Taal en Letteren. Jaargang 8

[p. 553]

Kleine mee-delingen over boekwerken.

Dit zijn Vlaamsche rertelsels uit den Volksmond opgeschreven door Pol de Mont & Alfons de Cock. Met 30 teekeningen van Karel Doudelet. - Gent, van der Poorten & Deventer, Kluwer.

Een lijvig boek van 450 bladzijden, gevuld met in Vlaams Belgie bijeengegaard materieaal aan verhalen en sprookjes, dat nu door de folkloristen verwerkt kan worden. De hopplukkers en -pluksters uit het Payottenland en 't land van Aalst, die bij hun vervelend werkje de tijd doden met vertellen, de wiedsters die hetzelfde doen als ze met een strowis onder de knieën langzaam over 't vlasveld kropen, en de nu al bijna sedert een kwarteeuw verdwenen spinsters die op de ‘spinningen’ in een of andere hofstede op de lange winteravonden bijeenkwamen, - uit hun mond zijn de meeste van deze verhaaltjes opgeschreven, voor een groot deel door de verzamelaars zelf. Onder ieder verhaaltje hebben zij de plaats vermeld waar het is gehoord, en in een noot worden de gevonden varianten meegedeeld.

Het grote aantal - het zijn er 169 - stemt de verzamelaars biezonder tevreden. Ze hebben hun verzameling naar de inhoud in negen rubrieken verdeeld. 't Begint met drie ‘ophopende’ vertelsels, zoals 't verhaal van Tippen die naar huis wordt gestuurd, waarbij dan eerst de hond om hem te bijten, dan de stok om de hond te slaan, 't vuur om de stok te verbranden, 't water om 't vuur te blussen enz. enz., te pas komen.

Zeven ‘kwelvertelsels’, verhaaltjes die op niets uitlopen, volgen. Als voorbeeld diene:

'k Weet een vertelseken

van Pierlapelseken.

Wil je 't weten - 'k zal 't u zeggen.

Er kwam een pater

en hij viel in 't water,

en er kwam een puit

en hij trok hem er uit,

en daarmee is 't vertelselken uit.

Van leugenvertelsels, als dat van de boer die met liegen een koningsdochter won, zijn er ook zeven. Dan komen niet minder dan 42 dierensprookjes, 8 plantensprookjes, 56 grappige, 15 duivel-, spook-, en heksenvertelsels, 14 hekel- en spotvertelsels, zoals de boosaardige verklaring van 't verschijnsel dat de vrouwen iets duivelachtigs hebben (St. Pieter zou na een vechtpartij, waarin hij èn de duivel èn de vrouw 't hoofd afsloeg, bij 't weer opzetten der hoofden zich in de hoofden vergist hebben), en dan eindelik nog 17 gemengde vertelsels. Daarbij sluiten zich aan de 38 Wondersprookjes, door 't zelfde tweetal reeds in een vorige bundel uitgegeven.

Dat er zoveel dierensprookjes zijn, bewijst, naar de verzamelaars in hun voorrede opmerken, dat 't dierenvertelsel nog niet vergeten is in 't land van den ‘Reynaert’.

De verhalen zijn sober en onopgesmukt

[p. 554]

verteld, zonder kleurige opwerking, juist zoals ze voor een naïeve fantazie zullen zijn, maar pittig en vaak leuk van observasie. Terecht om haar pittigheid wordt door de verzamelaars o.m. de volgende geprezen:

‘Daar zat eens een kraai op den boord van een gracht, en riep: “Puit, kruip uit!” - “Neen ik!” zei de puit, “ge zoudt me pakken!” - “Maar 'k en doe,” zei de kraai. De puit liet zich gezeggen, en ..... kroop uit. - “Pakke!” zei de kraai. - “'k Had 'et gepeinsd!” zei de puit.’

De overeenkomst met de verhalen in andere landen gevonden, zal nu door de folkloristen moeten worden nagegaan. Enige aanwijzingen worden reeds door de verzamelaars gegeven in hun voorrede. In hun ‘Vernuftige boerendochter’, die een koning tot echtgenoot krijgt, en die hem met haar ouders, van wie hij eerst niets horen wil, weet te verzoenen, door, als zij verstoten wordt, hem mee naar haar huis te voeren, herkennen zij bijv. niet alleen die Kluge Bauerntochter uit Grimm's Märchen, maar ook de heldin van een episode uit het sagenleven van de Noorse Wiking Ragnar Lodbrok. Zo vonden zij in hun verhalen parallellen voor trekken die eigen zijn aan oud-Egyptiese sprookjes, en in weerwil van de bewering van sommigen, dat onze hedendaagse sprookjes met de Oud-Helleense sagen nagenoeg niets gemeen hebben, wijzen zij talrijke aanrakingspunten aan tussen hun sprookjes en de Griekse mythologie. En eindelik vestigen zij nog de aandacht op vertelsels waarin h.i. sporen zijn overgebleven van oud-Germaans geloof of van de natuurstaat onzer voorouders.

