Streven. Jaargang 1

[p. 41]

Kunst Kroniek

REEDS meermalen werd gewezen op het belang van artikelen verschenen in lokale tijdschriften en andere, die dikwijls moeilijk te raadplegen zijn; hun groot aantal vergemakkelijkt zeker de opzoekinger niet. Ook werd herhaaldelijk den wensch uitgedrukt dat een repertorium zou opgemaakt worden van de artikelen handelende over Kunst en Oudheidkunde. Die zelfde moeilijkheid bestaat, meenen wij, voor al wie, zonder zich daarom te specialiseeren, wenscht op de hoogte te blijven van algemeene vraagstukken.

'Streven' nu wil een tijdschrift worden van algemeen cultureel belang. Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde hooren er dus evengoed tehuis als letterkundige, politieke en economische studiën. Is het daarbij niet het doel van 'Streven' actueele vraagstukken te behandelen? En welk intellectueel verlangt niet de zoo druk besproken problemen te volgen, als daar zijn: de oorsprong van de kunst van Dijon? of het vraagstuk van de gebroeders Van Eyck? of van den Meester van Flemalle? Juist deze problemen worden echter gewoonlijk besproken in speciale, deskundige tijdschriften.

Het is dus ons doel hier zooveel mogelijk tijdschriftartikelen aan te stippen, betrekking hebbende op Kunst en Oudheidkunde. Wij bedanken hier de Oudheidkundige Kringen en den beheerraad van de tijdschriften, die ons het toezenden van hunne uitgaven hebben beloofd.

Bulletin de la Société Royale d'Archéologie de Bruxelles. - Nummers van April 1928 tot September 1933.

Het groot aantal artikelen over beeldhouwkunst, verschenen in die vijf jaargangen, trokken vooral onze aandacht. Weliswaar zijn het enkel beschouwingen, of liever studies over beeldhouwwerken, die vooral beoogen de geschiedenis aan te vullen. Immers een poging om de ontwikkeling van de beeldhouwkunst in ons land te schrijven zou op zijn minst voorbarig zijn. Afgezien van het feit dat onze kunstproductie door de eeuwen heen vooral op uitvoer was gericht, en dat vele werken jammerlijk verwoest werden door de beeldstormers, blijven er in ons land nog een groot aantal gewrochten te bestudeeren en zelfs... te ontdekken.

De poging van den Heer Graaf de Borchgrave d'Altena, in het Bulletijn dat ons hier bezig houdt, alsmede in talrijke andere tijdschriften, vermelden wij met des te meer genoegen, daar hij, nevens een grondige kennis van de kunstgeschiedenis een hem aangeboren kunstgevoel bezit, en hij dus een betrouwbare gids is. Hij hanteert daarenboven even gemakkelijk het fototoestel als de pen. Door grondige studie en gewetensvolle vergelijkingen komt hij er toe een aantal beelden nauwkeuriger te dagteekenen en alzoo de geschiedenis voornamelijk van de 'Brabantsche' beeldhouwkunst, vroeger reeds geschetst door J. Destrée in de 'Annalen' van denzelfden kring, aan te vullen. Het weze ons toegelaten de aandacht te vestigen op enkele van die beelden.

De Onze Lieve Vrouwebeelden uit de XII^e eeuw stellen ons nog steeds Maria voor als de tronende Koningin, die haar Kindje ter aanbidding biedt. De frontaliteit is nog steeds niet verbroken, de archaïsche formules leven voort. Tot deze periode behoort o.a. de Sedes Sapientiae van de kerk van Zoutleeuw (Bulletijn 1928, n^o 6). De H. Maagd onbewegelijk, stijf, troont op een romaansche zetel met het Kind op de knieën. Het hoofd nochtans, met zijn kleine oogen, het strenge aangezicht, schijnt wel uit de werkelijkheid te zijn genomen. Dit beeld dient ver-

[p. 42]

geleken te worden met de Onze Lieve Vrouwbeelden van Diest en van Alsemberg, alsook met de Sedes Sapietiae van Leuven, eigenaardig gewrocht dat, alhoewel gedagteekend van 1442, de kenmerken van de XII^e eeuw bezit.

