Strijt van Roncevale

[XVIII]

Hoe Guwelloen sijn verraetscap maecte met sijn dochter Erena ende met sijn maghen.

ALs Guwelloen sach dat hi Kaerle den keyser niet langer achterhouden en mochte, sorgende dat sijn verraetscap wt comen soude, so sprac hi aldus in die tegenwoerdicheit van alle die edele, ende sonderlinge totten hertoghe van Bayvier ende den bisscop Tulpijn. Ghi heeren alle gader en denct niet dat ic minen swager den keyser begheere te achterhouden om eenigerhande sonderlinge saken dan om onser alder profijt, ghi weet wel ic soude so vele verliesen aen Rolants ende der vangaerden verlies als sommige van u luden. Meynt ghi waert dat ic Rolants proosheyt niet en kende als dat hi onser hulpen niet en behoeft, dat ic den keyser minen swager raden soude te vertoeven. En heb ick niet selve mijn twee sonen Hugo ende Henrick ghesonden met Rolant om haer lijf te avonturen, meyndij dat ic die specie mijns bloets gaerne verliesen soude. En heb ick hier

[p. 63]

niet ontboden mijn dochtere Erena die machtige keiserinne van Griecken om op die Gods vianden te vechten ende om minen swager te helpen wt den last daer hij nu in is. En hebbe ic selve niet voer ons allen ter liefden van minen swager ende ter begerten van u ghi hertoghe van Bayvier ende Tulpijn bisscop van Riemen, ende bijsonder om Rolants wille ghetrocken doer menighe vreesselike passagie tot die wreede coningen Marcelijs ende Baligant in heydenisse, daer ic henluden in die presencie van menigen wreeden Sarazijn die ontsegginghe dede, dwelc niemant van u allen doen en woude. Dunct u ghi heeren dat ic niet so vele verliesen en soude waert dat anders dan wel ginge als sommige van u lieden hier tegenwoerdich staende. En denct niet dat ic vervaert ben voer die Sarasinen, daer om lieve swager maect u bereet ick wil mi oeck haesten met minen gheslachte der Lozanen. Ghi bisschop Tulpijn van Riemen ende ghi hertoge van Bayvier blijft bi Kaerle minen swager met uwer armeyen, ic wil oec mine mannen van wapenen bi een vergaderen die machtich sijn, ende oec dat volc mijnder dochter die keyserinne van Griecken die mijnen swager oeck te baten is ghecomen met meer dan.xx. duysent Griecken. En denct niet dat ic vervaert ben oft dat ic eenige sorghe hebbe voer die heydenen oft dat ic in eeniger manieren achter bliven wil. Die edel hertoge van Bayvier ende die bisscop Tulpijn antwoerden hier op tot Guwelloene aldus. Sidij dan so ghetrouwe om Rolant of den keyser te helpen oft in baten te trecken so haest u gheringe ende maect corts ghereescap ende volcht ons ter stont want wij duchten dat wi te lange ghebeit hebben.

Als Guwelloen ende dese voerseyde heeren dese [woorden] ghesproken hadden so gheboot Kaerle die keyser alle sinen volcke dat si haer sonder vertreck bereet maken souden

[p. 64]

want hi woude haestelijc na den Roncevale om Rolant ende den anderen ghenoten in baten te sijn. Guwelloen quam tot sijn dochter Erena ende hielt raet mit haer hoe si Kaerle den keyser met sijn hulpers souden mogen verderven. Hi sprac, het is nu voort aen tijt want mijn swager die keyser beghint te vertrecken nae den Roncevale met alle sijnder macht, hi heeft in sijn ghespan wel .lx. dusent mannen metten hertoge van Bayvier ende den bisscop Tulpijn ende noch meer ander heeren. Het is minen raet dat wij ende alle onse opperste capiteynen onder onse wapenrocken heymelic dragen die wapen van Affriken ende oec die sarazijnsce banieren, ende als Kaerle met sijn volck voer op de Sarasinen vechten sal dat wij dan van achter onse wapenrocken verwandelen ende die affrijcsche banieren op heffen [ende] roepende Affrijcken sullen slaen inden steert van Karels heyr. So sullen wij lichtelijc tot onser meyningen comen, te weten, ghi sult Baligant des conincx Marcelijs broeder tot eenen man hebben ende ic sal henluiden Spaengien aldus over leveren ende kerstenrijc van hem te leene houden, ende ghi sult keyserinne van Griecken ende vrouwe van Affrijcken met noch veel ander landen sijn, dit dunct mi den besten raet. Die wreede keyserinne Erena antwoerde dat si des te vreden was. Doe beval die keyserinne haren oppersten capiteynen te doene als boven verclaert is, dwelc si gaerne deden, ende Guwelloen beval sinen magen desghelijc te doen, dwelc altemael volbracht wert. Die ghemeyn soudenieren dit siende hoe dat alle de meeste capiteynen haer divisien verwandelden met die sarazijnsche wapenen ende dat si die kersten banieren onder die voet traden so waren sij hier af seer tonvreden, hoe wel dat si nochtans daer niet tegen seggen en dorsten, maer si quamen heymelijc in Kaerls heyr ende claechdent Tulpijn ende Naaman den

