Taal en Letteren. Jaargang 15

[p. 525]

Boekaankondiging.

G. Brandt's Leven van Vondel, met eene Inleiding en Aanteekeningen voorzien door Dr. Eelco Verwijs. 2e druk, bewerkt door Dr. J. Hoeksma. Amst. 1905. A. Versluys. Prijs f 0.75.

Een uitstekende uitgaaf van Brandt's zo belangrijk Leven van Vondel!

De eerste druk, door Verwijs bezorgd, verscheen in 1866, als 't vierde nummer van de Nederlandsche Klassieken. Dr. Hoeksma die (na bijna 40 jaar!) de 2e druk bewerkte, heeft de tekst herzien, veel nieuwe aantekeningen toegevoegd, veel oude verbeterd of in beknopter vorm gebracht, sommige (nu overbodige) weggelaten.

Uit die aantekeningen blijkt dat dr. Hoeksma goed op de hoogte is van de uitgebreide Vondel-literatuur.

De Inleiding van de eerste druk is door een nieuwe vervangen. Behandelde Verwijs hoofdzakelik de vraag wie de schrijver was van de scherpe voorrede in het 2e deel van Vondel's Poezy (1647), Hoeksma bespreekt deze kwestie in een noot bij de tekst en wijst in zijn Inleiding meer eigenaardig op Vollenhove's hulp bij 't samenstellen van J. van Vondel's Leven.

Een enkele opmerking die ik maakte bij het doorbladeren en doorlezen van deze uitgave, moge hier volgen. Had in

[p. 526]

de aantekeningen bij Palamedes geen melding moeten gemaakt zijn van het Kort Bericht achter de amersfoortse uitgaaf van 1736, waarin men leest: ‘De stoffe, waar uit de Heer Vondel het treurspel, Palamedes genaemt, heeft zamengesteld, is eerst in onrijm ontworpen door den taelen Histori-kundige Joannes Meursius, Hoogleeraar in de Hooge Schoole te Leiden, en wel op 't verzoek van den Heer van der Myle, Barnevelts schoonzoon, daar na door Vondel in rijm gebracht, die toen noch onkundig in de Grieksche Historiën, verscheide zaeken verwart en duister heeft voorgestelt’?

Aan de waarheid van het verhaal dat de Aartsbisschop van Mechelen tegen Vondel zei: ‘'t gaet al wel, sinjeur Vondel; maor ge zait nog op verre nao geenen Cats’, werd ook door van Lennep (die het aan Willems ontleende en zelf opsierde) getwijfeld. Mij dunkt terecht. In ieder geval is het zeer onwaarschijnlik dat Vondel zelf of een van zijn Katholieke vrienden het dialekt zou hebben nagebootst, gesproken door de aartsbisschop, ‘toen Vondel van (deze) Maecenas het vormsel ontving.’¹⁾

1) Of Van Lennep ook twijfelde? Hij zegt wel in het XIIe deel van zijn Vondel-uitgave, blz. 218, dat hij 't verhaal van Jacob Boonen nam uit Willems' Verhandeling. 1820-24; blz. 13.
In deze Verhandeling over de Nederduijtsche Taal- en Letterkunde opzigtelijk de Zuydelyke Provinciën II p. 13 staat echter het volgende:
‘Wie zou het gelooven? Een der evengenoemde grondleggers der Hollandsche letterkunde, Jacob Cats, aller Dichteren Bestevader mag men ook als een grondlegger aenzien van het karakter der Belgische Dichtkunst deézer en der volgende eeuw. Den zoetvloeyenden loop zyner verzen, de gemakkelykheyd, eenvoudigheyd en natuerlykheyd zyner voórdragt, het onopgesierde en zedelyke van zyne denkbeelden, met een woórd, de volkmatigheyd der schryfwyze van Vader Cats, maekten hem, en maeken hem nu nog, den aengebeden Dichter der Belgen. In weynige huysgezinnen ontbreéken zyne werken. Zy worden'er met onbeschryflyk genoegen geleezen en van buyten geleerd. Ik ken'er in Antwerpen, die meer dan vyf duyzend verzen van hem, voór de vuyst opzeggen. Geheel anders is het met Vondel en Hooft. Deéze zyn weynig meer dan by naem bekend en hunne schriften slechts in de Boekvertrekken der ingewyden. Hunne deftige en kragtige tael, hun stout vernuft en de schitterende inkleeding hunner Poezy, zyn, als 't waere, boven het bereyk des (sic) Belgische bevatting. Zulks is niet te verwonderen. Daer onze ryken en meest vermogenden sedert lang niet anders meer dan fransch leeren en leézen en de beoefening van het Nederduytsch aen de minstdenkende volksklasse word overgelaeten, zoo moet natuerlyk de gemakkelykheyd van Cats a en de leesbehoefte der laetste volle voldoening geéven. Waerschynelyk was dit ook reeds het geval in de zeventiende eeuw; immers die Schryvers, welke toen en nader hand zich niet benaerstigden om den styl van Cats, zelfs met de gebreken die'er aenkleéven, zich eygen te maeken, hebben onder ons weynig opgang gemaekt. Cats was het nec plus ultra van den Belgischen Parnas. Van daer dat den Aertsbisschop van Mechelen, toen Vondel hem een zyner Dichtstukken opdroeg, deézen onvergelykelyken Dichter, grootelyks meende te prijzen, met hem te zeggen: zoo voortgaende zult gy Cats evenaeren!’ B.H.

[p. 527]

Op blz. 91 wordt 1648 genoemd als het jaar waarin de Leeuwendalers verscheen. De oudste druk vermeldt het jaar 1647. Er kan dunkt mij geen reden bestaan om aan antedatering te denken.²⁾ Lang genoeg wist men vooruit dat de vrede komen zou.

Bij de Herscheppinge van P. Ovidius Naso had wel gewezen mogen worden op de Proeve van Taal- en Dichtkunde in vrijmoedige aanmerkingen op Vondels vertaalde Herscheppingen van Ovidius: voorgesteld door B. Huydecoper. Weinig geschriften hebben op de beoefening van onze taal groter invloed gehad.

Maar al zou hier of daar nog een opmerking of toevoeging op z'n plaats zijn geweest, aan de degelikheid van Dr. Hoeksma's werk doen dergelijke kleinigheden geen afbreuk.

R.A.K.

2) Zie de Inleiding op de Leeuwendalers, van Dr. Hettema. Zw. Herdr.