Streven. Jaargang 7

[p. 97]

[1954, nummer 8]

Deur des hemels
door R. Leys S.J.

‘.... die gloriose maghet gaf dat consent’
Ruusbroec, Proloog der Chierheit.

IN het centrum van onze godsdienst, die een mens geworden God aanbidt, staat meteen zijn moeder, zijn ‘heilige’ moeder. De moeder maagd met het kind, de moeder van smarten met de gekruisigde, de verheerlijkte moeder die in de hemel door haar zoon wordt gekroond: het is telkens het dubbele beeld waarop de katholieke vroomheid zich concentreert en dat, we mogen het gerust zeggen, in zich de samenvatting draagt van heel het katholiek geloof. Christus is de Reddende God en Maria de geredde mensheid die Hij tevens, met hoeveel voorkomende liefde, tot medewerking oproept met zijn reddend gebaar. Het tere beeld der jonge moeder verpersoonlijkt voor de Kerk haar geloof in het wezen zelf der genade: Maria is de supreme vorm van aanvaardend medewerken met Gods uitverkiezing. Onder alle mensen heeft zij het schoonst ‘Ja’ gezegd tot God.

Want het katholicisme weigert beslist in Maria alleen de physische moeder te zien van de Godmens, de vrouw-hoe-dan-ook, desnoods de zondige vrouw, uit wie God het lichaam nam dat Hij voor zijn verlossingswerk nodig had. Menen sommigen van onze afgescheiden broeders de uniciteit en algenoegzaamheid van Gods werking alleen te kunnen vrijwaren met Maria te vernederen, nooit heeft de katholieke Kerk zo gedacht. Voor haar is Maria de ‘waardige’ moeder van God, de vrouw door God voorbereid en tot een unieke gaafheid opgevoerd opdat de moeder en haar goddelijk Kind ook naar de ziel verwant zouden zijn, opdat in dat grootste van Gods werken de harmonie zou blijken die ook in alle andere schittert en een heilige vrucht slechts zou rijpen aan een zeer zuivere stam. ‘Heilige Maria, moeder van God....’.

Die heiligheid van Maria heeft zich op de eerste plaats geuit in haar bereidwilligheid om in te gaan op Gods verzoek. Want God behandelt de menselijke persoon op een ‘persoonlijke’ wijze, hem oproepend, met hoeveel aandrang soms en tevens zoveel eerbied, tot vrijwillige medewerking met Hem, of juister nog: tot willig aanvaarden van al het goede en schone dat Hij zelf aan de mens wil voltrekken. Zo heeft Hij Maria niet tot moeder willen maken van zijn Zoon buiten haar eigen

[p. 98]

wil om, maar heeft Hij haar eerbiedig om haar toestemming verzocht; en nooit werd God meer bereidwilligheid getoond, nooit werd Hem meer liefde betuigd dan in het korte, moedige, toch enigszins huiverende ‘Fiat’ dat Maria de engel heeft toegefluisterd. Heel haar wezen en heel haar leven is naar God toegevloeid in dat éne woord. Nu is zij ‘Gods bruid en Gods dochter - En moeder van Gods Zoon’.

De unieke heiligheid van Maria - het groeiend geloofsbesef zal haar eenmaal de ‘Onbevlekt Ontvangene’ noemen - was berekend op een unieke zending. Tussen de hemel die zich neerbuigt en de aarde vol verwachting is zij, de vrouw, het contactpunt. Niet dat de uniciteit van Jesus' bemiddeling ons ontgaat: ‘Eén is middelaar tussen God en de mensen, de mens Christus Jesus’. Maar tussen Hem en ons is zij de natuurnoodzakelijke schakel: in haar heilige schoot wordt het Woord één der onzen, komt het wortelen in volle mensheid, wordt het broederlijk met ons verenigd. ‘Ontvangen van de Heilige Geest, geboren uit de maagd Maria....’: daar was geen andere weg indien God werkelijk ons bestaan wou delen van het prille begin af tot het bittere einde toe. En noemen we Maria in haar Litanie, in die fonkelende reeks van aanroepingen die de innigste verering heeft ingegeven, ‘Deur des Hemels’ dan is het minder omdat wij langs haar de hemel binnengaan dan wel omdat de Hemel zelf eerst langs Haar tot ons is gekomen.

Is haar plaats in de heilsorde uniek - want men kan alle andere heiligen wegdenken: haar alleen niet - toch staat Maria niet geïsoleerd in haar voortreffelijkheid. Hoe zou dat ook? Ze bevindt zich op het snijpunt van hemel en aarde: beide worden één in haar vrucht die onafscheidelijk Gods Zoon is en de hare. Zij verbindt de mensheid met haar God: daarom moet zijzelf op het innigst met beiden verbonden zijn. Daarom is zij als de afgezante die God in naam van het hele mensdom tegemoet treedt - en het is de eer van ons ras dat het God, in haar, zo waardig heeft weten te ontvangen. Daarom is Maria als de spits van de mensheid waar God uit den hoge op neerdaalt: en vindt niet heel de berg in de spits zijn bekroning? Maria vat dan ook heel de gelovige mensheid in haar persoon samen. Want in haar ja-woord ontwaakt zijzelf tot een nieuw bestaan, wordt zij tot eerste en Oerbeeld van de Kerk die het heil doorgeeft dat rust in haar schoot. Uit haar ja-woord werd met Christus ook de Kerk geboren: met de Redder het ontvangend schepsel, met de Bruidegom de toestemmende bruid. En voortaan zal niemand meer God ontvangen tenzij in de Kerk waarvan zij de topfiguur is, tenzij in de kracht van haar oorspronkelijke en blijvende ontvankelijkheid. ‘Deur des Hemels’ niet alléén op het éne ogenblik dat ze de gezegende moeder werd van het Woord maar nu en altijd en

