Streven. Jaargang 75

[p. 781]

Wil Derkse
Van Nijmegen naar Antwerpen en weer terug
Herinneringen van een Nederlands redactielid

Sinds 1991 prijkt mijn naam in het colofon van Streven. Samen met Harry Hamersma, Ger Groot en Paul Begheyn maakte ik deel uit van het nieuwe Nederlandse redactiesmaldeel. Harry Hamersma zat destijds in Amsterdam ten behoeve van het studentenpastoraat; vanuit mijn werk bij de Radboudstichting hadden we elkaar leren kennen, en ik neem aan dat ik via hem bij de redactie was beland. Ik hoefde geen ‘proefstukje’ te maken; men ging er blijkbaar van uit dat het redactiewerk wel tot schrijven zou stimuleren - en dat was ook zo.

Dat redactiewerk bleek geen grote inspanning. Het werd me al snel duidelijk, dat het vóór de redactievergadering was verricht. De Antwerpse ‘kernredactie’ (die formeel niet die status had, maar wel zo opereerde) in het jezuïetenhuis aan de Sanderusstraat had meestal de stukken voor het volgende nummer al geselecteerd. Het secretariaat, en vooral Frans Van Bladel, had bovendien ware huzarenstukjes geleverd om toegezonden teksten die dat - soms heel erg - nodig hadden, leesbaar en stilistisch op niveau te krijgen. Bij een vorig Strevenjubileum zagen we enkele voorbeelden van dergelijke teksten waar Frans ‘doorheen was gegaan’, en die boden een spectaculaire aanblik!

De kernredactie bleek trouwens ook een mystery guest te bevatten. Bij het bespreken van een bepaalde bijdrage werd meegedeeld dat ze niet geplaatst kon worden, ‘want Louis vindt het niet goed’. Bedoeld werd natuurlijk huisgenoot Louis Van Bladel, eminence grise en voormalig rector van de Ufsia. Ik geloof dat ik nog even mompelde dat ik die naam niet in het colofon van Streven had zien staan, maar daarmee toonde ik slechts dat ik de verhoudingen nog niet goed wist in te schatten...

[p. 782]

Het zou kunnen lijken dat de redactievergaderingen dus tamelijk overbodig waren, maar dat was geenszins het geval. Het net verschenen nummer werd besproken en er werd vrijuit gebrainstormd over nieuwe bijdragen. Hoofdredacteur Hugo Roeffaers-bij het begrip gentleman heb ik sinds 1991 hem voor ogen - zat op milde wijze de vergaderingen voor. ‘Leidinggeven’ kon je het eigenlijk niet noemen (ik kan me geen ‘directieve’ opmerkingen van Hugo herinneren); het was veeleer een uitnodigend structuur geven aan onze gedachtewisseling. Ik ging na de vergaderingen vaak verkwikt en verfrist naar huis, alsof ik was ondergedompeld in een warm intellectueel bad. Gelachen werd er ook. Ik voelde me welkom, niet het minst door de goede zorgen van Mia, die de huishouding van de Sanderusstraat voerde. Naast lekkere broodjes en mooie patés voor iedereen had ze vaak voor de redactieleden uit het verre Nederland smakelijke warme hapjes klaargezet. Haar kookkunst kon Mia in volle omvang tonen tijdens het jaarlijkse Strevenetentje voor de redactieleden en hun partners. Mijn vrouw Anne en ik merkten snel dat het beter was om na het Strevenetentje maar een overnachting te boeken - en sinds jaren maken we er een heel Antwerpenweekend van. Destijds werd het Strevenetentje ingeluid door een gevaarlijke cocktail als aperitief die huisgenoot en redactielid Eddy Kerckhof met even gulle hand samenstelde als ronddeelde. Daarna aten we aan een lange wit gedekte tafel in de grote huiskamer van ‘de Sanderusstraat’. De foto's van het laatste etentje daar koesteren we.

