Streven. Jaargang 1

[p. 43]

Boekenparade

Apologetica

Apologetica is eene noodzakelijke wijze evolueerende wetenschap. Zij is - het woord geloofsverdediging zegt het uitdrukkelijk - essentieel defensief. De verdediging nu heeft zich te schikken naar den aanval: men legt aarden wallen of betonnen muren aan tegen bommen en granaten, maar verluchte kelders tegen stikgassen. Apologetica moet 'modern' zijn, of verliest alle reden van bestaan.

Vooral sinds het begin der negentiende eeuw heeft de geloofsverdediging zich moeten keeren tegen de volstrekte godloochening, en het oogenblik schijnt nog niet gekomen waarop zij die taak terzijde zal kunnen laten. Steeds moet ze nieuwe argumenten opbouwen om de nieuwe aanvallen van het rationalisme af te weren. De grondprinciepen blijven natuurlijk dezelfde, maar ze worden telkens op een andere wijze aangewend: zoo zien wij het ééne artikel van de Summe van den H. Thomas: An Deus sit? nu uitgebreid tot heele boekdeelen.

Wie zich een denkbeeld wil vormen van den huidigen stand der katholieke apologetica in het probleem van het Godsbestaan, neme het nieuwe boek ter hand 'God of niets' waarin de elf Carolus-voordrachten van den winter 1933-34 gebundeld zijn⁽¹⁾. De titel werd ingegeven door een fransch apologetisch werk van P. Sertillanges O.P.: 'Dieu ou rien?' (2 dl.) te Parijs verschenen in 1933. Ook de inhoud komt nagenoeg overeen met dien van het fransche boek, maar de verschillende hoofdstukken werden natuurlijk beknopter behandeld, minder streng philosophisch, over het algemeen, en meer oratorisch zooals het past voor gesproken voordrachten. Het feit dat elke zijde van dit eene probleem: het Godsbestaan door een bizonderen redenaar werd belicht, heeft wel geschaad aan de eenheid van het geheel: men bemerkt hier veel minder het convergeeren van alle lijnen naar een middelpunt dat zoo opvallend is in het boek van P. Sertillanges. Maar anderzijds brengt deze arbeidsverdeeling het voordeel mee van een grootere verscheidenheid. In alle geval, een intellectueel zal het boek met veel helangstelling lezen, en mocht het ook in de handen van vele ongeloovigen komen!

Eene korte inhoudsopgave zal het belang van de behandelde vraagstukken doen inzien:

Na eene algemeene inleiding van P. Pauwels, O.P., geeft P. Broeckaert, O.F.M., een duidelijk overzicht van de bepalingen der Kerk aangaande de mogelijkheid, door ons natuurlijk verstand God te kennen en zijn bestaan te bewijzen. De louter philosophische uiteenzetting van P. De Petter O.P. over God als eenige oorsprong van alle wezen, zal menig toehoorder wel wat abstract zijn voorgekomen; moeilijk is ook het onderwerp behandeld door P. Janssens O.P.: 'God; eenig rustpunt van het menschelijk denken'. Gelukkig volgt daarop de voordracht over God als einddoel van het menschelijk streven, door Mag. Van Hove op meer populaire wijze ontwikkeld. Zoowel voor hun inhoud als voor hun oratorische schoonheid staan de twee verhandelingen man P. Van Gestel O.P. over God als grondslag van de sociale orde en van het internationaal recht zeer hoog. Vervolgens wordt het lijdensprobleem getoetst aan de Godsgedachte door P. Van Outryve O.P. In 'Een volk zonder God' ontwikkelt P. Callewaert O.P. - die soms geinspireerd schijnt door P. Monsabré⁽²⁾ - het bewijs van het Godsbestaan ontleend aan de algemeene overtuiging der volkeren. De bundel sluit met eene ietwat ongewone dissertatie over de 'Godshonger in het moderne leven' van P. Morlion O.P. Deze bladzijden kunstkritiek waarin film en literatuur worden betrokken doen op den preekstoel eerder verrassend aan en de conclusie 'God of niets', schijnt hier niet eng genoeg verbonden met de praemissen.

P. Maes O.P., schrijver van een 'Godsdienstphilosophie' heeft nu ook zijne zes vastenconferenties van Sint Carolus gebundeld onder den titel: 'De Godshonger bij de volkeren'⁽³⁾. In elke voordracht woedt in 't kort een der groote historische godsdiensten ontleed om ten laatste vergeleken te worden bij den katholieken godsdienst. Zoo ko-

(1) God of Niets. 1934. Geloofsverdediging. 15 fr.

