Streven. Jaargang 14

[p. 863]

Filmbespreking

Van al de Amerikaanse films die ons tijdens de laatste twee maanden vertoond werden, is The Lost Week-end ongetwijfeld de belangrijkste. Zij bekwam te recht op het Film-festival van Cannes den prijs voor de beste Amerikaanse prestatie. The Lost Week-end was trouwens een der weinige films waaromtrent onmiddellijk totale eensgezindheid bestond wat de bekroning betrof. De film is een bewerking van een roman van Charles Jackson, waarin ons de verschillende phasen geschetst worden doorgemaakt door een man die aan de dronkenschap verslaafd is. Wij hebben hier te doen met een pathologisch geval. Ver van afschuw te verwekken, boezemt het verhaal ons medelijden in. Op ongemeen suggestieve wijze wordt ons dit verhaal in beeld gebracht door Billy Wilder, bijgestaan door zijn trouwen medewerker, Charles Brackett, voor het scenario. Ook de muzikale onderlijning is van een sterke evocatieve kracht. De film is werkelijk obsederend. In de eerste plaats natuurlijk door de manier waarop de kineast alles wist voor te brengen zonder echter ooit in het drakerige te vervallen, maar niet het minst door de vertolking van Ray Milland, die van het hoofdpersonage een onver-getelijke creatie maakt en er dan te recht mocht voor bekroond worden als de beste acteur van het afgelopen jaar. De film vertoont maar één zwakheid, doch zij brengt de eenheid van het werk deerlijk in het gedrang: de psychologisch niet te moti-veren ontknoping, klaarblijkelijke toegeving aan een op een 'happy-end' gesteld publiek en aan de Amerikaanse censuur. Men moet deze verminking ten zeerste betreuren.

Na The Lost Week-end dient wel Notorious vermeld, die ook de eer genoot op het Film-festival van Cannes vertoond te worden. Het is een gewoon spionnagegeval. Maar het banaal thema werd op voorname wijze gepresenteerd door den Engelsen kineast, Alfred Hitchcock, wiens handigheid gekend is. Zo zijn jongste films enigszins een inzinking kenden dan vinden wij hem hier weer op zijn best. Geen weet zoals hij het onbeduidendst detail te beklemtonen. Ook zijn ironisch-cynische geest is doorheen heel de film merkbaar. Omwille van de sensuele atmosfeer en vooral van een huwelijk aangegaan alléén om het spionnage-werk beter te kunnen volbrengen, vraagt de film een ernstig moreel voorbehoud. Evenals The Lost Week-end is Notorious een film waarvan de réussite tegelijk te danken is aan den kineast en den hoofdvertolker. In onderhavig geval is het een hoofdvertolkster, de énige Ingrid Bergman, waarvan men geneigd zou zijn te zeggen dat het haar beste creatie is, zo men zich niet herinnerde dat zij altijd merkwaardig is. Zij is de meest talentvolle filmactrice van het ogenblik.

Als derde Amerikaanse film zal ik dan maar Mildred Pierce vernoemen, omdat de hoofdvertolkster ervan insgelijks een prijs verwierf, namelijk den 'Oscar', d.i. het beeldje regelmatig in Amerika toegekend aan de beste vertolking van het jaar. Voor het jaar 1945 bekwam Joan Crawford het voor haar uitbeelding in deze film. Persoonlijk heb ik Crawford nooit als een superieure actrice beschouwd, maar ik moet toegeven dat zij sedert enige jaren aanzienlijke vorderingen heeft gemaakt en dat, wat zij ons in deze film te genieten geeft, beslist het meest geslaagde is dat wij ooit van haar zagen. Door haar sober menselijk spel wordt het thema aanvaardbaar. Want er zijn in de film melodramatische elementen van het zuiverste gehalte. En dan is er vooral de gevaarlijke voorstelling van een slecht begrepen moederliefde, hetgeen de film voor de massa bijzonder schadelijk maakt. Mildred Pierce is een bewerking naar een roman van den Amerikaansen schrijver James Cain, waarvan men, ondanks den gestandardiseerden stijl waarin het gegeven voorgebracht wordt, de cynisch-sensuele atmosfeer hier en daar wel weervindt.

Beter echter vindt men haar weer in de nieuwe verfilming (de vierde) door Tay Garnett van een ander werk van James Cain, The Postman always rings twice (De Postbode belt altijd tweemaal). Ik zeg beter; ik zeg niet: helemaal. Want in laatstgenoemde film viert het Hollywoodse stereotiepe voor de zoveelste maal hoogtij: alles wordt verzoet en aan de wensen van den doorsnee-bezoeker aangepast. Zo komt het dat - hoe paradoxaal het ook moge klinken - de specifieke Cain-atmosfeer het gelukkigst tot uiting kwam in de vóór den oorlog gemaakte Franse bewerking. Bovendien is, met uitzondering van de episodische rollen, die voortreffelijk gespeeld worden, de vertolking der hoofdpersonages erg zwak. Tenslotte dient aangestipt dat, niettegenstaande het wat te opzettelijk moraliserend slot, deze film eveneens niet anders dan schadelijk op de massa kan inwerken.

