Surinaamsche Almanak voor het Jaar 1833

[p. 297]

Korte beschrijving van den noodlottigen brand te Paramaribo,
op den 3^den en 4^den September, 1832;
En lijst van de daarbij vernielde woningen.

[p. 299]

Beschrijving van den brand te Paramaribo;
En lijst der vernielde woningen.

Op den 3^den September, 1832, des avonds ten half elf ure, toen Paramaribo's ingezetenen reeds in eenen gerusten slaap gedompeld waren, of in den kring van vrienden en betrekkingen de genoegens des gezelligen levens smaakten, deed een akelig noodgeschrei, weldra met de vreesselijke toonen der alarmklok en trom vermengd, een' ieder met angstige verwachting uit zijne woning snellen. Het bleek, dat er in het huis van den op dat oogenblik afwezigen Heer M.N. Monsanto, staande op den Heiligenweg, zoo men zegt, door onvoorzigtigheid der Huisslaven, in een slaapvertrek brand was ontstaan; dat deze brand zich in weinige minuten aan het gansche gebouw had medegedeeld, en reeds de naburige huizen zoodanig bedreigde, dat de meeste ingezetenen, ofschoon spoedig tot hulp opgedaagd, dezelve reeds aangestoken vonden. Vergeefs waren dus ook de pogingen, door den Opperbrandmeester, met de eerstaangekomene spuit, op de plaats van des Heeren Walther's woning aangewend; de vlam breidde zich met ongewone snelheid uit, hetgene

[p. 300]

trouwens, zoo door de hoogte der gebouwen, als door de sedert eenigen tijd zoo hevige droogte, genoegzaam verklaard wordt. Vooral deelde zich dezelve langs de achtergebouwen zoo spoedig mede, dat weldra alle huizen aan den Waterkant, van den hoek van den Heiligenweg tot aan de Joden-Breestraat, waaronder het zoo aanzienlijke huis, aan Zijne Excellentie den Heer Gouverneur-Generaal toebehoorende, in de vernieling begrepen werden. Vruchteloos was het, dat de Schutterij, de schepelingen, het Garnizoen en vele particulieren, onder het beleid van Zijne Excellentie den Heer Gouverneur-Generaal, dadelijk, bij het begin des brands, met de verdere Autoriteiten aanwezig, hunne uiterste pogingen ter blussching in het werk stelden. De pakhuizen der kooplieden Gebr. Stuger, Gebr. Wittering, van West en de Hart, en Colin Campbell, Jr. gevuld met olie, pek, teer, sterke dranken, &c. gaven aan het vuur een vreesselijk voedsel; in verbazend hooge kolommen, die wijd en zijd een' vuurregen verspreidden, gingen de vlammen uit deze plaatsen op, en ondragelijk was de daardoor in eenen grooten omtrek verwekte hitte; dit voornamelijk was oorzaak, dat men niet lang genoeg werkzaam kon blijven, om de overzijde der Joden-Breestraat te behouden, en dat het schoone gebouw van den uitlandigen Heer J.J.F. de Friderici in korten tijd geheel verteerd was; terwijl de brand zich nu ook langs die gansche zijde tot aan de Maagdenstraat

[p. 301]

en aan de aldaar staande gebouwen en achtergebouwen mededeelde; niet minder woedde dezelve langs den verderen Waterkant, nam door de ontvlambare goederen in de pakhuizen van J.A. Meinahlers en anderen in hevigheid toe, en ging voort tot aan het hoekhuis van de Weduwe Dirkse (eerder Weduwe Casper Harms), welk huis reeds gedeeltelijk omvergehaald was. Alle moeite werd nu aangewend, om de daartegenoverstaande huizen van den Heer D. del Prado door nathouden te beveiligen, en de ijver, daartoe aangewend, werd boven verwachting met een gelukkig gevolg bekroond. Men zoude anders nog meer zware verliezen te bejammeren gehad hebben; want hoogstwaarschijnlijk ware alsdan de geheele Saramacca-Straat verloren geweest. Ook aan de overzijde der Maagdenstraat werden inmiddels gelijke pogingen tot nathouding der huizen in het werk gesteld; daar hier geen ander water bij de hand was, dan in de putten, en de spuiten dus niet gebruikt konden worden, heeft men het alleen aan de uiterste werkzaamheid, in het aandragen van water, aan het omverhalen van vele brandende gebouwen, voornamelijk het Lutersche Diakonie-Huis, enz. toe te schrijven, dat men hier het overslaan der vlammen belette; en zoo werd dan eindelijk, tegen vier ure in den morgen van den 4^den, de woede des vuurs getemperd, ofschoon er nog lang naderhand de meeste vlijt en behoedzaamheid moest aangewend worden, eer men