Een van de eigen wapenfeitjes uit deze periode is dat ik mijn vriend de essayist en filosoof Cornelis Verhoeven bereid vond weer geregeld voor Streven te schrijven, zoals hij dat een flinke periode daarvoor had gedaan. Aan de teksten van de grote stilist Verhoeven hoefde Frans Van Bladel overigens niets te doen: ‘Daarin breng ik soms een extra komma aan, maar verder durf ik er niet aan te komen. Meestal kan het zó naar de drukker.’

Redactielid-zijn bracht ook de maandelijkse treinreis vanuit Den Bosch naar Antwerpen met zich mee. In Roosendaal kregen we vaak het, alleen al door zijn vermogen tot conversatie in ‘lillik Nimweegs’ aangename, gezelschap van de hooggecultiveerde pater Paul Begheyn die vanuit Amsterdam kwam aangespoord, later soms vergezeld van het nieuwe redactielid Ilse Bulhof uit Utrecht. Weer wat later sloot Herman Simissen uit Nijmegen zich bij ons aan. We liepen dus vaak met een flinke ploeg van het Antwerpse Centraal Station naar de Sanderusstraat. Kort nadat Jan Koenot de leiding van Streven op zich genomen had, kwam er een nieuw wandelpad aan de rand van het Stadspark, dat het traject wat veraangenaamde. We bedankten de ietwat verbaasde hoofdredacteur voor het aanleggen van dit pad en doopten dit meteen om in het ‘Jan Koenotpad’.

[p. 783]

Jan Koenot had, zoals het hoort, een heel andere stijl om de redactie voor te zitten dan Hugo Roeffaers. Zeker in de beginfase liet hij krachtig zijn opvattingen horen. Bij een bepaald artikel dat was binnengekomen had hij zijn veto geplaatst, want hij was het er ‘niet mee eens’. We hebben Jan voorzichtig duidelijk gemaakt dat een gezond algemeen cultureel maandblad ook goedgeschreven stukken kan opnemen die posities laten horen die anders zijn dan die van de hoofdredacteur of redactieleden. Jan verzette veel werk voor Streven; dat werk gebeurde in kleine dichtbeschreven notitieboekjes, want het duurde even voordat Jan het digitale tijdperk betrad. Opvallend voor iemand die naast zijn wijsgerige deskundigheid ook een grote passie voor rockmuziek en eigentijdse beeldende kunst de redactie binnenbracht. Achter heel wat kaftontwerpen was Jan de stuwende kracht - ook nog van de lopende vijfenzeventigste jaargang.

Vanwege het groter geworden contingent Nederlandse redactieleden kwam de gedachte (bij hen!) op de vergaderingen ook af en toe (zij vonden eigenlijk om en om) in Nederland te laten plaatsvinden. Afgesproken werd dat in beginsel na drie Antwerpse vergaderingen er één op mijn kantoor in Vught, bij 's-Hertogenbosch, zou plaatsvinden. Het viel ons echter op dat we meestal met alle Nederlanders naar Antwerpen reisden, maar dat omgekeerd maar een kleine groep met de wagen vanuit Antwerpen naar Vught kwam aanrijden: hoofdredacteur, redactiesecretaris(sen), soms de betreurde Jef Van Gerwen of Joris Gerits, geregeld Georges De Schrijver en Guido Vanheeswijck. Ook moest de vergadering wat eerder dan in Antwerpen beginnen, want ‘dan zijn er minder files’ en ‘anders zijn we zo laat thuis’. In Nederland was er natuurlijk geen Mia, maar ik deed mijn best.

Jan Koenot vond het soms wat gênant als de Vlaamse delegatie slechts uit drie personen bestond. Op een gegeven moment hebben we gewoon maar gevraagd hoe het nou zat. Er kwam een eerlijk antwoord: ‘Vught is zo ver weg’. Uiteraard wezen we erop dat de afstand in kilometers tussen Vught en Antwerpen dezelfde is als die tussen Antwerpen en Vught, maar dat lag psychologisch toch heel anders. Sinds 2002 weegt deze factor nog zwaarder, want ik ben vanwege mijn nieuwe werk in Nijmegen gaan wonen, en we zijn inmiddels met vier redactieleden uit het Nijmeegse, sinds Vincent Hunink en Elianne Muller tot de redactie zijn toegetreden. Het aantal bij mij thuis plaatsvindende vergaderingen slonk nog verder.

