Taal en Letteren. Jaargang 16

Klaauwen.

Op een bekende plaats in de Spaanschen Brabander (285) wordt dit woord gebruikt voor een jongensspel:

Aauwe, wille wy t'samen klaauwen?
Ick ra stoof, Auwe schijt,
Aauwen is zijn klaauwen quijt.

Dit woord is nog niet opgehelderd. Verwijs verklaarde: ‘waarschijnlijk met kromme vingers in elkaar gehaakt en de voeten tegen elkaar ronddraaien.’ Dit is hoogst onwaarschijnlik, in verband met de volgende regels. Daarom giste Moltzer: ‘kooten, waarin het woord stoof ten minste te huis behoort.’

Bij het doorbladeren van Jan Luyken vond ik een bladzijde die een aannemelike verklaring aan de hand doet. In het bundeltje 's Menschen behin, midden en einde worden allerlei kindervermaken afgebeeld en voor moralisatie gebruikt. Op blz. 57 (nieuwe uitgave) wordt gesproken over De klaauw:

De Klaauw, van d'Os, of van het Zwijn,
Laat zich het Kind ook waardig zijn.

De houtsnede vertoont op de voorgrond twee jongens die hun voorschoot vol ‘klauwen’ hebben. De een zit op

[p. 110]

een soort stoep en heeft ook een stapel naast zich op de grond; de ander heeft een klauw in de vooruitgestoken hand. Op de achtergrond zijn twee jongens aan 't spelen, maar het is niet te zien of ze met klauwen bezig zijn.

Verder in dit boekje wordt ook De Koot vermeld, (blz. 71), waar een paar kotende jongens afgebeeld zijn, maar over het spel krijgt men geen nadere inlichtingen.¹⁾

Wanneer nu de klauwen voor jongens een kostbaar bezit waren, dan is het begrijpelik dat er spelletjes ontstonden om elkaar die klauwen afhandig te maken, evenals dat met knikkers, noten of griffeltjes gebeurt. De termen ‘stoof’ en ‘schijt’ pasten evengoed als bij het klauwen als bij het koten. Hoe het spel precies gespeeld werd zal wel moeielik uit te maken zijn. Misschien legden de spelers een gelijk aantal bij elkaar en werd over het eigendom beslist door één of alle klauwen omhoog te gooien, en stoof of schijt te raden. Op soortgelijke wijze ziet men nu nog jongens met senten spelen, waarbij dan ‘munt of kruis’ geraden moet worden.

Dit spel schijnt wel speciaal Amsterdams geweest te zijn, of tenminste niet algemeen bekend. Anders zou het woord niet in de woordeboeken ontbreken. Komt het misschien ook bij Cats voor?

C.d.V.

1) Op blz. 73 nog ander ‘dierlik’ speelgoed, nl. De Ossekies. Vgl. ook op blz. 67 de afbeelding van het zeventiende-eeuwse knikkerspel.