De Stijl 2 1921-1932

[p. 317]

Litteratur

I.K. Bonset

In de klassieke, prosodieke poësie meende men zijn objectief-subjectieve gevoelens volkomen te hebben gerangschikt (altijd binnen de perken van den beklemmenden metrischen halsband) door op journalistieke wijze doode toestanden en dingen naast elkaâr aaneen te knoopen, alsof het leven een stuk touw ware. Bij dit experiment forceerden de dichters niet alleen hun gedachten, door deze van hun gewaarwordingen af te scheiden en éen bepaalde, a priori vastgestelde, richting op te jagen, maar zij maakten zich tot slaaf van één bepaalden kant van het levensprisma en wel van dien kant waar ze toevallig naar toegewend stonden.

In hun werk bleef daarvan een zwakke projectie over; niet meer. Nog treuriger was het met de philosofie die op dit systeem paste: elke gedachte een eindje touw. Elk eindje touw door een knoop verbonden aan een ander eindje touw. En dit aaneengeknoopte touwstuk noemde men logica.

Voor de klassieke dichters (ik reken hiertoe ook de z.g. 80 ers) was de realiteit een vaste orde van acties en reacties, waarvan zij de wetten als 't ware uit het hoofd kenden.

█

Welnu, het leven is niet anders te kennen dan volgens den inhoud van het bewustzijn samengesteld uit de onbeperkte, oneindige opeenvolging van beelden, waarin tijd en ruimte slechts menschelijke, willekeurige onderbrekingen zijn! Deze doordringen elkaâr in ons bewustzijn (dus in de realiteit) en heffen in het vers de opeenvolging in tijd en ruimte, het na-en naastelkaâr op. De realiteit bestaat dus niet maar ontstaat tegelijk met den bewustzijnsinhoud, welke op zijn beurt weder het woord voortbrengt.

█

Het gaat in de nieuwe verskunst erom de bewustzijnsinhoud te elimineeren en in een vrije samenvatting van beelden uit te drukken. Deze beelden zullen elkaâr meer of minder bepaald maar altijd anaturalistisch opvolgen en onderbreken. Het geheel zal altijd een analogie zijn van de ‘wordende’ totaliteit.

Poësie laat zich niet begrijpen - zij grijpt.

(Jaarg. III, no. 8.)

█

Poësie is geen philosofie en allerminst historie, zij dient niet het begrip. Zij is het zijn zelf, dat zich door klank, klankverhouding en klankcontrast uit. Om dit nu in toepassing te brengen is het noodig dat wij ons ontdoen van de veel-en volheid waarmede de begrippelijke logische cultuur van het west Europa der laatste vijftig jaren ons belast heeft. Hierdoor is het, innerlijke, naar binnen gerichte zien en het naar binnen gerichte luisteren verloren gegaan. (Jaarg. IV, no. 7.)

Dieser Artikel soll eigentlich nichts wesentlich Neues bringen, sondern baut sich zum Teil auf den Ideen von ‘Theo van Doesburg’ und ‘Eli Ehrenburg’ auf und will nur einzelne Momente in bezug auf das allgemein Menschliche hervorheben.

Konstruktivismus:

erstrebt die Einheit von Mensch und Arbeit! Das heißt: Der schaffende Mensch lebt seine Überzeugung, nämlich seine Arbeit.

Seine Überzeugung ist das Zeitbewußtsein, die notwendige Forderung seiner Umwelt, der er Rechnung trägt.

Die Notwendigkeit ist geboren durch das Ringen einer verzweifelt suchenden Menschheit, deren vorbereitendes Chaos sich am stärksten im Expressionismus kundgibt, durch die Entwicklung der Jahrtausende.

Das Ziel war immer dasselbe.

Der neue Mensch hat sich aus dem Chaos herausgeschält. Er liebt Klarheit, Ruhe und Ausgeglichenheit. Konstruktiv sein heißt wahr sein in Arbeit und Leben, in Material und Form.

Einheit von Charakter und Arbeit ist Selbstverständlichkeit. Ohne Charakter wird niemals reine Gestaltung möglich sein.

Reine Gestaltung - losgelöst von allem unnützen Kram und Getue.

[p. 318]

Keine Verschwommenheiten, klar und rein offenbart sich der konstruktive Mensch in seiner Echtheit.

Spiritismus, Mystik und Utopien werden in die Luft gesprengt.

Nichts von Sentimentalität und Romantik.

Ein neuer Glaube setzt ein.

Der Glaube des bewußten Menschen an die Realität der Erscheinungen.

Seine Religion ist höchste Lebensbejahung, ist der wahre Kampf des Fortschritts.

Ist die reine Form.

Der moderne Mensch ist heiter.

Er vergrübelt nicht seine besten Kräfte über das scheinbar ‘Böse’.

Für ihn existiert alles und er rechnet mit allem.

Er kann auch leiden, aber er wühlt nicht mit Inbrunst in seinem Schmerz.

Konstruktivismus stellt kein Dogma auf, obschon seine letzte Konsequenz mathematisch präzis gestaltet.

Ohne Intuition wäre er jedoch nicht lebensfähig.

Konstruktivismus erfordert größte Selbstüberwindung, ohne dabei das Individuum zu unterdrücken.

Erfordert Unterordnung unter die Idee der Gesamtheit. Großes, gemeinsames Schaffen, für das es keine Grenzen und keine Verschiedenheit der Rassen gibt.

Darum werden wir auch haushälterisch mit allen Werten umgehen müssen, um alle Kräfte zu einer Harmonie zu bringen. Das Vorrecht eines Einzelnen, kostbare Dinge für sich allein zu beanspruchen, verbietet unsere Zeit, deren Mission wir bewußt erfüllen wollen.

Sie fordert Ausgeglichenheit von Geist und Materie.

Egon Engelien (Deutschland)

J.J.P. Oud

In zuiverheid van middelen optredend, zal door samenwerking der uitingen van kunst een monumentalen stijl kunnen ontstaan, omdat samenwerking alleen mogelijk is, als elke kunstvorm zich binnen zijn eigen gebied beweegt en geen onzuivere elementen toelaat. De karakteristiek van elken kunstvorm treedt dan naar voren en uiteraard doet zich de behoefte aan samenwerking gevoelen.

█

De karakteristieke schoonheid van het modern bouwblok zal zich uiten in een sterk uitgesproken rythme en aanvaarding van moderne materialen. De radicale afrekening met het schijndak staat op den voorgrond met als gevolg de aanvaarding van het platte dak met zijn consequenties: de oplossing van horizontale overspanningen door ijzer- of betonwerken, de behandeling van muurvlakken en muurdoorbrekingen in modern materiaal.

(‘DE STIJL’ 1917.)

█