De Vraagbaak. Almanak voor Suriname 1925

Onze Voeding.

Het menschelijke lichaam kan vergeleken worden bij een machine, welke in zichzelf een werkwinkel bevat voor de herstelling van versleten deelen en tot voortbrenging van de kracht, benoodigd om haar in gang te houden.

Verbazingwekkend is de hoeveelheid werk, dat in het lichaam verricht wordt ten behoeve van de verschillende vormen van energie, als tot uiting komen in geestelijke en lichamelijke bedrijvigheid, bewust of onbewust zich voordoende.

Gedurende ons leven werken onze organen zonder ophouden. Dientengevolge ontstaat er slijtage en verbruik van stoffen onontbeerlijk voor de voortbrenging van het arbeidsvermogen.

Deze slijtage wordt hersteld en de verbruikte voorraden weer aangevuld door Voedsel.

De samenstelling van het lichaam wijst dus van zelf den aard van het benoodigde voedsel aan.

Het lichaam nu is in hoofdzaak opgebouwd uit zuurstof, waterstof, koolstof, stikstof, potasch, kalk, fosfor en zwavel.

Deze elementen zijn vervat in bepaalde stoffen, welke voorkomen in onze voedingsmiddelen.

[p. 62]

Deze stoffen zijn eiwit, vet, koolhydraten (koolwaterstoffen) zouten en water.

De voornaamste zijn de eerste drie: eiwit, vet, koolhydraten. Daarop moet bij de keuze van voedingsmiddelen steeds en hoofdzakelijk gelet worden. Water krijgen wij in velerlei vorm en ruimschoots. Het maakt daarenboven een belangrijk deel uit van al onze voedingsmiddelen. Dit laatste is ook het geval met de voedingszouten of minerale stoffen, waarvan wij overigens maar kleine hoeveelheden noodig hebben voor ons bloed.

Voor zijn voeding heeft de mensch bepaalde hoeveelheden van de genoemde drie stoffen noodig.

Krijgt hij te weinig daavan, dan gaat ten slotte het lichaam te gronde, terwijl overmatige toevoer allerlei bezwaren doet ontstaan en tot gevaarlijke ziekten aanleiding kan geven.

Men heeft daarom de hoeveelheid voeding berekend, welke noodig is om het lichaam in stand, gezond en tot arbeid geschikt te houden. Natuurlijk is deze hoeveelheid niet voor iedereen hetzelfde. Ouderdom, lichaamsgewicht en de mate van verrichten arbeid spelen hierbij een beslissende rol.

Ten einde de benoodigde hoeveelheden te bepalen, is een vaste maat aangenomen, nl. een calorie. Eén calorie (van het Latijn calor = warmte) is de hoeveelheid warmte die noodig is om 1 K.G. water met 1°C. in temperatuur te doen stijgen.

Deze maat is aangenomen, omdat, evenals bij de stoommachine, het arbeidsvermogen van den mensch door verbranding, voortbrenging van warmte, ontstaat.

Berekend is dat een man van een gemiddeld lichaamsgewicht van 70 K.G. aan voeding noodig heeft bij:

volkomen rust	2100-2300 cal.
lichten arbeid	2600 cal.
middelbaren arbeid	2900 cal.
zwaren arbeid	3100 cal.

Verdere berekeningen hebben aangetoond dat de waarde der hoofdvoedingstoffen, in calorieën uitgedrukt, als volgt is:

1 gram eiwit	4.1 cal.
1 gram vet	9.3 cal.
1 gram koolhydraat	4.1 cal.

In het lichaam worden deze verhoudingen eenigszins gewijzigd, doordien steeds een zeker gedeelte van het voedsel het lichaam onverteerd verlaat.

Het is echter niet onverschillig welke der drie stoffen

[p. 63]

men voor de voeding bezigt om het vereischte aantal calorieën te verkrijgen. Men kan dus niet uitsluitend van vetten of van eiwitten of van koolhydraten leven.