Van Louis Bromfield's Mrs. Parkington kregen wij ook een verfilming door den

[p. 864]

zelfden Tay Garnett. Knap, maar zielloos werk. Het is allemaal slechts een voorwendsel om het paar uit Mrs. Miniver en Madame Curie, Greer Garson en Walter Pidgeon, een derde maal in reliëf te brengen. Walter Pidgeon blijft een beheerst, gewetensvol acteur. Maar Greer Garson weet geen maat meer te houden en doet vreselijk aan 'cabotinage'. Typisch voorbeeld van een door Hollywood verknoeide actrice. Welke tegenstelling met Ingrid Bergman, die haar persoonlijkheid zo schitterend wist te handhaven!

Van den grootmeester der film-komedie. Ernst Lubitsch, weer twee films: To be or not to be, door hemzelf geproduceerd en verwezenlijkt, en A Royal Scandal (Czarina), waarvan hij enkel de 'supervisie' waarnam. De eerste is nogmaals een werkje waaraan de scherpste satire - hier, op het Nazi-régime - ten grondslag ligt; de tweede is minder geestig dan hetgeen men van hem gewoon is en vraagt een streng moreel voorbehoud, al is de eerste precies niet 'voor allen'.

Verder, voor wat Amerika aangaat, nog immer, in overvloed, in schreeuwerigen technicolor gefabriceerde show-films en een tamelijk lange reeks weerstands- en oorlogsfilms met de beste bedoelingen ter wereld op touw gezet, maar die ons, Europeanen, door hun verregaande naïeve-teit enigszins doen versteld staan.

Uit Engeland de prachtige film over het epos van Arnhem: Theirs is the Glory (De Roem behoort hun toe!). Het is een recompositie van uitzonderlijk gehalte: buiten foto's opgenomen tijdens den slag, werden de meeste tonelen een jaar later op de plaats zelf gedraaid en door de 2.000 overlevenden der 10.000 uitgezondenen vertolkt. Meer dan op het spectaculaire wordt het accent op het zuiver men-selijke gelegd, ja zelfs op het religieuze. Daardoor is de film zo ontroerend, zo verheffend. De Engelse film bhjft in haar geheel bekoren door haar diep-menselijkheid. Nochtans is in de productie der laatste twee maanden niets buitengewoons te vermelden, tenzij misschien Kolonel Blimp, die op fijn humoristische manier de tegenstelling tussen de Duitse en de Engelse mentaliteit afschildert.

Ook uit Frankrijk kwam niets sensationeels. Één werkelijk grote film slechts en die dan nog, ondanks onloochenbare hoedanigheden, alles bi elkaar een mislukking werd: Les Portes de la Nuit, van Marcel Carné. Het is zeker het minste dat wij van hem zagen. En met leed zien wij hem naar de demoraliserende thema's van vóór den oorlog teruggrijpen. Vandaar die teneerdrukkende atmosfeer, weliswaar treffend gesuggereerd, maar waarbij toch niemand iets te winnen heeft. Zoals steeds bij Carné is alles op den uiterlijken vorm afgestemd. De beelden zijn dan opnieuw van een weergaloze schoonheid. Maar het gegeven, eens te meer van Prévert, is lediger dan ooit. Carné blijft een dichterkineast van formaat, wellicht Frankrijk's meest eminente kineast van het ogenblik, maar hij moet ten allen prijs de harmonie verwezenlijken tussen inhoud en vorm. Dan mag van hem een authentiek, een volledig kunstwerk verwacht worden.

Uit Rusland kwamen een paar films die de goede middelmaat niet overschrijden.

Uit landen waarvan de film-activiteit minder gekend is, kwamen ons ook werken toe. Van alle werd tot hiertoe alléén de Tsjecho-Slowaakse Mannen zonder Vleugels in gewone voorstellingen gegeven: het is nogmaals een weerstandsfilm waarvan de directe stijl en het echte accent dadelijk opvallen. De andere werden nog maar enkel in persvoorstelling vertoond, maar zullen weldra uitgebracht worden en wellicht reeds op het programma voorkomen wanneer deze bespreking verschijnt. Het betreft enerzijds de Zweedse films Dag der Gramschap van den krachtigen Carl Dryer (herinneren wij zijn Jeanne d'Arc) en De Dienstmeid en de Duivel, waarvan de beelden van een onmiskenbare plastische waarde getuigen, doch waarvan de stijl wat verouderd begint aan te doen en die, door de vermenging van heidense en religieuze motieven, niet van gevaar ontbloot zijn; anderzijds, de Mexikaanse Maria Candelaria, ook een te Cannes bekroonde film, een zuiver liefde-poëma, waarvan de beelden insgelijks wondermooi zijn en die, om dezelfde redenen als de zo-juist geciteerde Zweedse films, voorbehoud vergt.

Onze nationale filmproductie werd aangevuld met een, in samenwerking met Franse elementen gemaakte, bewerking van Crommelynck's befaamd toneelstuk, Le Cocu Magnifique, die ver beneden het oorspronkelijk werk blijft. Om dit overzicht te sluiten, moet de poging van den jongen Vlaamsen kineast, Jos. Jacobs, vermeld die met zijn Jongens die een vlag kunnen dragen naar een scenario van Pater Van de Maele S.J., volgens het gelijknamig boek, verleden maand hier besproken, een prent geleverd heeft die geestdriftig zal ontvangen worden in de middens der Vlaamse Katholieke Studenten-Actie voor wie zij ten andere gemaakt werd.

30-4-47

Pieter-Emmanuel Oyen.