Streven. Jaargang 23

[p. 769]

[1970, nummer 8]

[Inhoud]

Toekomst als ethisch concept, p. 771

In onze technologisch-wetenschappelijke wereld noemen wij alleen datgene ‘reëel’ wat technisch en wetenschappelijk ‘haalbaar’ is. Iedere andere realiteitsbenadering wordt afgewimpeld als een hersenschim of een utopie. Zo komen wij echter nooit tot een normatief toekomstontwerp, dat niet steunt op wat ‘realiseerbaar’, maar op wat ‘wenselijk’ is. Een ethische analyse van dit ‘wenselijke’ moet een wezenlijk element zijn van de toekomstplanning. Aansluitend bij het artikel van Antoine: in die analyse kunnen wij ons laten leiden door de moderne informatiewetenschap en -techniek.

Ethiek en decision-making, p. 780

De moraal verandert. Vaak wordt gezegd: de toepassingen, ja, maar de principes blijven dezelfde. Is hier geen radicalere verandering aan de gang? De krampachtige pogingen van de conventionele moraal om de principes te redden, zijn moreel gesproken zelfs gevaarlijk. Via een kritiek op het exemplarisme, dat het ‘goede’, de ‘waarde’ als een soort ideale, op zichzelf bestaande werkelijkheid beschouwt die alleen maar gekopieerd moet worden, pleit de auteur voor een aansluiting van de moraal bij de moderne praxeologie, de wetenschap van de praxis. Deze vraagt van de moraal een radicale ommekeer, waarmee de eis van de moraal niet vermindert, maar reële eisen in de plaats komen van illusoire.

Geschiedenis van de economische wetenschap, p. 790

Onlangs verschenen enige Nederlandse inleidingen over de geschiedenis van de economische wetenschap. De schrijver van dit artikel sluit zich niet aan bij het oordeel dat enige vakgenoten van hem over die boeken velden. Hij wacht met spanning af of en hoe de vakwereld zal reageren op een onlangs verschenen artikel van Uitermark over tegenstellingen tussen Nederlandse economische denkrichtingen. Een deel van de inhoud van dit artikel geeft hij beknopt weer, omdat het een interessant facet behandelt van de geschiedenis van de economie.

De kunst na de bevrijding: experimenten in woord en beeld, p. 796

Na de bevrijding zijn kunst en literatuur sterk gestimuleerd door de schilders en schrijvers van de Experimentele Groep die vanuit een gemeenschappelijk ideaal en met een groot revolutionair elan een kunst gebaseerd op de vrije ontplooiing van de menselijke scheppingsdrang propageerden.

[p. 770]

De mythe van de secularisatie, p. 807

De auteur meent dat het begrip secularisatie te weinig duidelijk wordt omschreven, dat het te gemakkelijk wordt geaccepteerd en dat men te lichtvaardig generaliseert. Als kritische kanttekening bij menige hedendaagse stellingname is deze korte Engelse analyse van een stimulerende nuchterheid, zonder evenwel op zichzelf helemaal uitgewogen te zijn.

Cultuur als fossiel, p. 812

Edgar Morin noemt de traditionele cultuur de ‘culture cultivée’: een pleonasme dat aangeeft hoe nadrukkelijk en vertekend die cultuur beleefd wordt. Vele vormen én waarden van die overgeleverde (ook al van de nog ‘hedendaagse’) cultuur zijn niet veel meer dan fossielen, resten. Die hoeven niet noodzakelijk in een museum te worden opgeborgen. Wel moeten ze onderzocht worden op hun maatschappelijke efficiëntie in de wereld van vandaag.

Brecht en het communisme, p. 822

Hoe kon een boze jongeman als Brecht, voor wie in zijn jeugd niets te heilig was om het niet met kracht van woord en beeld in de grond te trappen, zich in zijn latere jaren ontpoppen tot een geluksprofeet en een moralist? Zijn maatschappelijke en ethische opvattingen veranderen; is er daarachter toch een grondgedrag aanwezig dat ongewijzigd is gebleven? Wat hebben het nihilisme van het jeugdwerk en de marxistische evangeliseringstoon van het latere werk met elkaar gemeen?

Terzijde, p. 830

Een boek van Van der Meer met hymne-vertalingen geeft de auteur aanleidingen om te spreken over vertaling en over de functie van de hymnen in gebed en liturgie.

De ziekte van Middleton en andere ziektes, p. 836

Uit de niet te overziene menigte boeken die op het terrein van de Nederlandse literatuur vorig jaar uitkwamen, doet schrijver een greep en geeft zijn zeer persoonlijke stellingname.