Streven. Jaargang 13

[p. 319]

Filmbespreking

Over de Fransche films der laatste twee maanden valt bitter weinig te melden. Er is een stilstand in de Fransche kinema: de materieele moeilijkheden, door den oorlog in het leven geroepen, zijn daar haast niet te overzien. Meldenswaardig is alléén een mooie documentaire, La Grande Épreuve: de oorlog door een Franschen bril bekeken, soms op wel wat chauvinistische wijze, maar met een voortdurend doordringen tot de ziel van het gebeuren. Jammer voor La Grande Épreuve dat zij juist uitgebracht wordt op hetzelfde oogenblik als de ongeveer in gelijkaardigen geest opgevatte, maar sterkere Amerikaansche documentaire, True Glory, waardoor zij in de schaduw wordt gesteld. Wat de speelfilms betreft, valt er niet veel op te sommen, want de Viviane Romanceries en de lange reeks vaudevilleachtige lorren gaan wij liefst voorbij. Wij willen enkel een uitzondering maken voor L'Aventure est au coin de la rue, een rhythmische 'comédie policière' naar Amerikaansch model en Jean Gremillon's ongelijke doch verdienstelijke Lumière d' Été die, te Brussel, om belachelijke commercieele redenen vertoond werd onder den titel die er feitelijk geen is: Le Film sans Nom.

Van Engelsche zij de is er ook niet veel te melden. Aan de lijst van vorige bespreking wenschen wij slechts toe te voegen: Millions like us, nog een zeer eenvoudig, sympathiek filmpje over het weerstandsvermogen van het Engelsche volk tijdens den oorlog, en Lady Hamilton, een pompeuze verwezenlijking van Korda.

Uit Rusland, ook al heel weinig. Enkel Het Proces van Kharkov, een reportage die vakkundig niet altijd onberispelijk is.

Duitschland en Italië liggen natuurlijk stil: allengs begint men zich daar te reorganiseeren. In Nederland, hoezeer men er ook onder de bezetting te lijden heeft gehad, wordt reeds flink gewerkt, vooral op documentaristisch gebied. Bij ons kwam een nieuwe speelfilm tot stand, Forçats d'Honneur, nog een hulde aan den weerstand. Er is vooruitgang op Soldats sans Uniforme, Barak N^r 1 en Baas Gansendonck, maar de zwakke plek blijft het scenario.

Amerika staat onder technisch oogpunt, meer dan ooit, aan de spits, maar het lijdt aan gemis aan inspiratie. Emil Ludwig bekloeg er zich reeds over, éénige maanden terug. Inderdaad, Hollywood is misschien nooit oppervlakkiger geweest: schitterende kleuren, onfeilbare techniek, virtuositeit in overvloed, doch magere inhoud en geestelijke armoede. Een reactie dringt zich op. In afwachting, gaat Amerika verder, zooals vóór den oorlog, ons te overstelpen met 'superproducties': Boom-Town, een episode uit de geschiedenis der ontginning van de petroleum; A Woman's Face, een veramerikaniseerde bewerking van Francis de Croisset's Il était une fois; Waterloo Bridge, een uiterst sentimenteele verfilming van een tooneelstuk van den in Broadway populairen dramaturg, R.E. Sherwood; Dragon Seed, naar het boek van Pearl Buck, aan The Good Earth herinnerend zonder deze film te evenaren; een nieuwe, steeds grootsch opgevatte Tarzan; een niet minder grootsch opgevatte nieuwe versie van The Sea-Hawk; en verder een eindelooze reeks music-hall en swingfilms waarvan, helaas, maar weinigen de degelijkheid van Two Girls and a Sailor bezitten en die natuurlijk de massa aantrekken.

Uit Amerika zond de eens wereldberoemde Duitsche kineast, Frits Lang, de man van De Niebelungen en Metropolis, ons een psychologische détective-film: The Woman in the Window. Zij is streng beoordeeld geweest door sommige onzer 'film-aestheten'. Ten onrechte, onzes inziens. De sobere vormgeving, de beeldverzorging en de beheerschte, stijlvolle ontwikkeling van het gegeven verraden den meester. Van een ander eens beroemd Duitsch kineast, Robert Siodmak, kwam ons insgelijks uit Amerika (en niet uit Engeland zooals wij verkeerdelijk in onze vorige bespreking zegden) een waardevolle film toe: The Suspect. Hoewel de hoofdvertolker, Charles Laughton, de bijna volledige aandacht van den toeschouwer voor zich opeischt, zullen de specifiek filmische kwaliteiten van The Suspect toch niet aan het oog van den waren kenner ontgaan. Siodmak verloor zijn persoonlijkheid niet te Hollywood. Men beweert dat Renoir, een van de grootheden der Fransche kinema, die insgelijks tijdens den oorlog in Amerika verbleef, de zijne niet behield, maar wij willen er zelf over oordeelen, want men heeft het over René Clair ook gezegd, vooral nopens zijn Flame of New Orleans. Zeker, The Flame of New Orleans is niet van het gehalte van I married a witch, toch kan men deze film Clair niet onwaardig noemen. De beeldopnamen, de fijnzinnige zetten en de luchtige fantasie herinneren aan den Clair van vroeger.