[p. 99]

in alle eeuwen der eeuwen. ‘Moeder’ aldus ‘van de goddelijke genade’ en middelares van alle genaden.

* * *

De uniciteit en universaliteit van Maria's zending, de luister waarmede onze verering haar tegenwoordig en steeds meer omgeeft, moet ons de eenvoud niet laten vergeten, de schaduw en de verborgenheid waarin ze eens leefde. Verborgenheid voor het oog der mensen, ongetwijfeld, nog groter verborgenheid wellicht voor eigen ogen. Nooit heeft iemand minder op zichzelf gereflecteerd. Zij wist niet dat ze de Onbevlekte was. Het was haar genoeg het te zijn, zonder meer. Alleen uitte zich haar uitzonderlijke heiligheid in voor haar tijd uitzonderlijke maar voor haarzelf vanzelfsprekende houdingen: zo haar voornemen in maagdelijkheid te leven. En zet zich haar aanvankelijke weigering op de boodschap van de engel in een uiteindelijke aanvaarding om, het gebeurt binnen één zelfde, onveranderde, onvoorwaardelijke overgave aan God.

Uitzonderlijk heilig moest Maria uitzonderlijk worden beproefd. Uitzonderlijk begenadigd moest haar een uitzonderlijke trouw en een uitzonderlijk vertrouwen worden gevraagd. Zij heeft, gelijk wij, en meer dan wij, in geloof en van geloof moeten leven, Oerbeeld weer van die Kerk die hier op aarde God aankleeft en Hem volgt ‘in geloof’. Het leven is voor haar niet milder geweest dan voor gelijk wie, integendeel. En hoe komt ons de jonge moeder dicht te staan wanneer ze radeloos naar het verloren kind zoekt en dan, wanneer het teruggevonden is, niet eenmaal de woorden begrijpt die de knaap vanuit zijn goddelijke diepte tot haar en Jozef spreekt. ‘Zij echter begrepen niet wat hij gezegd had.... En zijn moeder bewaarde al die woorden in haar hart’ - die woorden die haar, ofschoon zo begenadigd, nog te boven gingen. Later zou men willen weten wat Maria's tegenwoordigheid juist te betekenen heeft te midden van de maagschap die Jesus bij het begin van zijn openbaar leven kwam terughalen. ‘Ze zeiden immers: Hij wordt krankzinnig’. Niet dat ze aan haar Zoon zou getwijfeld hebben - het gebeuren te Kana is daar te duidelijk voor - maar zou zijn eerste optreden haarzelf niet enigszins hebben bevreemd?.... Het zijn ons zoveel aanduidingen dat het leven van Maria niet is verlopen naar een wel bepaald en tevoren ingestudeerd scenario. Waarschijnlijk heeft ze bij de aanvang niet geweten, tenzij door een zeer vaag vermoeden, wat het allemaal aan zorg, leed, kommer en angst inhield Moeder van God te zullen worden. Zo blijft de door God uitzonderlijk uitgeruste figuur van Maria diep menselijk met ons verwant. Zij ook heeft moeten

[p. 100]

leren, zij ook heeft moeten wachten, zij ook heeft moeten hopen, zij ook heeft moeten vertrouwen op God, soms tegen de schijn in. Dat heeft ze steeds gedaan: nooit heeft ze aan God getwijfeld. En zo komt ons dan haar zwijgende tegenwoordigheid onder het kruis als de voltooiing voor, als de rijp voldragen vrucht van dat frisse ja-woord waarmede zij, jaren tevoren, nog jonge en onervaren bruid, zich met God had verbonden. Er werd geschreven van haar Zoon dat Hij bij ervaring heeft moeten leren wat het kostte te gehoorzamen: van haar steeds met Hem zo verenigd, moet hetzelfde gezegd.

* * *

Zo verschillend van ons in haar trouw, zo dicht bij ons in haar menselijkheid, zo begenadigd voor ons in haar uitverkiezing, is Maria het volkomen verwezenlijkt ideaal van de H. Kerk. Waar wij ons bij dat ideaal aansluiten, waar wij het ook maar van ver, zeer ver benaderen, waar wij het misschien maar in onmacht aanroepen, staan wij in het centrum van onze godsdienst, staan wij bij de ‘Deur des Hemels’ waarlangs, nu gelijk weleer, God zelf tot ons komt.