[p. 302]

zich op alle punten geheel van den brand meester kon rekenen.

De geheele Waterkant, van den Heiligenweg af tot aan de Steenbakkerij-Straat, de Joden-Breestraat tot aan de Maagdenstraat, en de eene zijde der Maagdenstraat bestaan niet meer. Daar, waar de wandelaar voorheen met genoegen het oog vestigde op prachtige gebouwen, ontdekt hij nu niets dan eenige bouwvallen, de bedroevende gedenkteekenen eener ontzettende ramp. Hetgene de noeste vlijt van vele stadgenooten, na jaren arbeids, bijeenvergaderd had, werd in eenige uren door de vlammen vernield; menig huisgezin zag met zijne bezittingen tevens zijn bestaan verdwijnen, en staart met siddering eene bijna hopelooze toekomst te gemoet. De tempel,^(a) door Christelijke broederliefde, na het schrikkelijk onheil van 1821, aan de Godsdienstoefeningen van twee verschillende Gemeenten geheiligd, ligt in puin, en bovendien nagenoeg vijftig meest zeer aanzienlijke gebouwen, met een veel grooter aantal pakhuizen, magazijnen, Negerwoningen, enz. Volgens eene aanvankelijke begrooting der schade, welke enkel als gissing moet aangemerkt worden, vermeent men dezelve op ruim een millioen te mogen stellen.

Zoo verre tot nog toe bekend is, heeft men geen verlies van menschenlevens te betreuren; waarlijk

(a) Namelijk de kerk der Lutersche Gemeente met de Pastorij, &c.

[p. 303]

een verwonderlijk geluk in eenen nacht van zulke jammertooneelen.

Men acht zich verpligt, ten volle hulde te doen aan den algemeenen ijver en welwillendheid. De tegenwoordigheid van Zijne Excellentie den Heer Gouverneur-Generaal, die, van Hoogstdeszelfs Adjudanten vergezeld, den geheelen nacht bij den brand aanwezig bleef, bezielde een' ieder met buitengewone geestdrift. Alle Autoriteiten volgden het door Z.E. gegeven voorbeeld. Burgers, schepelingen en soldaten wedijverden onderling. De Kolonel de Quartel, kommanderende Z.M. Korvet Hippomenes, werd met zijne onderhoorigen overal opgemerkt, waar het gevaar het meest dreigde, steeds de doelmatigste maatregelen in het werk stellende. Ook de manschappen der koopvaardijschepen hebben uitgemunt, en niet minder de Schutterij, onder bevel van haren Majoor-Kommandant.

De door dezen brand in de asch gelegde woningen zijn vervat in de onderstaande Lijst:

Waterkant.

eigenaren.	bewoners.
Gebrs. Stuger	J.C. Stuger; Winkelhuis.
Vrommetje Machielse	Vrommetje Machielse; id.
M.A. Wittering	M. & S.A. Wittering; Amerik. Pakhuis.
Erven C.J. Fuchs	Van West & de Hart; id.
Erven Jos. de la Parra.	(Achtergebouwen.)