(2) Vergelijk: God of Niets, blz. 158 en Monsabré, Carême 1873, blz. 118.

(3) Gent 1932, 2^e uitg.

[p. 44]

men achtereenvolgens de primitieven, de oostersche (oude) godsdiensten - Egypte, Assyrië, Babylonië en Perzië in ééne verhandeling - de grieksch-romeinsche beschaving, de indische mystiek en de God van het oude en nieuwe verbond aan de beurt.

Onvolledig mogen natuurlijk zulke schetsen wel genoemd worden, maar alle beweringen kunnen door verwijzing naar goede bronnen gewaarborgd worden. Iedereen zal nochtans niet met den schrijver accoord gaan waar hij zegt: 'Godsdienst is de vereeing van God die passend is voor God en voor den mensch. Het is totaal onjuist te spreken van algemeenheid van den godsdienst, omdat door datzelfde woord totaal verschillende cultussoorten beduid worden'. (bl. 24-25). Men moet immers toch een geneesterm gebruiken om al die soorten aan te duiden en het algemeen gebruik kent er geen anderen dan dien van 'godsdienst' in den algemeenen zin. Overigens de schrijver zelf spreekt - hoe kan het anders - voortdurend van 'godsdienst' in den breederen zin van: 'der Glaube an geistige, über der Sichtbaren Welt waltende persönliche Wesen, von denen man sich abhängig fühlt und die man vigenduri durch Gebete, Opfer, Feste oder andere Zeremonien günstig zu stimmen oder zu verehren sucht'⁽⁴⁾. Hoodzaak is onder die verschillende godsdiensten den éénen waren te ontdekken. En dat kàn door de methode van 'transcendentie'. Spijtig dat de schrijver nergens in dit nieuwe werkje, evenmin als in zijne 'Godsdienstphilosophie', eene duidelijke omschrijving geeft van die methode, waardoor wij met zekerheid kunnen erkennen dat de christelijke en meer bepaald de katholieke godsdienst de eenige ware, de eenige positief door God gewilde is. J. Schrijvers nochtans, in zijne Essays en Studies in Godsdienstgeschiedenis, had reeds den weg aangewezen voor elke katholieke godsdienstvergelijking: 'Transcendentie, naar onze opvatting, is bovennatuurlijkheid in de geschiedenis. Uit een onbevangen geschiedkundig onderzoek blijkt niet slechts dat het Christendom hooger staat, maar dat het specifiek verschilt van alle andere godsdiensten, dat het in weerwil van vrij groote overeenkomsten, tot eene andere orde behoort. Het is niet slechts beter, vergeleken bij andere godsdiensten, het staat beven alle vergelijking. Gesteld dat het probleem van den oorsprong van elke andere religie zijn volledige oplossing vindt, dan blijft nog de vraag naar den oorsprong van het Christendom langs natuurlijken weg onoplosbaar. De meerderwaardigheid van het Christendom is van dien aard dat het de natuurlijke schakelreeks verbreekt der veranderingen die het gevolg zijn der omstandigheden, dat het een eenige uitzondering vormt op de wetten van het gestes- en gemoedsleven, zooals die zich openbaren in de geschiedenis'. (bl. 18). Bij Pinard de la Boullaye (II bl. 55 vlg.) vindt men dezelfde methode aangeduid. De werken van P. Maes, ook 'De Godshonger van de volkeren', leiden wel tot het besluit: het Christendom is beter dan de andere godsdiensten, maar niet zoozeer tot het besef: het staat er volstrekt boven, als de eenige ware. Waarschijnlijk is eene iedereen voldoende argumentatie in dien zin nog onmogelijk, gezien de verwarde begrippen die nog heerschen op dit gebied. 'Misschien, zegt Ziegler, sprekend over de godsdienstphilosophie, misschien zal er over een onderwerp zoo veelzijdig, zoo diep, zoo van alle kanten rakend het persoonlijkste onzer persoonlijkheid, nooit iets geschreven worden dat allen voldoet. Maar er kan veel geschreven worden waaruit velen veel leeren. En dat juist hebben we allen noodig'. In dien nood heeft E.P. Maes in de mate van het mogelijke voorzien, en daarvoor heeft hij recht op onze erkentelijkheid.

F. DE RAEDEMAEKER S.J.

(4) Geloofsverdediging, 1934. 7,50 fr.

Godsdienst

Dr. C. VAN GESTEL o.p.: Levenswaarheid. - Geloofsverdediging. - 10 fr.