Met geen dezer voedingsstoffen mag men boven een zeker grens gaan en ook niet tot een te gering bedrag dalen. Voor een doeltreffende voeding is het noodig, mengsels van de drie in een zekere verhouding op te nemen, daar niet alle drie dezelfde rol vervullen.

Eiwit is onontbeerlijk voor den mensch, maar uitsluitende eiwitvoeding is voor hem onmogelijk. Hetzelfde is het geval met Vet, daar deze de warmte verschaft en de lichaamsarbeid hoofdzakelijk ten koste daarvan plaats heeft.

Men zou desnoods met eiwitstoffen en vetten in de behoeften van het lichaam kunnen voorzien (mits water en zouten ook worden opgenomen), maar op den duur kan het lichaam alleen gedijen en zijn normale functies vervullen als er koolhydraten worden opgenomen. En koolhydraten zijn zeer belangrijk voorde voeding, omdat zij zonder bezwaar in groote hoeveelheden kunnen opgenomen worden en meer dan de helft opleveren aan de benoodigde calorieën.

De jongste onderzoekingen hebben de volgende hoeveelheden vastgesteld, welke van de verschillende voedingstoffen in onze dagelijksche voeding moeten vervat zijn.

	Eiwit	vet	Koolhydr.	Calorieën
	gr.	gr.	gr.	totaal
Zuigeling	8	17	37	344
Kind van 20 K.G.	63	37	225	1524
Kind van 40 K.G.	80	47	280	1913
Volwassenen van 50 K.G.} lichte arbeid	85	37	267	2102
Volwassenen van 70 K.G.} lichte arbeid	118	56	500	3094
Oude zwakke personen (mannen en vrouwen)	91	45	322	2111

De voedingswaarde van de verschillende voedingstoffen wordt echter niet alleen bepaald door de calorieën-waarde. Deze geeft alleen de verbrandingswaarde, dus de betrekkelijke hoeveelheden warmte en arbeid die door een bepaald gewicht van een der voedingstoffen kan geleverd worden.

Er moet bij onze voeding, behalve op de voortbrenging van warmte en arbeidsvermogen, ook - en zelfs in grootere mate nog-gelet worden op de behoefte aan bouwmateriaal voor onze spieren en andere organen. In dit opzicht heb-

[p. 64]

ben de verschillende voedingstoffen ook verschillende voedingswaarde. Men heeft na nauwkeurige onderzoekingen en berekeningen kunnen vaststellen dat de voedingswaarden der meergenoemde hoofdvoedingstoffen zich verhouden als:

koolhydraten	vetten	eiwitstoffen
1	3	5

Door middel hiervan kan de voedingswaarde der verschillende voedingsmiddelen worden berekend.

Dit is tevens een middel om de waarde der voedingsmiddelen in geld te vergelijken.

Vet Rundvleesch bv. bevat 17.2% eiwit. 26.4% vet,-geen koolhydraten; de voedingswaarde is dus 5×17.2 + 3×26.4=165.

Mager Rundvleesch daarentegen bevat 20.8% eiwit, 15% vet; voedingswaarde = 5 × 20.8 + 3×1.5 = 109.

Capucijners: 23% eitwit, 2,6% vet, 45.9% koolhydraten; voedingswaarde: 5×23+3×2,6+1×45.9=169.

Bruine boonen daarentegen bevat 23.2% eiwit, 21% vet en 53.7 % koolhydraten; voedingswaarde: 5×23.2 +3×2.1+1×13.7=176.

Uit bovenstaande cijfers blijkt dat bruine boonen en capucijners grooter voedingswaarde hebben dan vet of mager rundvleesch, vet rundvleesch meer dan mager en bruine boonen meet dan capucijners.

