Streven. Jaargang 14

[p. 287]

Filmbespreking

Wij zijn thans weer in voile filmseizoen. Nooit wellicht werden wij overstelpt door zulke omvangrijke productie. Dit is zeer begrijpelijk. De gedwongen rust der oorlogsjaren is nog steeds niet ingewonnen. Alles is echter niet van hoogstaande kwaliteit. De oppervlakkigheid der massale Amerikaanse productie met haar al zo lange reeks vervlakkende schow- en music-hall-films blijft een een voorwerp van erernis. In principe is er niets in te brengen tegen het fabriceren van groots gemonteerde revue-films - één of twee per jaar. Maar het is nu een echte vloed. Het wordt werkelijk tijd dat die meesterlijke techniek ten dienste gesteld worde van substantiëler onderwerpen.

Aan avonturen-films is er evenmin tekort. Ook hiertegen bestaan geen principiële bezwaren, indien deze films van een zekere hoedanigheid getuigen wat de vormgeving betreft. Het is doorgaans het geval. Zo wist William Wyler in zijn eindelijk uitgebrachte The Westerner te bekoren door een krachtigen filmstijl, al is het werk, in zijn geheel, wel inegaal en helemaal niet van het formaat van The Little Foxes. Zijn grote verdienste blijft, van dit versleten en voor hem ongewoon thema iets persoonlijks te hebben gemaakt.

Een welkome uitzondering op de al te talrijke flauw-sentimentele drama's en comédies, 'levens-onechte' films, zoals men ze noemt, maakt De Familie Stoddard (Adam had four sons), een gezonde en technisch gave film, een huldiging van den familiegeest. De film doet wel eens aan The Sullivans denken, maar bezit toch niet dezelfde homogeniteit. Het is een werk met weldoende strekking.

Een réussite op het gebied van hetgeen men tenslotte niets anders dan de sentimentele film kan noemen - niettegenstaande de realistische ondergrond - is De Lelie van Brooklyn (A tree grows in Brooklyn). Het is een geslaagde bewerking van een der in de U.S.A. tijdens de laatste jaren meest gelezen boeken. Er is een wonderbare eenheid in deze atmosfeervolle film, waarin de kleine Peggy-Ann Garner een ontroerende creatie levert. De film naar Hemingway's To have and to have not is eerder een ontgoocheling.

Cecil B. de Mille, de man der 'superproducties', filmde op de hem eigen sensationele wijze, maar met meer overtuiging dan gewoonlijk, de waarachtige Geschiedenis van Dr Wassell, door James Hilton in een aangrijpend boekje verteld. Een aanbevelingswaardige film met pacifistischen inslag, prachtig gespeeld door den immer sympathieken Gary Cooper, die een aanvaardbare belichaming schenkt van een der zuiverste helden uit den jongsten wereldoorlog.

Somerset Maugham's The Moon and Six pence werd ook voor de film bewerkt. Men weet dat, zonder vernoeming van zijn naam, het hier klaarblijkelijk een levensbeschrijving geldt van den Fransen schilder Paul Gauguin. De film werd gemaakt met een opvallende soberheid doch de verheerlijking van de 'l'art pour l'art'-théorie maakt haar echter voor ons, onder dit opzicht, onaanvaardbaar.

Billy Wilder, wiens The Lost Week-End het hoogtepunt was op het zo-juist geëindigde Film-festival te Cannes, gaf ons een film met Maarschalk Rommel als centraal personage: Five graves to Caïro. Wilder's forse filmstijl is nog wel hier en daar, vooral in het begin, merkbaar, maar het naïeve thema ver-zwakt de film in aanzienlijke mate.

Van den steeds in Amerika werkenden Duitsen kineast, Fritz Lang, nog twee films: Man Hunt en Scarlet Street. De eerste is enkel belangrijk wat de presen-tatie aangaat, maar de tweede is onder psychologisch oogpunt eveneens merkwaardig. Het is evenwel een vreselijk naturalistisch werk dat ernstig voorbehoud vergt. Onze katholieke censuur was er nochtans minder streng voor dan de officiële Amerikaanse censuur, daar zij meende dat, door de 'levensechtheid' der uitbeelding, 'de hoofdbeginselen, waarop de gehele sociale en zedelijke orde gebouwd is, tenminste nog impliciet erkend is'.

_**_*

Van Engelse zijde, niets buitengewoons. Er zijn weer een paar interessante Engelse films op komst, maar tot hiertoe zagen wij ze nog niet in het land. Voor één film echter dient de aandacht gevraagd: Dead of Night. Het is wel een onevenwichtig werk, maar deze, door vier verschillende kineasten verwezenlijkte film, is, ondanks alles, een niet geringe bijdrage tot het fantastische genre.

