Streven. Jaargang 13

[p. 479]

Filmbespreking

Het filmseizoen zal thans wel op zijn hoogtepunt zijn. Al de filmhuizen schijnen zich beijverd te hebben om rond Nieuwjaar het merkwaardigste op de markt te brengen. De kwestie is nu maar dit merkwaardige te ontdekken te midden der immer massale show- en music-hall productie, waaraan werkelijk geen einde schijnt te komen.

_**_*

Beginnen wij eens te meer met Amerika waarvan de productie natuurlijk de omvangrijkste blijft. Herhalen wij nogmaals dat de techniek er meer dan ooit zegeviert, maar dat doorgaans de inhoud van een ongemene banaliteit getuigt. Allen zijn het erover eens, dat Hollywood zich zonder uitstel moet hervatten met substantiëler onderwerpen. In dit opzicht was de alarmkreet van Emil Ludwig en Denis de Rougemont meer dan gewettigd.

De lichte komedie o.a. waarin Amerika vóór den oorlog uitblonk, lijdt nu aan bloedarmoede. Het meest wordt, op dit gebied, verwacht van Preston Sturges, vroeger scenarist, thans eveneens cineast. Zijn The Lady Eve was wel een wulpse, maar toch, wat de factuur betreft, fijne komedie. Zijn sociale schets Goeverneur tegen wil en dank (The Great Mac Ginty) werd zonder meer een Frank Capra waardig geacht omwille van haar virtuositeit en de kwaliteit van haar humor.

Van Capra zelf, waarvan wij sedert de Waarom wij vechten reeks niets meer zagen, kregen wij een verfilming van Kesselring's wereldbefaamd toneelstuk: Arsenicum en oude kant. De film getuigt andermaal van de behendigheid die den cineast van Mr Deeds en Mr Smith eigen is en bevat weer een overvloed van kenschetsende details en rake ironische trekken. Capra blijft de grootmeester van het genre.

De uitgeweken Duitse cineast, Fritz Lang, is waarachtig niet werkloos gebleven tijdens den oorlog. Ziehier zijn vierde Amerikaanse film in minder dan één jaar: Hangmen also die (Ook beulen sterven). Het gaat in deze film over den Tscheco-Slowaaksen Weerstand. Zoals Renoir in Mijn Land en Duvivier in De Bedrieger tracht Lang de zaken zo goed mogelijk weer te geven. Maar getrouw is het zeker niet. Hij maakte de gebeurtenissen niet mee, maar moest zich baseren op radio-uitzendingen en militaire documenten, en verder beroep doen op zijn verbeelding. Het is een tamelijk verwarde film, maar de vormgeving is steeds specifiek Lang.

In het burleske waren de Amerikanen vóór den oorlog insgelijks gespecialiseerd. Sedert de Bevrijding valt er maar één réussite in dit domein aan te stippen: Hellzapoppin. Wij kregen het werkje nu ook te zien.

Er kwam, zoals te verwachten was, een vervolg op Going my Way: De Klokken van St.-Mary. Het accent werd hier meer gelegd op het sentimentele dan op het humoristische, en, in haar geheel, is de film minder levendig dan de eerste. Het scenario van de hand van een der beste scenaristen van het ogenblik, Dudley Nichols, steekt nochtans steviger ineen. De hoofdverdienste van de film is het optreden van Ingrid Bergman die Crosby letterlijk in de schaduw stelt. - Evenmin als Going my Way is De Klokken van St-Mary wat wij aanzien als het prototype van de katholieke film. Daarvoor zijn deze films te zoeterig, te oppervlakkig. Maar zij verdienen onzen steun, omdat het katholicisme er met oprechte sympathie in weergegeven wordt, en omdat zij een buitengewoon weldoenden invloed op het gewone publiek uitoefenen.

Nog een andere poging werd gedaan in de richting van de katholieke film: The Song of Bernadette, naar het boek van Franz Werfel. Het doet soms wel erg Amerikaans aan, maar het werd piëteitsvol behandeld. Vooral Jennifer Jones, een nieuwelinge, in de Bernadette-rol, stemt gunstig tegenover dit werk waarvoor eveneens in katholieke middens een belangstelling gevraagd wordt, die het ruimschoots verdient.

Na een toneelbewerking door den schrijver zelf, werd ook tot een verfilming overgegaan van Steinbeck's Of Mice and Men. Lewis Milestone, de cineast van Im Westen nichts neues, verzorgde ze. Er werd naar gestreefd den incisieven, directen stijl van het boek zo filmisch mogelijk uit te beelden.