Stelt men den prijs (in normale tijden) van rundvleesch, vet en mager (45 ct. per ½ KG) gelijk en evenzoo van bruine boonen en capucijners (16 ct. per ½ k.g.), dan blijkt dat men voor een zeker bedrag - bv. 45 ct.- aan vet rundvleesch ontvangt 165 voedingswaarde, aan mager rundvleesch 109, aan bruine boonen 498, en aan capucijners 473.-

Hieronder is opgenomen een staat van voedingsmiddelen en vruchten in Suriname algemeen gebruikt. Deze staat, ontleend in hoofdzaak aar publicaties van Dr. J. Sack als landbouw-, later als Geuvernements Scheikundige, geeft de samenstelling en de voedingswaarde dezer voedingsmiddelen en vruchten aan. De hoeveelheid minerale stoffen, gewoonlijk uitgedrukt als aschgehalte, is weggelaten.

De calorieën-waarde kan men zelf berekenen voor elke hoeveelheid van iedere soort aan de hand van de opgaven hierboven. Neem b.v. vleesch - stel mager. Voor een vol wassene wordt één ons (100 gr.) de juiste maat geacht voor één maal.

Daarmede neemt hij op volgens de procentische samenstelling: 20,8 gr. eiwit en 1,5 gr. vet.

[p. 65]

Aangezien 1 gram eiwit 4.1 cal. en 1 gr. vet 9.3 cal. oplevert, worden hem daardoor toegevoerd 4.1½20.8+9.3½1-5=99 calorieën.

Men kan van elk voedingsmlddel aldus de vereischte hoeveelheden voor een maaltijd vaststellen, volgens de hiervoren opgegeven tabellen.

In de lijst zal opvallen dat bladgroenten en vruchten zoo weinig voedingswaarde bezitten. Zij zijn dan ook geen eigenlijke voedingsmiddelen, maar ontleenen hun belang voor onze voeding aan de plantenzouten die zij meestal rijkelijk bevatten en welke, ofschoon slechts in kleine hoeveelheden noodig, toch onontbeerlijk zijn voor het menschelijk lichaam.

Zij zijn tevens een uitmuntend middel om vet op te nemen, waarmede zij bereid worden, terwijl zij groote beteekenis voor de voeding hebben, daar zij tengevolge van de opwekkende werking op onze spijsverteringsorganen, evenals specerijen en genotmiddelen, de afscheiding der verteringssappen vernoegen en dus de verteerbaarheid der overige spijzen doen toenemen.

Ten slotte oefent de groote hoeveelheid vezelstoffen, die zij bevatten, een gunstigen invloed uit op de zenuwwerkingen van het darmkanaal, welks bewegingen zij bevorderen.

Daar bij de bereiding van bladgroenten de waardevolle bestanddeelen daarin in het water worden opgelost, moeten zij met weinig water gekookt worden en mag dat water niet weggeworpen worden. Liefst late men het verdampen, zoodat de bedoelde stoffen niet verloren gaan.

Bij het nagaan van de voedingswaarden der voedingsmiddelen dient ook in het oog te worden gehouden dat de bereiding groote beteekenis daarvoor heeft.

Zoo zien wij uit den staat, dat groene erwten een voedingswaarde hebben van 172, maar erwtensoep van slechts 25. Hier is dus een aanwijzing dat de soep zoo dik mogelijk dient te worden gemaakt en de voedingswaarde verhoogd door toevoeging van andere voedingsmiddelen, als vleesch, saucijsjes, vet enz.

In het algemeen echter neemt de verteerbaarheid en dus de voedingswaarde van de voedingsmiddelen toe, naarmate zij fijner verdeeld zijn.

Zoo b.v. verteert van gekookte aardappelen 92.4% der koolhydraten - terwijl als brij (pureé) 99.2% verteerd wordt.

De staat kan tevens dienen als leidraad bij de keuze

[p. 66]

van voedingsmiddelen voor suikerzieken, die zoo weinig mogelijk koolhydraten moeten hebben.

In verband daarmede is aangegeven van welke vruchten het zetmeel o.m. uit glucose (druivensuiker) bestaat, welke vooral vermeden moeten worden.