Streven. Jaargang 12

[p. I]

[1958, nummer 2]

Het testament van Paus Pius XII

Op 9 oktober is Z.H. Paus Pius XII in de Heer ontslapen. Zijn hele pontificaat stond, naar zijn eigen woorden, in het teken van Christus' opdracht aan Petrus: Confirma fratres tuos. Hij was Romein met hart en ziel: geboren uit een romeinse familie, te Rome priester gewijd, aldaar professor van kerkelijk recht aan het seminarie en aan de pontificale academie der edelen, medewerker van Kardinaal Gasparri voor de codificatie van het kerkelijk recht en ondersecretaris bij de Congregatie der buitengewone kerkelijke aangelegenheden; na zijn nunciaturen te München en te Berlijn, terugkerend naar de H. Stad om er, tot het kardinalaat verheven, Staatssecretaris te worden; tenslotte, na zijn Pauskeuze, voorgoed gevestigd in het Vaticaan. Zich bewust van de rol die de Eeuwige Stad speelt in de Kerk en van het ‘charisma’ dat de Stedehouder van Christus en opvolger van Petrus ontvangt bij zijn keuze, wist hij wat zijn figuur betekende voor de Christenheid en voor de hele wereld. Velen onder ons hebben hem gezien en beluisterd in de Eeuwige Stad, allen hebben wij hem gehoord of zelfs gezien, wanneer hij sprak voor radio en televisie en 'n onvergetelijke herinnering bewaard aan zijn levendige geest en krachtig gebaar. Ook op niet-katholieken heeft zijn persoonlijkheid diepe indruk gemaakt: op staatshoofden en politici bij privé-audiënties, op geleerden en denkers bij toespraken op wetenschappelijke congressen, op kunstenaars en critici bij culturele manifestaties, op gewone mensen en kinderen bij de grote audiënties waar de Paus zo graag en zo ongedwongen allen de hand reikte en de zegen gaf. De persoonlijke toon die spreekt uit alle rouwbetuigingen, uit de Verenigde Staten en Engeland, zowel als uit Israël en de Arabische handen, getuigt van de waardering en de eerbied die hij in heel de wereld ondervond. Maar dieper nog dan door deze persoonlijke contacten heeft Pius XII inge-

[p. II]

grepen in het leven van de Kerk als de durvende leider. Onder zijn pontificaat kwam zoveel tot stand: een nieuwe geautoriseerde psalmvertaling, de avondmis, de aanpassing van de eucharistische vastenwet, de vernieuwing van de liturgie van de Passieweek, de vereenvoudiging van het brevier, de ritualia in de volkstaal.... Binnen de kortste tijd zijn deze vernieuwingen in ons gewone leven opgenomen, zodat we ons amper rekenschap geven van het ongehoorde dat ze inhielden en nog minder van de verstrekkende invloed die ze zullen uitoefenen. Deze daden zijn belangrijker nog dan de ontelbare toespraken in zovele talen gehouden, waarin de H. Vader de concrete problemen van deze tijd heeft toegelicht; nu blijven deze toespraken echter nog voor velen de meest directe boodschap die ze van hun Opperherder hebben vernomen.

Deze grote daden en heldere woorden worden echter bekroond door het testament dat Pius XII naliet: kort is de verwijzing naar zijn werk, volledig zijn afstand van alle bezittingen aan de Kerk, essentiëel echter de pakkend-eenvoudige en overtuigend-oprechte uitdrukking van zijn diepste gevoelens tegenover God. Hier klinkt nog eenmaal de stem van de herder, de leider en behoeder, die zich richt tot de zijnen, maar nu, staande voor de Eeuwige en Almachtige, zijn nietigheid erkent die buiten alle eigen verdienste om gebruikt werd voor de uitvoering van Gods eeuwige raadsbesluiten. Mogen deze laatste daad en dit laatste woord van Z.H. Paus Pius XII nog lang nawerken in onze harten opdat hij die we zo dikwijls hoorden en zagen als Stedehouder van Christus, ons blijvend richte op de Heer en Zijn genadewerk in de Kerk. Dan zal ook de wens uit het testament - ‘Ik verzoek dringend geen moeite te doen voor het oprichten van enig monument te mijner gedachtenis’ - zijn diepste betekenis vinden in het feit dat zijn hoge gestalte blijft uitrijzen in de herinnering van allen, ook van hen die buiten de Kerk hem hoogschatten en bewonderden en in zijn laatste wilsbeschikking de verwijzing vinden naar de God-mens wiens zichtbaar vertegenwoordiger Pius XII zo lange jaren is geweest.