Vermelden wij tenslotte nog twee grote tekenfilms: Mr Bug en Fantasia. De eerste is van Fleischer, de tweede van Disney. En voor de zoveelste maal wordt Fleischer door Disney overtroffen. Fantasia is ongetwijfeld het meest merkwaardige ons door Amerika tijdens de laatste twee maanden geschonken, hoezeer de film dan ook door musicologen becriti-

[p. 480]

seerd en zelfs verketterd wordt. Disney heeft hier werken van Bach, Dukas, Stravinsky, Schubert, Moussorgsky, Beethoven en anderen in getekende beelden willen transponeren. Op zuiver muzikaal gebied wordt het misschien wel eens een profanatie. Doch het getekende is van een weergaloze schoonheid en de kleur is heerlijk. Het is een vuurwerk. Het vernuft en de fantasie van Disney blijven verbazing wekken.

_**_*

Uit Engeland, twee werken van belang: The Seventh Veil, een film met min of meer freudiaansen ondergrond, en Laurence Olivier's verfilming van Shakespeare's: Henry V.

Henry V is waarschijnlijk de interessantste film sedert jaren voortgebracht. Het is meer dan een gewone réussite. Wat hier gepresteerd werd grenst aan het ongelooflijke. Olivier begint met ons een vertoning te geven van Henry V zoals die in Shakespeare's tijd in het ‘Globe theatre’ plaats greep. Dan glijdt hij op bijna onopmerkbare wijze op het filmisch plan. Die overgang is een echt waagstuk waarvoor iedereen in verrukking staat. Bij het slot brengt Olivier ons dan weer in het ‘Globe theatre’ om te eindigen, zoals hij begonnen was, met een panorama van het Elizabethiaanse Londen. Het hoogtepunt is de beruchte slag van Azincourt in de weergave waarvan Olivier zich de evenknie van een de Mille toont. Bewonderenswaardig is dat het ‘filmisch’ gedeelte in denzelfden stijl gehouden wordt als het ‘toneel-’achtig’ gedeelte, hetgeen aan het werk een wonderbare éénheid geeft. En wat gezegd van de kleur welke nooit harmonieuzer werd aangewend! Hoe énig is het in de geanimeerde schilderijen van de Primitieven. Men denkt aan Van Eyck, aan van der Weyden, aan de getijdenboeken... Dat Olivier als toneel-acteur geniaal is weet iedereen die hem aan het werk zag. Als cineast heeft hij zich met Henry V bij de allergrootsten gerangschikt.

_**_*

Uit Frankrijk is weinig te melden. Eén film steekt boven de anderen uit, hoezeer zij dan ook gediscussieerd werd: La Belle et la Bête, een verwezenlijking van den dichter-dramaturg, Jean Cocteau.

Zoals in alles wat uit Cocteau's brein komt zijn hier weer surrealistische motieven voorhanden, maar het is zichtbaar dat de dichter naar een meer ‘klassieke’ uitdrukking streeft. Alles is, in La Belle et la Bête op het decoratieve, op de uiterlijke vormschoonheid afgestemd. Nooit is er ontroering. Immer wordt tot de rede gesproken, nergens tot het hart. Er wordt aldoor aan aesthetiek gedaan. Cocteau vraagt dat men de film zou bekijken met het gemoed van een kind. Maar dan had hij het sprookje eenvoudiger, minder cerebraal moeten vertellen. Zoals het nu is, is het slechts voor een intellectueel genietbaar. Fotografisch is La Belle et la Bête echter van een ongeëvenaarde en geraffineerde pracht. Zelfs De Niebelungen en Les Visiteurs du Soir werden voorbijgestreefd. Ook de tot het minimum herleide, maar zeer subtiele dialoog en de fijne muzikale aanpassing, waarvoor Georges Auric te Cannes een prijs verwierf, zijn verzorgd. Een betwistbare, maar uitzonderlijke film.

_**_*

Uit Zwitserland: Marie Louise van Leopold Lindtberg, de maker van De Laatste Kans. Het is een vroeger werk van den cineast, helemaal niet zo sterk als het bovenvermelde, maar met onmiskenbare filmische hoedanigheden.

Uit Denemarken, waarvan de laatste jaren niet veel gehoord werd: De Rode Aarde. Een der beste Weerstandsfilms, sober en menselijk. Ook het morele probleem, door den Weerstand gesteld, komt op den voorgrond.

Uit Italië, dat opnieuw van zich laat horen: Il Bandito, welke op brutaal naturalistische wijze een beeld schetst van de sociale ontwrichting en de morele verwildering der na-oorlogse periode.

Uit Rusland: De Stenen Bloem waaraan op het Film-festival te Cannes den prijs voor de beste kleurfilm toegekend werd. Verdiende onderscheiding, want de kleur is in de verfilming van dit sprookje zeer mooi, zacht van tonaliteit en soepel bij de overgangen. In tegenstelling met de Angel-Saksers, die het ‘technicolor’-procédé gebruiken, benutten de Russen het technisch, naar het schijnt nog handiger en veel goedkoper ‘Agfa-color’-procédé dat zij van de Duitsers overnamen. Fantasia, Henry V, De Stenen bloem... Het rijk van de kleur schijnt wel degelijk aangebroken.

30-12-1946

Pieter-Emmanuel Oyen.