Een reeks van zes voordrachten over een bij uitstek belangrijk onderwerp door een geleerde en een onzer meest gegeerde Vlaamsche redenaars. Wie deze conferenties, gehouden in de S. Caroluskerk te Antwerpen tijdens de Vasten van het jaar 1933, heeft bijgewoond, zal er zich ten zeerste over verheugen dat ze in een keurige uitgave voor het groot publiek toegankelijk werden gemaakt.

E.D.S.

[p. 45]

Dr. C. VAN BENTHEM O.P., Goed en Kwaad. J.J. Romen en Zonen, Roermond 1933. 7,00 frs.

De zeer geleerde schrijver onderzoekt op psychologische gronden het probleem van Goed en Kwaad. Waar is de zetel van de moraliteit? Welk is de fout in de redeneering van Dr. G. Heymans, die hoewel blijkbaar een eerlijk zoeker van goeden wil, toch het determinisme blijft verkondigen? Op deze voor den katholieken intellectueel belangwekkende vragen, geeft deze brochure een glashelder, overtuigend en volledig antwoord.

V.

Mgr. K. CRUYSBERGHS, Wilsvrijheid. - N.V. Standaard-Boekhandel, Brussel, 1933, 144 blz., 10 fr.

De spreker biedt ons, in deze vasten-voordrachten, over het kapitaal vraagstuk der menschelijke vrijheid 'een poging' van 'een ernstiger uitdiepen van den geloofsinhoud', welke ten volle geslaagd is.

Naar het Huwelijk en het Moederschap. - Desclee De Brouwer, Brugge, 1933, 158 blz., 10 fr.

De ondertitel zegt ons duidelijk waarover dit werk van 'een kloosterzuster van Berlaymont, Brussel' handelt. Het geeft ons 'enkele gedachten ontvouwd voor meisjes met betrekking tot haar toekomstigen levensstaat'.

Naar het Huwelijk en het Moederschap, door een kloosterzuster van Berlaymont, in 't Nederlandsch bewerkt door J. Sommer, pr. - Desclée DE BROUWER, Brugge.

In alle opzichten een hoogstaand boek, dat niet gelezen moet worden maar overwogen. Haarfijne ontleding van het karakter der vrouw naast diep inzicht in de behoeften der moderne opleiding tot het Christelijk moederschap en over dat alles, de glans van ons katholiek ideaal in heerlijke bewoordingen vertolkt. Een levensboek voor meisjes en moeders.

E.D.S.

Kardinaal FAULHABER. - De Sociale Waarde van het Oud Testament. - Vert. G. DE KEERSMAEKER en L. VAN HULLE. - Uitg. Geloofsverdediging 1934. - 2 fr.

Dit sermoon van den grooten duitschen bisschop is een pleidooi voor het Oude-Testament, bedreigd door het nazistisch antisemitisme. Zeer lezenswaard!

F.D.R.

J. MOREL S.J. - Katholicisme en Sport. - Een overdruk van 2 artikelen verschenen in Dux. - 1933. - Het R.K. Centraal Bureau voor onderwijs en opvoeding, 's Gravenhage.

De brochure van J. Morel is niet groot van omvang maar duidelijk van bouw en rijk aan gedachten. Wat we vooral apprecieeren, is de objectieve analyse van dit modern 'kultuur-verschijnsel' dat een eereplaats veroverd heeft in het maatschappelijk leven. Zijn analyse, ik zou haast zeggen, volgens phaenomenologische methode gedaan, wil ons het verschijnsel geven, ontdaan van zijn affiniteiten met andere kultuur-verschijnselen, ontlast van zijn uitvloeisels en bij-phaenomena, zoodat men het sport-verschijnsel in zijn zuiverste gehalte aanschouwt. Sport is 'een compensatie-verschijnsel' dat een synthetische oplossing biedt voor het reusachtig tijdsoverschot en het teveel aan lichamelijke krachten. Sport 'formaliseert de techniek der handeling tot een zelfstandige waarde'. In het tweede gedeelte waar schrijver het sportverschijnsel beoordeelt vanuit een integraal standpunt, n.l. het katholiek standpunt, waarschuwt hij ons terecht dat de sport op slot van rekening een zeer geringe waarde bezit, wegens zijn materialiteit en een tekort aan echte levenswaarde, waaruit volgt dat we de jeugd niet moeten opdrijven tot en aanvuren voor de sport, de competitie-sport. Zijn waarschuwing blijft wat te negatief en zegt ons niet welke waarden er dan moeten uitgewerkt worden om het evenwicht te herstellen.

Terecht verdient die brochuur door velen niet enkel gelezen maar vooral bestudeerd te worden.

A.D.

Durch die weite Welt. - Jahrbuch für Natur, Sport und Technik. - Franckh-sche Verlagshandlung, Stuttgart.

