Taal en Letteren. Jaargang 16

[p. 525]

Kleine medelingen.

M. Schönfeld, Proeve eener kritische Verzameling van Germaansche Volks- en Persoonsnamen, voorkomende in de litteraire en monumentale Overlevering der Grieksche en Romeinsche Oudheid. Groningen, M. de Waal.

In het boek, dat ik hier kort wens te bespreken, geeft de heer Schönfeld ons een zo volledig mogelike lijst eerst van Germaanse volksnamen, daarna van persoonsnamen, die in Romeinse en Griekse bronnen zijn overgeleverd, te beginnen met de alleroudste en ophoudende met de tijd van Justinianus.

Voorlopig worden - in 118 pagina's - alleen die namen behandeld, die met een A en een B beginnen. Als wij letten op het grote aantal geëxcerpeerde schrijvers en inscripsies, die in de inleiding genoemd worden en waaruit wij naam-vormen vinden aangehaald, dan moeten wij de grote ijver van de verzamelaar bewonderen, en dan krijgen wij - wat van meer belang is - de indruk, dat bij zoo'n breed en nauwgezet onderzoek maar heel weinig namen of varianten aan zijn waakzame blikken kunnen zijn ontgaan. Het is dan ook te hopen, dat de heer Schönfeld het niet bij deze ‘proeve’ zal laten, maar dat hij achtereenvolgens alle letters van het alfabet op dezelfde wijze zal behandelen. Een volledige lijst van die Oud-Germaanse

[p. 526]

eigennamen zal van zeer veel nut zijn voor alle Germanisten. In één opzicht zou het werk dan wat bekort kunnen worden, en wel wat aangaat de aantekeningen bij de eigennamen. De schrijver deelt namelik zijn werk op de volgende manier in: Het bovenste gedeelte van de pagina's bevat een zo volledig mogelike lijst van de ‘belegstellen’; iedere naam wordt telkens in die vorm gegeven, die hij in de beste codex van de respectieve bronnen heeft. Daaronder volgen in een tweede kolom - tussen twee horizontale strepen - de varianten uit andere codices. En aan de voet van de bladzijden vinden wij de aantekeningen. M.i. had de heer Schönfeld in een uitvoerig werk als dit in deze derde afdeling kunnen volstaan met een volledige opsomming van de literatuur, desnoods hierbij nog opgevende, welke van de vormen, die er voorkomen van één naam, het dichtst bij de oer-germaanse grondvorm staat ('t zij dan volgens zijn persoonlike mening, 't zij volgens het algemene oordeel); en in zijn inleiding zegt hij dan ook, dat hij deze aantekeningen zo beknopt mogelik heeft gemaakt, en zich bij voorbeeld in etymologiese bespiegelingen heel weinig heeft verdiept. Alles m.i. heel terecht; maar dan had hij zich ook absoluut moeten onthouden van alles, wat meer is dan een verwijzing naar de vakliteratuur. Want nu, nu werkelik de aantekeningen tot zekere hoogte uitvoerig zijn, nù hindert ons telkens weer de onvolledigheid; zo spreekt de schrijver herhaaldelik zijn mening uit over de kwestie, of een of andere naam Kelties is of Germaans; soms sluit hij zich dan aan bij een andere onderzoeker, soms ook bestrijdt hij een andere opinie. Had hij deze zo moeilike problemen geheel onbesproken gelaten, alles goed en wel; maar nu ze vermeld worden, hadden wij meer mogen verwachten dan zo hier en daar een losse opmerking en een paar weinig zeggende regels op blz. VI van de Inleiding. Hier wordt gewezen op de ‘moeilijkheid om de Germaansche namen te onderscheiden van Keltische’: ik kan mij begrijpen, dat iemand zich hier van een zelfstandig oordeel onthoudt; weinigen kunnen onbevreesd over oud-keltiese zaken mee-

[p. 527]

spreken; maar laten wij dan tot betere oriëntering iets horen van de onderzoekingen van grote Keltologen zoals d'Arbois de Jubainville, die ook zo duidelik en beknopt zijn ideën weet mee te delen. Nu weten wij absoluut niet waar de schrijver zijn mening op baseert, als hij een naam voor Kelties of Germaans verklaart. Zoo hadden ook, nu we toch eenmaal die aantekeningen hebben, de § § over ‘grammaticale punten van algemeen belang’ op blz. IX-XII van de Inleiding uitvoeriger en kritieser kunnen zijn.

Af en toe komen wij in de Aantekeningen ook onduidelikheden of onjuistheden tegen; bijv. blz. 29, waar sprake is van ‘een Germaanschen vorm *Burhterz uit *Bhterz, die ook kan opleveren en in werkelijkheid opgeleverd heeft *Bruhterz, bewaard in den naam van het volk Boructuarii.’ Ik lees hieruit, dat *Bruhterz uit *Burhterz is ontstaan. Is dat zo zeker? En verder begrijp ik niet recht of de schrijver Boructuarii uit een vorm met ur dan wel met ru afleidt. Ten slotte maak ik nog opmerkzaam op de lijst van geheel heterogene gevallen, waar een vorm met een ‘middenvokaal’ wisselt met een andere zònder, op blz. 11. In Catualda uit *Catu-walda hebben wij toch een geheel ander geval dan in Varini: Varni. En wat te denken van het laatste voorbeeld: Harudes naast os. hard, ohd. hart? Waarbij ter nadere verklaring gezegd wordt: hier staat de uitval der vokaal misschien in nauw verband met de flexie (accent!)’. Zoo'n vermetele bewering mag toch maar niet zó zonder nadere toelichting worden neergeschreven? Ik herhaal nog eens, naar aanleiding van dit voorbeeld, hetgeen ik zoëven in 't algemeen opmerkte: de aantekeningen hadden òf veel uitvoeriger, veel breder gemotiveerd moeten zijn, òf, 't geen nog beter zou zijn, niets dan verwijzingen.

N. van Wijk.