Taal en Letteren. Jaargang 16

[p. 44]

Liplap.

Liplap, thans weinig of weinig of niet meer gebruikt, is, zegt Prof. Veth in zijn Uit Oost en West, uit geen bekende taal te verklaren, of men moest er het Bataksche liplip in vinden, wat maar eventjes beteekent: iemand als zijn bloedverwant verloochenen, omdat men zijn schulden niet wil betalen. Maar dat is natuurlijk geheel onaannemelijk. Prof. Veth ziet er een komisch, willekeurig gevormd woord in, een spotwoord dat, eenigszins geluidnabootsend, op de hoogst gebrekkige en belachelijke taal dezer klasse van kleurlingen wijst.

Verder geeft hij nog een stukje van de geschiedenis van dit woord, de plaats bij de Graaff (Oost-Indische Spiegel), waar deze zegt, wat men onder Liblabs verstond omstreeks 1720. In het Hollandsch (Prof. Veth citeert uit de Fransche vertaling) luidt de passage: ‘bij d'Oost-Indise [vrouwtjes verstaan wij] Hollandse, die in Oost-Indien van een Hollandsche vader en Moeder zijn geboren, en die gemeenlijk met de naam van Liblabs-kinderen genoemd worden; vermids 't meerendeel (gelijk men seid) een slag van de Meulen heeft.’ Ofschoon Prof. Veth dit niet begrijpt, is het volmaakt in overeenstemming met een beteekenis van het woord Liblab in het Duitsch, die ook in Nederland bekend kan zijn geweest, n.l. ‘thörichter Mensch’ (Grimm), dus iemand die de ‘tropenkolder’ in den kop heeft. Overigens is de Graaff de eenigste niet, die den naam liplap toepast op kinderen van Europeesche ouders in Indië geboren. In Hobson-Jobson vindt men de volgende aanhaling uit Stavorinus (1768-1771): ‘Kinderen in Indië geboren krijgen den spotnaam liplaps van de Europeanen, al mogen de ouders beide uit Europa gekomen zijn.’ Dit wijst reeds op een uitbreiding der beteekenis, die het mogelijk maakt den minachtenden naam over te dragen van de Europeesche kinderen op die van gemengd ras, vooral onder inwerking van het reeds in gebruik zijnde bijv. naamwoord lips, dat we mede bij de Graaff vinden op pag. 10 van zijn O I Spiegel.

[p. 45]

Daar spreekt hij van de Indische kinderen, die hun ‘redenen’ vermengen met een lipse tyolise of ‘bastaard-Portugesen-taal. Hiermee is de zaak evenwel nog niet uit, om niet eens te spreken van de conjecturen van H. Suchardt in zijne Kreoolsche Studiën. Immers liblab beteekende omstreeks het eind der zeventiende eeuw: ‘der etwa einen halben Finger dicken Milchrahm der an der inwendigen Schale der jungen Kokosnüsse hängt, nachdem man das Wasser ausgetrunken. (G. Meister, Der Orientalisch-Indianische Kunst und Lustgärtner, 1692). Overdrachtelijk zal hiernaar genoemd zijn het kostje, dat ik beschreven vond in Innigo de Biervillas' Voyage II, p. 37, ed. 1736: les Matelots et les Soldats sont nourris ordinairement dans cet Hôpital, de ris à l'eau et de quelques morceaux de boeuf salé et de vieux lard jaune, avec une écuellée de lippelape tous les matins. Cette sorte de potage se fait avec des herbes hachées et mêlées avec du ris, ce qui ressemble assez à la patée q'on veut élever.’ Zouden we èn bij Meister die in zijn verklaring van het woord geheel overeenstemt met wat Rumphius zegt in bk. I, hoofdst. 1, èn bij de Biervillas te doen hebben met het Hollandsche liflaf in den Maleischen mond, d.w.z. met de f = p, daar het Maleisch de f niet heeft? Eigenaardig is het zeker, dat het woord op het oogenblik véél meer voorkomt in de praktijk der inlanders dan in die der Europeesche en Indo-Europeesche maatschappij. In de beteekenis van ‘kleurling’ is het zelfs opgenomen in Kigg's Dict. of the Sunda language, waar liplap omschreven wordt als volgt: ‘a person whose parents are one of them European and the other native. Mostly born of a native mother by an European father.’ Hoe rijmt zich dit alles te zaam, kan men wel vragen en in hoeverre blijft de afleiding: persoon met lapachtig groote omgekrulde lippen, ‘lipper’, te handhaven?

F.P.H. Prick van Wely.

Mr. Cornelis, December 1904.