Sinds kort wordt weer manmoedig gepoogd de traditie van bijvoorbeeld twee Nijmeegse vergaderingen per jaar te hernemen. Het is bijna aandoenlijk om op de daaraan voorafgaande Antwerpse bijeenkomst de lichte paniek te observeren die met de voorbereidingen voor de verre reis naar Nijmegen gepaard gaat. Agenda's worden getrokken, wie rijdt

[p. 784]

reis naar Nijmegen gepaard gaat. Agenda's worden getrokken, wie rijdt er met wie mee, natuurlijk moet de vergadering nóg vroeger beginnen, wij maken weer het flauwe grapje over de toch vrijwel gelijke kilometerafstanden Nijmegen-Antwerpen en Antwerpen-Nijmegen. Eenmaal liet de al niet meer zo nieuwe hoofdredacteur Herman Simissen zich tegen enkele potentiële Antwerpse reizigers ontvallen: ‘Ik zou tegen het ochtendgloren vertrekken, dan ben je zeker op tijd, en vergeet niet je officiële inentingsbewijs tegen ziekten in verre landen mee te nemen’. Op tijd komt men trouwens zeker in Nijmegen aan, meestal een uurtje te vroeg - vanwege de respectabele psychologische afstand natuurlijk.

Redactielid Ilse Bulhof was een trouw bezoeker in Vught; ze was destijds bijzonder hoogleraar vanwege de Radboudstichting in Leiden. Ook in Antwerpen was ze geregeld present - als ze aankwam. Voorafgaand aan een Antwerpse vergadering moest ik eens in Utrecht zijn. Daar ontmoette ik Ilse op het grote station. We zouden samen via Rotterdam naar Antwerpen reizen. ‘Nog even een boodschapje halen, dan zie ik je dadelijk op het perron’. Dat was het laatste dat ik die dag van haar hoorde: Ilse was in noordelijke richting afgereisd. Haar lichte verstrooidheid had ik vaker opgemerkt. Op een donderdagavond belde ze bij ons kantoortje aan. ‘Dag Wil, zijn de jongens uit Antwerpen er al?’ Ik moest dat ontkennen, maar kon haar verzekeren dat ze die een week later wel in Vught kon ontmoeten.

In Antwerpen kwamen we inmiddels bijeen aan de Prinsstraat, in een prachtige gerestaureerd pand, aangevuld met indrukwekkende nieuwbouw. Maar het ‘huiskamergevoel’ was verdwenen; de Romerocommuniteit heeft (terecht) een afzonderlijk woongedeelte, de Streven burelen zijn op de begane grond. En er is geen Mia meer. Gelukkig zorgde en zorgt het secretariaat voor broodjes en beleg, maar de extra warme hapjes voor de redacteuren uit het verre Nederland zijn voorbij. Toch komen we niets tekort. Halverwege de bijeenkomst last Herman een pauze in. Johan Vanhoutte betreedt vervolgens de kelders om voor de liefhebbers trappist en wijn te halen. Daarna is de terugreis goed te verdragen.

De Roosendaalse overstap op de trein naar Nijmegen of Antwerpen kent door diverse kwaliteitsimpulsen bij de spoorwegen een interessante evolutie. In de beginjaren van de reis was er tweemaal per uur een prettige overstap van circa vijf minuten, met de trein naar Antwerpen (of die terug naar Nijmegen) meteen tegenover aan hetzelfde perron. De periode daarna was er nog maar twee minuten tijd, waarbij de betrokken treinen maximaal ver van elkaar aan het perron waren geplaatst, met rennende reizigers met volle koffers tot gevolg, die het dan meestal net niet haalden en woedend en ziedend achterbleven. Was dit bewuste ‘Verelendung’? In ieder geval, om de aansluiting te ‘verbeteren’, werd de

[p. 785]

overstaptijd achtentwintig minuten. Dat betekent bij aankomst in Roosendaal dat we nog net de rode sluitlichtjes van de trein naar Nijmegen kunnen zien.

