Streven. Jaargang 24

[p. 25]

De strijd tussen de pappa's
Ivo van Trigt

De Nederlandse Antillen hebben zich een nieuw kabinet aangemeten. Een kabinet waarin merkwaardigerwijs de twee aartsvijanden van weleer, de Democratische Partij en de Nationale Volkspartij mitsgaders hun beider Arubaanse supporters, broederlijk samengaan. Zulks in tegenstelling tot het kabinet dat verleden jaar werd gevormd en waarin de Democratische Partij het op een akkoord - het ‘akkoord van Kralendijk’ - had gegooid met de Frente Obrero, het Arbeidersfront, dat nu in de oppositie is gedrukt. Over de vorming van dit nieuwe kabinet is onenigheid ontstaan binnen de Democratische Partij. Oud-premier Ciro Kroon, de ‘kroon’-prins van Efraim Jonckheer, heeft zich uit de partij teruggetrokken en vormt nu een éénmansfractie in de Staten.

Alles samen een verward beeld. Een beeld dat zich waarschijnlijk slechts laat ontwarren wanneer men het beziet in het licht van het ‘vadercomplex’ in de Antilliaanse, meer in het bijzonder de Curaçaose politiek.

Dit ‘vadercomplex’ vindt volgens sommigen zijn oorsprong in de omstandigheid dat het gezinspatroon in deze landen sterk afwijkt van wat men het Westerse gezinspatroon noemt. In vele gezinnen is de huwelijksband óf niet aanwezig óf uitermate los. De man, de vader, is vaak niet meer dan een toevallige passant of hoogstens een kortstondige kostganger. Tal van kinderen groeien op zonder dat zij ooit een echte vader hebben gekend. Onbewust leeft in hen echter de behoefte aan de vaderfiguur. Zij leven met een leemte en wanneer iemand de kunst verstaat in die leemte te treden, grijpt hij hen in het hart. De politicus die de vaderfiguur weet uit te hangen, kan bij deze mensen op succes rekenen. Zij vormen de meest gewillige, de meest hartstochtelijke aanhang die hij zich kan wensen.

In het midden gelaten of deze verklaring hout snijdt, zij gaat wel uit van een feitelijk gegeven, dat niet te loochenen valt. De meest succesvolle politici in de Nederlandse Antillen, in het bijzonder in Curaçao, hebben hun hele leven aan hun vader-image gebouwd. De stichter en leider van de Nationale Volkspartij, wijlen mr. dr. da Costa Gomez, was daar een meester in. Hij sprak zijn mensen toe met een vaak theatraal aandoende maar hoogst efficiënte vaderlijke allure. Hij leidde altijd hoogst persoonlijk de kandidaten op de lijsten van zijn partij en de ministers in zijn kabinet bij

[p. 26]

zijn kiezers in met een gebaar van: dit is een van mijn meest-beminde zonen. Zijn volgelingen noemden hem respectvol ‘Doktoor’ en hingen in hun eenvoudige woningen zijn portret op de plaats waar het portret van vader zou moeten hangen.

Speelde Gomez de rol van de alwijze vader, Efraim Jonckheer, door de Vrije Universiteit eveneens aan een ‘doktoorstitel’ geholpen, zocht het meer in de richting van het beminnelijke, het goedlachse vaderschap. Het respectvolle ‘Doktoor’ kwam zijn aanhangers niet over de lippen. Hij was en bleef voor hen ‘Jonckheer met de appelwangetjes’.

De dood van da Costa Gomez en de overplaatsing van Efraim Jonckheer naar Den Haag beroofde Curaçao van deze twee ‘pappa's’. Noch de Democratische Partij noch de Nationale Volkspartij bracht een nieuwe ‘pappa’ voort. Ciro Kroon had duidelijk veel te veel moeite om zijn air van self-made-man op te houden. Isa probeerde nooit een ander image op te bouwen dan dat van de advocaat, die hij wás. Guancho Evertsz, die Gomez opvolgde, was een ambtenaar van financiën en kwam met al zijn kwaliteiten daar in de verbeelding van zijn volgelingen ook niet boven uit. Anderen waren te kleurloos, te wild of te jong om voor een ‘pappa’ te worden aangezien.