[p. 65]

hertoghe van Beyeren hoe alle Guwelloens meeste capiteynen onder haer kersten wapenrocken hadden de leverey oft teeken van Affriken, ende de sommige die kersten banieren onder de voet werpen ende hielden die sarazynsce banieren in haer handen. Als deze twee heeren dese valsche verraderie vernamen soe ordineerden si in haren raet dat si als Guwelloen weder bijden keyser comen soude ende sijn ordinancie wel soude meynen ghemaect te hebben so souden si wt Kaerls heyr slaen met .v. dusent mannen ende omrijden Guwelloen eer hi dan weder nae sijn volc soude connen gecomen ende vangen hem so subtilick sonder grote beroerte te maken. Ende Kaerle die keyser en wist daer selve niet af van al datter ghesloten was. Guwelloen dan om sijn opset te volbrengen quam met luttel geselscaps van sijn dochter naden keyser ghereden vermanende hem dat hi hem niet te seer haesten en soude ende seyde. Mijn dochter Erena die griecxsche keyserinne bereyt haer wel met .xx. duysent vrome Griecken om met u op de Sarasinen te trecken die hier int lant ter liefden van mi gecomen is so ghi wel weet. Kaerle beval dat hi hem haesten soude want hi niet langher beyden en woude. Als Guwelloen van den keyser gesceyden was ende reedt na sijn dochter om sijn valsch opset als voerseyt is te volbrengen so wert hi omreden vanden voerseyden hertoghe ende den bisscop. Hij wert ghevangen ende si verweten hem dat hi ende sijn dochter verloochent waren ende hoe hij die vangaerde verraden hadde. Daer wert sijn valsch treysoen ontdect ende hi wert beschaemt voer alle die heren. Ten lesten na veel arguacien die daer ghevielen soe wert hi vast ghebonden in een tente gheset met goeder hoeden want hijt niet verantwoerden en conde. Als Erena die keyserinne vernam dat haer vader ghevangen was ende dat alle haren valschen opset te nieute was so vloot si met

[p. 66]

haren meesten capiteynen de welcke alle verraders waren op een sterc casteel meynende hen te salveren wt des keysers handen. Mer Kaerle beval eenen ridder ghenaemt Foucke dat hijt sterckelic beleggen soude met.v. dusent ghewapende mannen dwelc so geschiede, ende beval hem yan daer niet te sceyden voer dat hi weder quame vander reysen die hi op handen hadde. Ende alle de ghemeyn soudeniers quamen in Kaerls heyr daer si minnelijc ontfangen ende versolt werden. Dewile dat dit dus geschiede so quam die goede hertoge van Monbaes wt Griecken ende bracht met hem die .ij. ionghe kinderen vander keyserinnen Erena, die beyde blint waren, want haer oghen waren haer wt ghesteken ende dat hadde si doen doen van twee verraders daer die hertoge van Monbaes ten aengange quam. Hij sloech die verraders seer, ende daer om moeste hi wten lande vlien, dus was hi in Vrancrijc gecomen om Kaerlen dit te clagen als hier na volgen sal. Mer wij willen eerst seggen hoe hem Kaerle van Guwelloen beclaechde treckende voorts na den Roncevale.

HIer na sprac Kaerle die prince onblije.
Nu help God ende die maghet Marie
Bi Guwelloen is [mi] vernoy ghecomen
Dat hebbe ick nu wel vernomen
Dwelck hem ende God wil sal worden suere.
Want na dat ons oerkont [die] scriftuere
Soe waren sijn voerders fel
Dwelck ick nu gheproeft hebbe herde wel.
Sij versloeghen den keyser Iuliene
Dwelck iammer was om te aensiene.
Int capitolie dat sijt daden
Daer si hem valschelijc hadden verraden.
Och mi ysser nu oeck af ghecomen toren.

[p. 67]

 

Ick hebber lacen Rolande bi verloren

 

Den goeden bisschop ende den ridder Olivier

 

Ende menighen prince van herten fier.

 

Ay God moet ick dan dus verliesen Rolant

 

Soe schadet mi eenen swaren pant

 

Want ick ben daer bi ghecranct soe seere

 

Ick en verwints lacen nemmermeere

 

Dat weet ick wel ghewarichlijcke.

 

Och wie soude mi beschermen Vranckerijcke.

 

Het is mi duchte ick soe ghecomen

 

Die croone wort mi noch af ghenomen.

 

Hi weende iammerlijck om die vaert

 

Ende track sinen grauwen baert

 

Die ander heeren begonsten oeck te kermen.

 

Laet ons rasschelijc spraken si ocharmen

 

Ende wreken vromelijc met onsen handen

 

Onse leedt op die Gods vianden.

 

Mer lacen eer si daer ghecomen mochten

 

Hadde Rolant den strijt doervochten

 

Soe dat Marcelijs die wreede coninck

 

Doot was dat is een ghewarich dinck.

 

Rolant en hadde doen des seker sijt

 

Maer vijf mannen in sijn berijt

 

Nochtans waren si alsoe ghedaen

 

Datse gheen duysent en mochten wederstaen.