[p. 304]

Waterkant.

eigenaren.	bewoners.
Mr. E.L. Baron van Heeckeren.	Mr. P. Fiers Smeding.
Col. Campbell, Dent & Co.	Col. Campbell, Jr.; Pakh.
Boedel M.H. Alberga.	M.C. Nassy; Winkelhuis.
	De Wed. Sanches; idem.
R. O'Ferrall, Jr.	Gebr. Soesman; Amerik. Pakhuis.
A.H. Jacobs	A.H. Jacobs en de Friderici.
J.A. Meinahlers	H.A. Buhk; Amer. Pakh. van J.A. Meinahlers.
D. del Prado	D. del Prado.
Boedel D. Buttner.	D.C. van Beulingen; Lees-Bibliotheek.
De Lutersche Gemeente. (Pastorij.)	D. Janssen Eyken Sluyters.
Het Lut. Kerkgebouw.
De Lutersche Gemeente.	Van Gelder & Silas; Winkelhuis.
De Wed. Casper Harms.	J.F. Loth, geb. Robles.
Idem	J.B. de Vries; Winkelh.

Heiligenweg.

eigenaren.	bewoners.
Gebrs. Stuger	Pakhuis van Gebr. Stuger.
J. Scheen.	(Onbewoond.)
J.C.F. Walther.	J.C.F. Walther.

[p. 305]

Heiligenweg.

eigenaren.	bewoners.
M.N. Monsanto	M.N. Monsanto; Winkelhuis.
J.C. Stuger	(Onbewoond, met koopmansgoederen van Gebroeders Stuger.)
Boedel Js. de la Parra.	(Achtergebouwen, gedeeltelijk omvergehaald.)

Joden-breestraat, van den Waterkant, - Regts.

eigenaren.	bewoners.
Boedel J. Stuger	Schoenmakerswinkel.
Idem	Loods van M.M. Smith, met houtwaren.
Wed. G.N. Linck	D.B. de Mesquita en J.J.B. de Mesquita.

Links.

J.P.L. Weiman	J.P.L. Weiman; Winkelhuis.
M.M. Smith	Logement.
J.J.F. de Friderici	A. Roelofsz.
A.H. Jacobs	A.J. Heidweiller.
P. van Chatillon	P. van Chatillon.
C.H. Levy	C.H. Levy.
D. del Prado	Bessie van Castilho.

[p. 306]

Joden-breestraat, van den Waterkant, - Links.

eigenaren.	bewoners.
D.B. de Mesquita	L. van Levy Coenraads.
C.F. Capadoce	C.F. Capadoce en S.Z. Soesman.

Maagdenstraat, van de Joden-breestraat, - Links.

eigenaren.	bewoners.
J. Robertson	J. Robertson.
Boedel Antje Brandon	M. Brandon.
Boedel W.P. Prins	Antoinetta van Hartsink.
A.C. en J.C. Negreb.	A.C. en J.C. Negreb.
Joh. en M.M. Negreb.	Joh. en M.M. Negreb.
Lut. Diakonie-Huis	M. Naar; Slaven-Hospitaal, omvergehaald.
Cato van Stolting	Cato van Stolting; id.
Maintenon van Weyne	Paulina van der Meer.

Steenbakkerij-straat, naar den Waterkant, - Links.

eigenaren.	bewoners.
Boedel J.G. van Suylen.	Johanna van Harms.
Minderjarige Noizeux	J. Elisabeth Vels.
Boedel J.L. Gardé	J.B. de Mesquita.
Bl. Herm. v. Buttner	Wed. de Vries.
Idem	J.S. Gomperts.
Bl. Maria v.d. Swier	Betsy Liverinck.
F.L. Imthurn	F.L. Imthurn.

[p. 307]

Steenbakkerij-straat, naar den Waterkant,- Regts.

eigenaren.	bewoners.
Boedel P. Schmeltz	Kwassiba van Schmeltz; omvergehaald.
Dina van Weyne	Dina van Weyne; beschadigd.
Anna Linck	Anna Linck; Winkelhuis van C. van Voorst , gedeeltelijk gebroken.
Wed. P. Wynbergen	M.L. Finsy; idem.
Rosa M. de Meza	Rosa M. de Meza; geheel beschadigd.
Bl. Mad. van Montenor.	Marg. Christ. Henke en N. Souveen; omvergehaald.

Men heeft reeds bij de beschrijving kunnen opmerken, dat al deze huizen, in grooter of kleiner getal, van zij- en achtergebouwen, en de meeste ook van pakhuizen en magazijnen voorzien waren.