De tekeningen van Doudelet voldoen goed bij deze volksverhalen. Ze zijn even naïef, en trots alle wonderen even onbevangen en posietief gedaan, als de verhalen zelf verteld zijn.

Wanneer komt er eens zo'n verzameling voor Noord-Nederland van de pers?

D.

Primula Veris, door mevrouw van Hasselt-Willems. - 's Gravenhage. Haagsche boekhandel en Uitgeversmaatschappij.

Dat ‘Primula Veris’ zal wel aanduiden dat deze novellen, of hoe men ze noemen wil, eerstelingen van de schrijfster zijn. Als drukwerk is 't echter geen debuut, tenminste die Kneipkuur-historie herinner ik mij vroeger al eens gelezen te hebben. Maar wanneer 't eerstelingen zijn, dan zal daar wel voor een deel aan geweten moeten worden dat er zoveel slecht afgewerkte gedeelten schots en scheef tussen de vele goede staan. Het lezen is een afwisseling van behaaglik voortglijden over de ene pagiena en hortend schuren over ruwe, ongeschaafde anderen.

Van de drie voornaamste verhalen van de vijf - de beide overige, de Kneipkuur en de schetsen zijn lichte teelektuur - is ‘Elly's huwlijk’ 't ernstigste werk. Daarin probeert de schrijfster een karakter te volgen in bepaalde omstandigheden. 't Eerste ‘Hoe het Storm te Wilhuizen ging’ gaat niet veel verder dan 't geven van een paar tiepen, en ‘Haar tactiek’ is een aardig niemendalletje, zo iets wat een vrolik niets-zeggend lever de rideau onder 't toneelwerk is.

En nu is in dat ernstigste werk de hoofdpersoon biezonder goed getroffen in haar langzaam ondergaan in een zee van teleurstelling en verdriet. Maar wat buiten haar persoon geschiedt, wat haar doen en laten motieveert en een stemmings-tint moet geven is vaak veel minder. Haar laffe man is nog de beste, maar de boze schoonmoeder, de drijfkracht in 't verhaal, de oorzaak van alle ellende, is veel zwarter dan nodig is. Waarom bijv. die eis dat Hugo er bij zal blijven als zijn vrouw de dokter raadpleegt? Bepaald slordig is de tekening van het minnende paartje, dat de heldere kleur moet geven, om de sombere toon van 't hoofdverhaal te donkerder te doen uitkomen.

[p. 555]

Die mengeling van goed en slecht zit ook in ‘Hoe het Storm te Wilhuizen ging,’ een banale op rolletjes lopende liefdeshistorie van een dokter op een klein plaatsje. Van de hoofdpersoon, de dokter, merkt men alleen dàt hij er is, hòe hij is komt niet uit. En de vrouwelijke eerste rol is wel beter maar toch ook onbeduidend. Daar naast staan dan weer een heel goed tiepe in de rabbelende Aalburg, en aardig gedane schetsjes zoals de klein-steedse begrafenis van Willempje.

Over 't algemeen is de dialoog natuurlik, onder de uitzonderingen behoort het mislukte gesprek van Lize met mevrouw Linden, in de eerste novelle.

D.

Jong Leven, vertellingen voor onze meisjes door C. van Asperen, - Amsterdam, H.C.A. Campagne & Zoon.

Boeken voor meisjes doorlezen is een werkje, dat iemand na een paar uur in een dommelige lusteloosheid weet te brengen, waarin hij alles met gelijke onverschilligheid in zich opneemt. Dat is bij ons wel een van de meest eentonige genres. Die verzuchting is nu niet een klacht speciaal over dèze vertellingen; ze behoren zelfs tot de besten van 't soort en tot de best vertelde. Maar het zijn in bijna alle meisjesboeken zo eeuwig en altijd dezelfde meisjes en jongens, waarvan de goede geplaagd worden en edelmoedig zijn, en de slechte door eigen schuld een ongeluk krijgen of veroorzaken, waardoor ze dan bekeerd worden. Het is veel erger dan bij jongensverhalen omdat daar meer keus van avonturen is.