[p. 320]

Amerika schonk ons verder de hierboven reeds geciteerde film True Glory, de vrucht van opnamen gedaan door honderden geallieerde operateurs en die suggestief gemonteerd werden, beurtelings humoristisch en ernstig toegelicht (aan de moreele puinen wordt niet minder belang gehecht dan aan de materieele) en die ons door generaal Eisenhower in hoogsteigen persoon voorgesteld worden. De film heeft niet het 'cachet' die de films der Caprareeks, Waarom wij vechten, inzonderheid Voorspel tot den oorlog en De Slag van Engeland, kenmerken, maar zij is niettemin een documentaire van belang, onbetwistbaar de beste synthese over den oorlog tot hiertoe vertoond. Wij begrijpen dat men er de jeugd naar toe zond: het is meer dan kinema, het is een brok objectieve geschiedenis. Hier, geen zweem van chauvinisme, maar ware menschelijkheid en diepe godsdienstzin. De film eindigt met een gebed. Daar zijn wij waarachtig in de kinema niet aan gewend.

'De' film van den dag is ook een Amerikaansche: Mrs. Miniver. Een film, zooals 'Mrs. Miniver' doet heel wat Hollywoodsche oppervlakkigheid vergeten, schenkt ons weer vertrouwen in de Amerikaansche kinema. Om wille van die reeks echt menschelijke films die gaat van 'Het Leven gaat voort' tot 'Mrs. Miniver', langs 'Ons Dorp' en 'The Sullivans' om, zal Hollywood veel vergeven worden. Mocht het eindelijk dien weg inslaan! Mrs. Miniver dagteekent van 1941 en kaapte in Amerika al de prijzen weg. Het gegeven is zeer eenvoudig: de psychologische beleving van het oorlogsgebeuren door een Engelsche familie, de weerstand van het Engelsche volk gesymboliseerd door een gewoon burgersgezin. Wij hebben dat ook gezien in die zoo sympathieke, ditmaal in Engeland-zelf vervaardigde film: Mr. Bunting. Critici hebben laatstgenoemd werk boven Mrs. Miniver geplaatst, omdat alles er soberder en waarachtiger is uitgebeeld. Zij hebben niet heelemaal ongelijk. In Mrs. Miniver wordt, volgens Amerikaansch systeem, aan de vedette opgeofferd en worden sommige tooneelen, zooals dit met den Duitschen piloot, wat te zeer aangedikt, hetgeen dan ook van aard is Mrs. Miniver een grooter commercieel succes te verzekeren. Maar, ondanks dit alles, blijft Mrs. Miniver van een voor Hollywood zeldzame soberheid. Wonderbaar zijn de Amerikanen er in geslaagd de Engelsche atmosfeer weer te geven. Nooit een wanklank, nooit een tekortkoming aan den goeden smaak. Elk tooneel is psychologisch gerechtvaardigd en van een ongemeene natuurlijkheid. Geen verbluffende scènes, zooals in Hollywood maar al te vaak het geval is: het bombardement aan het slot is voor eenmaal geen spektakelstuk. Gansch de film is een opeenvolging van eenvoudige, familiale, diep-menschelijke tafereelen: de gezelligheden en bekommernissen van een gezin met drie kinderen, de onschuldige naijver van bewoners eener wijk waar ieder jaar een bloemententoonstelling plaats heeft en waar nu voor het eerst een stationschef het gewaagd heeft mede te dingen naar den beker voor de schoonste roos die sedert jaren door de aristocratische en koppige Lady Beldon 'moet' gewonnen worden, het uitbreken van den oorlog, de dienstneming bij de R.A.F. van den oudsten zoon, pas uit Oxford weergekeerd, het oproepen van den vader om deel te nemen aan het konvooi kleine voertuigen waarmede het Engelsche expeditie-corps uit Duinkerken moet gered worden, de angst van de moeder die alléén blijft met de twee jongste kinderen, de verloving en het huwelijk van den zoon in tragische omstandigheden, het wekenlange leven in een schuilkelder, tijdens den slag om Londen, die van het huis niet veel overlaat, de dood van de schoondochter gedurende een hevig bombardement, het geloof en de berusting in God weergevonden onder den Zondagsdienst in een voor meer dan de helft vernielde kerk. De beleving der gebeurtenissen blijft doorgaans innerlijk en is daarom des te aangrijpender.

Mrs. Miniver werd vlot geregisseerd door William Wyler, waarvan Dodsworth, Dead End en Wuthering Heights nog in aller geheugen liggen. Mogelijk zijn deze drie werken zuiver filmisch gesproken knapper dan Mrs. Miniver, maar Wyler schijnt zich met opzet op het achterplan te hebben gehouden en den eenvoud van het geheel niet te hebben willen verbreken door technische acrobatieën en spitsvondigheden. Van zijn spelers wist hij eenzelfden eenvoud te bekomen. Greer Garson, 'vedette n^r 1', wordt weliswaar soms te zeer op het voorplan gebracht, maar gelukkig schaadt het niet te erg, daar de actrice nooit in overdrijving vervalt en het evenwicht niet stoort, dank zij haar oprecht, doorvoeld spel. Haar partner, Walter Pidgeon, is de natuurlijkheid zelve en een nieuw acteur, Richard Ney, die op spontane wijze de rol van den oudsten zoon vervult, is een revelatie.

Door Mrs. Miniver heeft Wyler ons opnieuw met het leven verzoend. Als wij buiten komen weten wij weer waarom wij leven, waarom wij gestreden hebben. Alles wordt harmonieus rondom ons en vooral in ons. Wij hebben den mensch, den werkelijken mensch teruggevonden. 24-2-1946

Pieter-Emmanuel Oyen.