Een lijvig jongensboek, prachtig uitgegeven, met allerlei boeiende avontuurverha-

[p. 46]

len, heerlijke illustraties en een schat van inlichtingen, die de moderne jeugd het meest interesseeren.

Abbé Henri PRADEL. - Pour leur beau métier d'homme. - Desclée De Brouwer, Paris. - 15 Fr.

Geschreven voor de Fransche jeugd door iemand die lang geen onbekende is in de pedagogische literatuur, verdient dit boek ook buiten de Fransche grenzen de ruimste verspreiding. In bevattelijken vorm en met diepe menschenkennis wordt achtereenvolgens behandeld: le culte de la franchise, l'éducation du coeur, la formation du sens social. Talrijke citaten uit de meest bekende schrijvers, verhoogen de waarde van hek boek. Ten zeerste aanbevolen aan ouders en opvoeders.

Wetenschap en letterkunde

STEHLI, G. Dr. Mikroskopie für Jedermann. eine methodische erste Einführung in die Mikroskopie mit praktischen Ubungen. Stuttgart, Franckhsche Verlagshandlung, 1932. 3^o Auflage, 70 pag. 113 Afbeeldingen.

Medische studenten, jonge biologen, onderwijzers, natuurliefhebbers, en alwie de reine vreugde wil smaken van een persoonlijk en veelvuldig gebruik van een mikroskoop, vinden in dit bondige, praktische boekje een betrouwbare en prettige gids. Zij leeren er hoe het mikroskoop werkt, hoe het gebruikt en onderhouden moet worden, welk instrumentarium daarbij onontbeerlijk is, welke chemikaliën moeten worden aangeschaft, hoe men insekten-praeparaten, drooge praeparaten, gekleure praeparaten, enz. maakt, wat een druppel water ons vertellen kan, hoe plant en dier zijn opgebouwd, hoe allerhande eencelligen er uitzien enz. enz. Dit alles wordt helder en aantrekkelijk uitgelegd en door talrijke illustraties verduidelijkt. Het boekje is een goudmijn voor den beginneling, en een bron van edel genot voor den natuurvriend.

A. RAIGNIER.

Maurice BARING: Daphne Adeane. - Tauchnitz Edition, Leipzig. - M.I, 80.

Een mooie roman, waarin het Engelsche leven raak en boeiend ontrold wordt. Een deugdelijk boek tevens, met overvloedige stof tot nadenken, waar aangetoond wordt hoe de moderne maatschappij, onder de dwingelandij der sociale conventies, geen uitvlucht weet naar hoogere plichtsbetrachting, die alleen kan gedragen worden door het idee van sacrificie, volgens de katholieke beteekenis van het woord.

W. KOCH S.J.

G. RAS. - Zwarte Bloemen. - Uitg. De Klaroen, Deurne. - 15 fr.

Enkele rauwe bevindingen van een dokter in een leekengasthuis. Niet voor kinderen!

VAN DER KALLEN W.A.M. - Rechtstaat of Machtstaat? - Reeks 'Credo, vivï', n^o 2. - Standaard 12,50 fr. - 10 fr. bij inschrijving.

Eigenlijk eene politieke thesis van een student aan de universiteit van Nijmegen. Schrijver ontleedt het vóór en tegen van den klassieken en liberalen rechtstaat en den nieuwen fascistischen of hitleriaanschen machtstaat. Deze laatste, zoo meent hij, met het oog vooral op de nieuwere politieke stroomingen in Nederland, moet men in princiep verwerpen. Immers 'de rechtstaat heeft een hoogeren graad van volmaaktheid bereikt. Hij biedt een soepeler materie om te vervormen tot den idealen staat. Hij leent zich tot verbetering. En is bovendien geen werktuig dat gevaarlijk kan worden voor den gebruiker' (bl. 46). Daardoor wordt niet bedoeld dat de rechtsstaat, zooals hij nu is zou volmaakt zijn! Vandaar het besluit: 'Hervorming, goed. Maar binnen het kader van den rechtsstaat'. (ibid.).

Alfred RODRIGUES, Organiseer Uzelf. Persoonlijke efficiency. - N.V. Maandblad Succes, Den Haag. Fl. 0,45.

Dit werkje, nr. 4 uit de Practijk Bibliotheek, geeft verschillende nuttige wenken. Eigenlijk zou ieder normaal ontwikkeld mensch die raadgevingen wel bij zichzelf kunnen uitvinden. Maar om over kleinigheden na te denken en door zelf-critiek verbeteringen aan eigen werkmethoden aan te brengen heeft de man-in-de-practijk niet den tijd.

R.V.