Taal en Letteren. Jaargang 3

Over de wijsbegeerte.

Niet dat hij het wereldraadsel leert oplossen, maar hij leert de problemen anders stellen, daardoor vele dwaze vragen vermijden, en - hoe paradox het ook moge klinken - hij krijgt zijne door reflectie verloren naïveteit terug. Terwijl de andere menschen de wereld bekijken door den bril hunner vooroordeelen en phrases en alles, wat in de constructie van den bril ligt, aan de dingen zelve meenen te moeten toeschrijven, leert hij dien bril zelf aan een scherp onderzoek onderwerpen en houdt zich bezig met de gewichtige vraag in hoever het menschelijk kenvermogen den aard der gekende voorwerpen met noodzakelijkheid bepaalt. Zoo ook wordt hij er voor bewaard onder den invloed te komen van het onzinnig sprookje, dat de wetenschap het geloof vijandig zou zijn. Eerst door de philosophie begrijpt hij wat de waarde is van de resultaten der natuurwetenschap en welke beteekenis aan de menschelijke kennis moet worden toegekend. Door haar leert hij het af, met de woorden: bewustzijn, feiten, waarneming, waarheid, geloof, weten,

[p. 254]

ervaring in den blinde te schermen, zooals men dat nu vele geleerden tot vervelens toe ziet doen. Deze lijken op sommige dienstboden die zich verbeelden een kamer te moeten opruimen, ijverig heen en weer rennen, allerlei dingen optillen en weer neerzetten, wolken van stof opjagen, en ten slotte alles in denzelfden toestand laten of nog erger maken dan het geweest is; maar die met dat al toch genieten van het streelend gevoel dat zij heel wat hebben uitgericht.

Zoo gaat het ook dikwijls in geleerde beschouwingen. Men maakt zich zeer druk, praat honderd uit over bewustzijn, feiten, ervaring, wetenschap; verduistert de lucht door nevels van abstracties, keert de begrippen tallooze malen om, wisselt ze tegen elkaar in, en is ten slotte even ver als in het begin. Natuurlijk bemerkt men dit niet, want men heeft toch het gevoel zich geducht te hebben ingespannen, men heeft toch een massa begrippen verplaatst, dus moet men gedacht hebben en gevorderd zijn in inzicht en kennis, al is dit niet terstond duidelijk waar te nemen.

Dr. B.J.H. Ovink, Sceptische overtuigingen, Gids, blz. 403/404.