Een Christus aan het Kruis uit dezelfde kerk te Zoutleeuw dagteekent eveneens uit hetzelfde tijdperk (Bull. 1928, n^o 12); het behoort tot de Brabantsche school, terwijl dezelfde voorstellingen van Tongeren en Tancrémont tot de school van het Maasland behooren; evenals een tweede Sedes Sapientiae van Zoutleeuw (Bulletijn 1928, n^o 6), deze laatste evenwel klimt op tot de XIII^e eeuw. Hier niets meer van die strengheid van de XII^e eeuw, Maria is niet meer de Hemelkoningin, maar een goede Moeder, die zich welwillend laat liefkoozen door haar Kindje.

Wanneer wij nu het Christusbeeld van Zoutleeuw vergelijken met dat van Oplinter, dagteekenend uit de tweede helft der XIII^e eeuw (Bull. 1933, n^o 2), dan kunnen wij bestatigen hoezeer de beeldhouwkunst reeds gevorderd is Het hoofd valt op de schouder, terwijl het lichaam de strenge frontaliteit brekend, in een kronkelende houding aan het Kruis hangt. De Heer de Borchgrave meent dat dit beeld afkomstig is uit de school van Maastricht.

Realistischer nog het Kruisbeeld van Gossoncourt (Bull. 1931 n^o 6) uit de XIV^e eeuw. De afgrijselijke werkelijkheid is hier weergegeven: handen en voeten doorboord en doorscheurd, een gapende wonde in de zijde; een oneindige smart spreekt uit dit gansche beeld. Tot dezelfde periode behoort het Onze Lieve Vrouwebeeld uit de St. Jakobskerk te Luik. (Bull. 1929 n^o 6). Maria is hier voorgesteld als een koningin, met den jongen Koning op den schoot; doch de stijve, strakke houding is verbroken, de kleeding valt golvend neer. Dit beeld kan de vergelijking met het beste van de fransche gothiek doorstaan. De H. Maagd van Velthem (Bull. 1932 n^o 4) doet ons denken aan de 'Vierge Dorée' van Amiens, en aan de Onze Lieve Vrouwebeelden van Reims en Parijs. Het is een der bevalligste beelden, in ons land bewaard, van de eerste periode van de gothiek.

De Heer de Borchgrave bestudeert eveneens het Zuiderportaal van de kerk van Huldenberg, dat hij dagteekent tusschen 1380 en 1410 (Bull. 1932 n^o 6). Hij vergelijkt de beelden ervan met de weenende figuren van Dijon; alzoo vermoedende dat hier de oorsprong van de school van Dijon dient gezocht te worden. Men weet dat dit vermoeden ten volle gerechtvaardigd werd door het uitgeven van de 'Brusselsche Steenbickeleren der XIV^e en XV^e eeuw door de Heer J. Duverger.

Het zou ons te ver leiden, al de beelden van de XV^e en de XVI^e eeuw die in dit tijdschrift voorkomen, aan te stippen. Vergenoegen wij ons de aandacht te vestigen op de menigvuldige archiefstukken opgezocht en uitgegeven door den H. Lavalleye. E.H. Thibaut wijdt zich aan de studie van een tiental kerken. Met welke moeilijkheden zulke studie gepaard gaat, zal wel niemand ontgaan, als men denkt hoe lastig het is de noodige archiefstukken te vinden en te verzamelen; hoe opeenvolgende vergrootingen en allerhande veranderingen het oorspronkelijke plan hebben gewijzigd.

En wat gezegd over de andere artikelen als daar zijn over Tapijtnijverheid, door Mej. M. Crick; de muziekinstrumenten door H.E. Closson; over porselein door den H.A. Joye en H. Nicaise; de kleederdracht door A. De Ridder; over Alexandre Farnèse door den H.L. Vander Essen; enz.