_**_*

Uit Rusland insgelijks evonmin iets ophefmakends, sedert de laatste bespre-

[p. 288]

king, twee maanden terug. Waarom krijgen wij zo wefnig Russische films? Op het Festival te Cannes kreeg men er des te meer te zien. Het schijnt wel dat, zoals ik verleden maal zegde, de Russen het kleur-procédé volledig meester worden.

_**_*

Van de andere minder gekende filmproducties, te Cannes gereveleerd, kwam ons nog niets toe. Mexico, Denemarken, Zweden, Portugal moeten ons wel iets te tonen hebben, vooral op documentair gebied. Ik vrees nochtans dat wij er in de gewone zalen niet veel zullen van te zien krijgen.

_**_*

Alvorens de Franse productie in ogenschouw te nemen, wil ik even aanstippen dat La Bataille du Rail, waarover ik het in mijn voorgaande bespreking had, te Cannes den 'prix international' verwierf. Niets kon ons geestdriftiger stemmen. Het is een hulde aan het essentieel filmische in zijn heerlijksten vorm, een hulde aan wat voor zijn minst het moreel peil van de ganse filmproductie zou moeten zijn, een hulde in alle waardigheid aan den echten Weerstand.

Als beste Franse film werd te Cannes de bewerking van Gide's Symphonie pastorale bekroond. Men dacht dat het Cocteau's La Belle et la Blête zou geweest zijn, maar eerstgenoemde film moet het toch, volgens het algemeen oordeel, halen op de tweede. Het is een alleszins voorbeeldige bewerking, getrouw aan den geest van den schrijver (waartegenover men - hoef ik er aan te herinneren? - op zijn hoede moet zijn). Wij hebben haar te danken aan Jean Delannoy, de kineast van L'Éternel Retour. De hoofdvertolkster, Michèle Morgan, mocht te Cannes, voor haar creatie in deze film den prijs der beste filmactrice van het jaar in ontvangst nemen.

Wat vroeger kregen wij een andere film van denzelfden Delannoy: La Part de l'Ombre. Een tegenvaller. Het scenario was ongemeen zwak, zowel psychologisch als moreel. De vertolking daarenboven was veel te toneelachtig.

Ook niet volledig geslaagd, de bewerking naar Dostoievsky's: L'Homme au chapeau rond. Maar het schenkt ons de gelegenheid den zo pas overleden Raimu een laatste maal te zien. In het spel, zomin als in de regie, is er niet veel specifiek Dostoïevskiaans te bespeuren. De door en door menselijke vertolking van Raimu maakt niettemin het geheel aannemelijk.

Van den ex-avant-gardist Claude Autant Lara, twee films: Sylvie et le Fantúme en Douce. De eerste is een mislukte aanpassing van een toneelstuk, de tweede daarentegen is een fijne poëtische film, heel en al Lara waardig. Er gaat van deze film, welke zo wonderbaar de atmosfeer der jaren 1900 suggereert, een niet te ontkennen charme uit. Iets van het allerbeste door Frankrijk sinds lang geschonken. Jammer dat het moreel gehalte geen gelijken tred houdt met het artistieke. Dat blijft de zwakke zijde van het intellectualistische Frankrijk.

In twee films werd het bovennatuurlijke behandeld op zogezegd dichterlijke en humoristische wijze: La Tentation de Barbizon en Le Pays sans Étoiles. De poging is interessant, maar de uitslag vrij negatief. Om zoiets tot zijn recht te brengen is natuurlijk een uiterst subtiel talent vereist.

Frankrijk onstijgt moeizaam aan den oorlogschaos, maar geestelijk tracht het te vergoeden wat het op technisch terrein nog mist. Er zijn weinig mooie Franse films, maar wanneer er een is dan is zij zeer mooi. Frankrijk blijft het land van den smaak, de maat en de aesthetiek.

_**_*

Tenslotte kregen wij nu ook onze Pater Damiaan-film, De Pelgrim der Verdoemden, te zien. Men is nog ver van de volmaaktheid. Maar het is ongetwijfeld de beste Belgische speelfilm tot op heden. Het is een film waarmede wij ons nu eens niet belachelijk maken in het buitenland. De verhevenheid van het onderwerp stemt ons dubbel gunstig tegenover deze film welke onze nationale productie eer aandoet.

29-10-1946

Pieter-Emmanuel Oyen.