De periode van ‘meisjes’ in 't leven van onze jonge dames is maar kort. Gelukkig, in zover ze daardoor weinig tijd hebben om op te merken dat hun telkens in hun lektuur dezelfde poppetjes worden voorgehouden.

Wanneer 't verhaal nu maar aardig verteld wordt, de poppetjes wat frisch worden aangekleed en niet al te veel herhalen uit hun vroegere rollen, dan zullen die boeken de meisjes zelf wel interesseren, en dat is ook wat waard. Met de bovenstaande bundel zal dat wel het geval zijn. De taal is over 't algemeen los en natuurlik. Alleen begaat de schrijfster in een van de verhalen ‘Lucies vacantie’ in tegenstelling met de andere de dwaasheid om ouders hun kinderen met u en gij en uw te laten aanspreken.

Welke reiziger heeft toch onze drukkers trachten te bekoren, en verschillende van hen ook bekoord, met dat stelletje cliché's voor vignetten boven de hoofdstukken met een boerinnenkopje, een kasteeltje, een kapelletje en bloempjes, die je telkens weer in verschillende boeken tegenkomt, en dan meestal twee of driemaal in hetzelfde boek? Maar ze zijn lief.

D.

Handelingen van het Eerste Nederlandsche Philologen-Congres, gehouden te Amsterdam op Woensdag 13 en Donderdag 14 April 1889.

In de eerste helft van Oktober is dit boekdeel van 266 blzz. aan de deelnemers van 't kongres toegezonden.

Wat er op dat kongres ge- en besproken is, neemt 256 blzz. in beslag. Daaronder zijn 3 bij uitstek aktuele onderwerpen:

‘De opleiding der leeraren in de moderne talen’, ingeleid door prof. B. Sijmons;

‘Het Grieksch op de Nederlandsche gymnasiën’, ingeleid door dr. W.H. van de Sande Bakhuyzen;

Deze beide onderwerpen kwamen op de algemene vergaderingen voor.

‘De noodzakelijkheid om aan aanstaande leeraren, naast de wetenschappelijke ontwikkeling, ook de noodige leiding te geven tot voorbereiding voor de praktische zijde van hun ambt’, werd in de pedagogiese seksie ingeleid door prof. A.H.G.P. van den Es. -

[p. 556]

Verder kunnen als onderwerpen van meer algemene betekenis worden genoemd:

‘Philologie en Taalvergelijking’, in de algemene vergadering ingeleid door Prof. H. Kern;

‘De volstrekte geldigheid der klankwetten’, ingeleid door Prof. Cosijn in de seksie voor germaanse en romaanse philologie;

‘Oudere en nieuwere taalmethodes’, ingeleid door dr. J.M. Hoogvliet in de seksie voor klassieke philologie. -

Alle andere onderwerpen hoorden in de verschillende seksies thuis en zijn dan ook met recht daar behandeld. In de seksie, die voor de moderne philologen in de eerste plaats in aanmerking kwam - die voor germaanse en romaanse philologie - is noch gehandeld over:

‘Eenige eischen der wetenschappelijke Lexicographie’, door dr. J.W. Muller; - een onderwerp, dat uitgewerkter in de volgende jaargang van Taal en Lelleren zal verschijnen;

‘Aard en oorsprong der oudste Duitsche lyriek’, door dr. J.J.A.A. Frantzen;

‘De experimenteele Phonetiek van l'Abbé Rousselot’, door prof. A.G. van Hamel:

‘Registratie van explosivae en liquidae’, door prof. H. Zwaardemaker, mede namens prof. J.H. Gallée.

De beide laatste onderwerpen werden als demonstraties behandeld (met instrumenten en afbeeldingen), terwijl ook noch tijdens 't kongres phonetiese eksperiementen voor belangstellenden volgden. -

Zoals men ziet: ‘des Anregenden genug’ in een paar dagen! -

T.

Middelceuwse Schrijfkunst.

Te München, bij de uitgeversvennootschap F. Bruckmann, zal eerstdaags de eerste aflevering verschijnen van een kostbaar werk: ‘Denkmäler der Schreibkunst des Mittelalters’. Voor deze uitgave hebben dr. Anton Croust en dr. H. Schnorr v. Carolsfeld ongeveer 500 specimina van oostersche, grieksche, latijnsche en duitsche handschriften uit de middeleeuwen in lichtdruk doen reproduceeren. Het werk zal twee serieën, elk van 24 afleveringen, bevatten.

Nieuwsbl. v.d. Boekh.