ‘componist’ Maerten Bruyr (Martinus Bruwier), antwoordt Stoffelyn aan haar moeder, die haar vraagt: ‘Met wien ist segh het my dat hy soo licht gaat deure?’ ‘het is met Sanderyn den naegel van myn vat’. Het woord vat moet dus in Zuid-West-Vlaanderen tot in de 19de eeuw wel zeer gebruikelijk zijn geweest.

Willem Pée.

1 a. Willem Pee en G. Winnen, Die Bezeichnungen dea Sarges in den niederländischen Dialekten (mit einer Karte), Rheinische Vierteljahrsblätter 21 (1956), Festschrift Adolf Bach, 2. Teil, pp. 53-69.
b. Willem Pee - G. Winnen - J. Renson, De benamingen van de doodkist in Noord- en Zuid-Nederland, Wallonië en de aangrenzende gebieden (met 8 kaarten), Taal & Tongval, IX (1957), pp. 97-132.

2 Vaelande van Ieper (anagram van Van Daele), Tyd-Verdryf. Ondersoek op de Néder-duytsche spraek-konst, met de noodige lessen op de néderduytsche Vers-Maekerye, kort gesegd de Schóle der Schól-meesters ende Oefen-perk der Dichters, Doorsaeyd met Stukskes van allerhande slach soo ten voorbélde voor alsnog onbedrévene Schryvers, als tot voedsel en vermaek des geests voor alle doch van menschen, Ieper - Laurens de Varver, 1805-1806.