En als wij dit alles verglijken met hetgene er te Antwerpen gedaan wordt, dan moeten wij bekennen, dat buiten het tijdperk van den grooten Rubens, weinig gewerkt wordt om den oorsprong van de Antwerpsche beeldhouwschool op te sporen Wij stippen hier een belangrijke studie aan van de hand van den Heer Paul Rolland in het Jaarboek van het Congres van Antwerpen 1930, waarin de schrijver de twee oudst gekende stukken, een zuil en een grafsteen, beide in het Museum van het Steen bewaard, bestudeert. Hij meent dat de oorsprong van de Antwerp-

[p. 43]

sche beeldhouwkunst dient gezocht te worden te Doornik. Met genoegen zullen wij hier aanstippen al wat deze studie komt vergemakkelijken.

Het Groeiende Huis door Drs. Jean Van de Voort; ingeleid door Prof. Henry Van de Velde. Kunst, maandblad; N^o 7 en 8 Juli-Augustus 1933. Gent, 13 Nederkouter.

Nu de tunnel den linkeroever aan de stad verbindt, en het aanleggen van deze nieuwe stadswijk in het midden van de belangstelling staat, meenen wij het niet ongepast de aandacht te vestigen op de studie van het “Groeiende Huis”.

De inleiding heeft de schrijver zelf als volgt samengevat: 1. Er leeft een steeds algemeener en sterker wordend verlangen in de menschen meer natuurverbonden te leven en te wonen. Men stelt andere eischen aan de woning dan vroeger.

2. De werktijd zal in de komende tijden algemeen afnemen, zoodat de vrije tijd beschikbaar voor verplaatsing naar en van werkplaats, doch vooral voor nuttige liefhebberij, grooter wordt.

3. De stad heeft haar bloeitijdperk achter den rug. Ze zal ten minste in haar huidige vorm eer af dan toenemen.

4. De landbouw-nijverheid, moet minstens voor een bepaald gedeelte, weer in nauwer natuurlijker verband komen met de bevolking der omgeving en een gedeelte der arbeidsloozen zouden goed doen weer op het land in hun eigen onderhoud te voorzien.'

Deze samenvatting veronderstelt de studie van een aantal actueele problemen: stedenen streekplanning, huisinrichting en tuin, werkloosheid, wereldcrisis, enz.

De studie van den nieuwen mensch, van de nieuwe woning, van de nieuwe stad en het nieuwe huishouden worden achtereenvolgens aangevat. Volgt dan een uitvoerige bibliographie en andere gegevens met niet minder dan 126 afbeeldingen.

Wat nu eigenlijk bedoelt wordt met het 'groeiende' huis? Een basis-cel of kernhuis, als week-end verblijf ingericht, groeit tot een woonhuisje van bescheiden omvang, zoodat de stadswoning kan verlaten worden en meer gelegenheid gevonden wordt om den tuin te verzorgen en uit te breiden. Met de familie groeit ook het huis aan, want het is voorzien dat elkeen er eenheden kan aan toevoegen volgens zijn vermogen en behoeften. In elk stadium van zijn ontwikkeling vormt het steeds een gesloten geheel Dank aan dezen geleidelijken opbouw kan elkeen eigenaar worden van zijn eigen tehuis.

De schrijver maakt zich geen illusies: het groeiende huis is een plan voor de toekomst, dat nochtans van nu af dient bestudeerd te worden; bij het opmaken van nieuwe stadsen streekplannen moet er rekening mee gehouden worden.

Men mag nu het optimisme van den schrijver misschien niet deelen, toch verdient dit werk onze bijzondere aandacht. Voor de eenen studiemateriaal, zal het voor de anderen een aangename, boeiende en nuttige lectuur zijn.

Ad. JANSEN.