Na de onlusten van verleden jaar verschenen echter twee gloednieuwe ‘pappa's’ op het politieke toneel. Pappa Petronia en Pappa Godett. De ene de corpulente, gezeten, forse pappa, die zich niet ál te veel met de zaken bemoeit en wiens voornaamste zorg is de kinderen bij elkaar te houden. Geen ruzie in huis anders wordt pappa boos. De andere de driftige, stuwende pappa, die desnoods met zijn vuisten voor zijn kinderen opkomt. De een afkomstig uit Curaçao, maar al lang in Aruba gevestigd en daardoor in staat om als een echte pappa boven de vinnigheden van de Curaçaose politiek te blijven staan. De ander een charismatische vakbondsleider, hogelijk bewonderd om zijn schelmenstreken en als enige gewonde in de onlusten van verleden jaar ook nog met de bijna-martelaarskroon omhangen en pappa van de Frente Obrero.

Bij de vorming van het eerste kabinet Petronia, verleden jaar, kwamen deze twee nieuwe pappa's nog niet rechtstreeks tegenover elkaar te staan. Het ‘akkoord van Kralendijk’ deelde de Frente Obrero wel twee ministerszetels toe, maar deze nieuwe arbeiderspartij kon in feite maar één man afvaardigen. Niet pappa Godett; die zat nog in de gevangenis. Haar éne minister werd vakbondsleider Amador Nita, de man met de Fidel Castropet. Nog net aanvaardbaar voor premier Petronia en voor de Democraten, die er nog steeds op rekenden dat hun bloedeigen pappa Jonckheer als Gouverneur naar de Nederlandse Antillen zou terugkeren en gemakkelijk de harten van de arbeiders terug zou winnen en een super-pappa zou

[p. 27]

worden boven Petronia. Nita vertoonde als minister ook wel neigingen om een soort pappa-figuur te worden - hij liet bijvoorbeeld zijn eigen portret drukken op het briefpapier van zijn ministerie! - maar twee pappa's in één Frente Obrero, dat kon niets worden. Nee: in de Frente Obrero zagen de Democraten geen groot gevaar en een bondgenootschap met deze partij met haar waarschijnlijk niet lang beklijvende revolutie-winst uit de meidagen zagen zij als een uitstekend middel om de laatste, de genade-slag toe te brengen aan de Nationale Volkspartij, die nog steeds geen leiders van pappa-formaat kon opbrengen.

Aan dit alles kwam een onverwacht einde toen op 17 juni minister Nita overleed. Frente Obrero moest nu wel met een nieuwe ministerskandidaat voor de dag komen. De Democraten hadden er alvast een uitgezocht, een gematigde maar nauwelijks bekende Frente Obrero-figuur, die zij als minister ‘aanvaardbaar’ verklaarden, maar de arbeiderspartij liet zich niet voorschrijven wie zij als minister zou voordragen. Het moest en het zou pappa Godett worden. Wilde pappa Petronia verder regeren en het akkoord van Kralendijk naleven, dan zou hij pappa Godett moeten accepteren; daar hielp geen moedertjelief aan.

Pappa Petronia echter zag het aankomen en zette naar aanleiding van Nita's dood meteen zijn hele kabinet op de helling. Dat kwam hem prachtig van pas. Hij kon daarmee de volle kracht van zijn vredestichtend vaderschap ontplooien door zijn nieuwe formatie in het teken te stellen van een ‘nationaal kabinet’ met álle partijen - óók de Nationale Volkspartij. En hij kon zich op die manier ontstrengelen aan de wurggreep van de Frente Obrero, die hem eenvoudig probeerde te chanteren met het akkoord van Kralendijk. Lukte het hem de Democraten te verzoenen met de gedachte aan een kabinet waarin óók de Nationale Volkspartij zitting kreeg, dan kon hij eisen stellen aan Frente Obrero en niet omgekeerd.