Op een avond sprak ik tegenover een spoormedewerker mijn bevreemding erover uit, dat die trein vervolgens in Breda tien minuten stilstond, dus zonder problemen in Roosendaal de aansluiting van de trein uit Antwerpen kon overnemen, temeer daar er op het traject Roosen-daal-Breda geen ander verkeer plaatsvindt. Zijn reactie: ‘Mijnheer, wat er in Breda gebeurt, valt buiten onze verantwoordelijkheid. Maar er zit beslist een filosofie achter’. Waarop Herman Simissen riposteerde: ‘U kunt beter niet tegen een filosoof zeggen dat ergens een filosofie achter zit’.

Nu wachten we al vele jaren op de Hoge Snelheids Trein Breda-Antwerpen. Daar schijnt ook een filosofie achter te zitten.

Sinds de verhuizing naar de Prinsstraat is de werkwijze van de redactie geleidelijk veranderd. Natuurlijk gingen we de mogelijkheden van het digitale tijdperk meer benutten. Alle ingezonden bijdragen (behalve die welke het secretariaat er meteen uitfiltert wegens een te groot kwaliteitsgebrek) worden naar alle redacteuren gemaild. De ijverigen onder ons geven veelal snel elektronisch commentaar. Ik moet bekennen dat ik meestal tijdens de treinreis de teksten bezie, en dan gelukkig de kans krijg, samen met andere querulanten, een inbreng tijdens de vergadering te hebben. We hebben zo ook ruimer de tijd om over nieuwe thema's en uit te nodigen schrijvers te spreken. Ik bewonder de stille ijver en de kalme vasthoudendheid van de hoofdredacteur in het leiden van ons soms wat ongeregelde en steeds nieuwe neventhema's aansnijdende dan wel moppen tappende groepje.

In ieder geval is de gemeenschappelijke voorbereiding van de nummers duidelijk verbeterd. Maar zoals bekend, elk voordeel heb z'n nadeel. Vroeger was het een aangename verrassing wanneer het nieuwe nummer van Streven op de vloermat viel. Je wist tevoren wel een beetje wat er zou kunnen aankomen, en ook wat je eventueel zelf had ingestuurd, maar verder was de inhoud nieuw en vers. En nu ken je eigenlijk alle artikelen al - maar dat geldt gelukkig alleen voor de redactieleden.

De Strevenetentjes zijn gebleven, zij het nu ‘buiten de deur’. We borrelen nog wel op de Prinsstraat, vaak op het prachtige dakterras bij de Romerocommuniteit, en trekken naar een nabijgelegen eetgelegenheid, waarvan Antwerpen ruim voorzien is. Het jongste etentje kon plaats-vinden in de nieuwe Faculty Club aan de Prinsstraat. Hugo Roeffaers was uitgenodigd en ook Frans Van Bladel kon erbij zijn. Omdat we onder elkaar waren - we waren de enige gasten - was de sfeer aangenaam

[p. 786]

en bijzonder. Ik maakte veel foto's om de sfeer wat te bewaren. Daar had ik een extra reden voor. Het was niet uitgesloten dat ik een nieuwe taak in Engeland zou krijgen. Bij de vele afwegingen was een van de negatieve punten in mijn besluitvorming dat ik dan de redactie van Streven vaarwel zou moeten zeggen, wat ik zeer spijtig had gevonden.

Het liep anders, dus ik hoop trouw mijn bijdrage aan het redactiewerk te kunnen blijven leveren. Trouw blijkt ook uit het colofon: van de namen uit 1991 staan er nog acht in de nummers van 2008. En de geleidelijk nieuw toegetreden redactieleden hebben hun eigen expertises, passies en netwerken van potentiële auteurs binnengebracht. Ik ben er dankbaar voor dat ik in hun gezelschap een mooi en vitaal tijdschrift mag helpen voeden. En voor dat punt van de ‘psychologische afstand’ groeit mijn begrip. Ik vrees dat wanneer ik in het fraaie Antwerpen zou wonen, dit probleem ook bij mijzelf zou gaan ontstaan.