Het ís hem gelukt. Frente Obrero aarzelde nét iets te lang. Toen zij tenslotte de eis om pappa Godett in de regering op te nemen liet vallen, was het te laat. De Democraten en de Nationale Volkspartij hadden elkaar gevonden. De Nationale Volkspartij liet het masker van vriendelijkheid vallen en verklaarde openlijk de oorlog aan Frente Obrero.

De oude situatie is nu weer hersteld: de éne pappa aan het hoofd van de regering, de andere aan de leiding van de oppositie.

Twee vragen blijven nog open.

Ten eerste: waarom heeft ex-premier Ciro Kroon zich van deze ontwikkeling gedistantieerd? Vervolgens: wat zal Frente Obrero in de oppositie doen?

Dat het ex-premier Kroon moeilijk viel zich met zijn oude aartsvijanden in de Nationale Volkspartij te verzoenen is begrijpelijk. Maar de jongere

[p. 28]

Democratische ministers in het tweede kabinet Petronia groeiden ook niet bepaald in vriendschappelijke gevoelens voor de Nationale Volkspartij op en zij accepteerden het nieuwe akkoord wél. Zag Kroon andere mogelijkheden? Zo ja, dan moet het de mogelijkheid zijn geweest om Efraim Jonckheer te bewegen naar de Antillen terug te keren en zich als de pappa met de appelwangetjes opnieuw in de partijpolitiek te storten. Kroon weigerde eenvoudig van pappa te wisselen. Pappa's zijn voor hem geen boompjes.

Maar als deze veronderstelling juist blijkt en Efraim Jonckheer inderdaad weer als actief politicus naar Curaçao terugkeert, ontstaat daar wel een voorheen nog niet vertoonde situatie: drie pappa's op één eiland! Dan zullen tóch ergens twee pappa's samen moeten gaan huizen - óf in de regering óf in de oppositie. Ciro Kroon's terugtreden kan dus een voorteken zijn van nieuwe verwarring in de tóch al zo warrige politiek.

Wat de tweede vraag betreft - wat gaat Frente Obrero nu doen? - het antwoord daarop hangt af van de greep die pappa Godett uiteindelijk op zijn partij krijgt. Op een openbare bijeenkomst, die wij enkele weken na Nita's overlijden uit de verte konden volgen, liet pappa Godett aan zijn voornemens geen twijfel bestaan. Als Frente Obrero niet in de regering wordt opgenomen, riep hij uit, dan gaan wij weer de straat op! Dat ‘weer’ doelde maar al te duidelijk op de gebeurtenissen van verleden jaar.

Zal pappa Godett dit dreigement waar kunnen maken? Twijfel daaraan lijkt niet ongerechtvaardigd. Pappa Godett sprak onder de nog verse indruk van Nita's overlijden, dat veel van zijn volgelingen niet als een natuurlijke dood konden aanvaarden. De gematigde leiders van zijn partij waren niet ter vergadering verschenen. De schrik over de gebeurtenissen van verleden jaar, de plundering, de brandstichting en de vernieling van de toekomst, zit ook de arbeiders nog ietwat in de benen. Dat de Frente Obrero aan een wilde bevlieging van pappa Godett zo maar zal toegeven lijkt dus niet waarschijnlijk. Het nieuwe kabinet is er óók nog en wanneer dit kabinet zijn aangekondigde plannen niet bij plannen láát, kan het pappa Godett heel wat wind uit de zeilen nemen. Het schijnt tenminste ernst te maken met de hoogst nodige sociale verbeteringen.

Pappa Godett is een revolutionair in hart en nieren. Dat heeft hij in het verleden herhaaldelijk bewezen. Hij heeft ál de eigenschappen van een volksmenner. Hij blijft een onzeker element in de Antilliaanse politiek.

Het nieuwe ‘nationale kabinet’ van pappa Petronia is bedoeld om een zekere stabiliteit in de Antilliaanse politiek te brengen. Of dit zal lukken is een open vraag.

De strijd tussen de pappa's moet nog beginnen!

Utrecht, 3 augustus 1970