De Stem. Jaargang 2

[p. 382]

Boekbespreking

Ter waarheid. Maandschrift voor Godsdienstleven, Kunst, Staatkunde in Vlaanderen en in de wereld. 1ste Jaargang, Gent 1921/22.

Dit is een eigenaardig tijdschrift en van de jonge Vlaamsche tijd-schriften de meest verheugende, meest levenskrachtige verschijning. - Er zijn eenige Vlaamsche tijdschriften: jongere en oudere, - dat zij krachtig leven, men mag het niet zeggen. - Zij zijn alle op eigen kracht aangewezen, - en de literaire kracht is nergens bijzonder groot. Ook voor Vlaanderen zijn de dagen van Van Nu en Straks voorbij, de dagen dat één tijdschrift plotseling richting nemen kon en richting geven. - ‘'t Fonteinke’ zet de traditie van het snelgestreken Roode Zeil voort, en doet dit fijn en bescheiden; het tracht naar geraffineerde moderniteit en ook naar een soort kinderlijkheid, die een andere wijze van geraffineerde moderniteit is. Het verschijnt in zeldzame afleveringen in miniatuurformaat. - Dan is er nu nog ‘Vlaamsche Arbeid’, die wankelt tusschen een onverdraagzaam modernisme en lusteloos conservatisme, en de Dietsche Waranda en Belfort, - die wat men ook zeggen moge, zich goedhoudt in zijn eerwaarde ouderdom. - Dit tijdschrift steunt echter voornamelijk op het intellectueele priesterschap in Vlaanderen. en de intellectueele priesters vertegenwoordigden steeds in Vlaanderen een belangrijk cultuurelement, wat de verschijning van Gezelle, in wien Vlaamsche volkskracht samensmelt met eeuwenoude internationale Katholieke cultuur, het meest kenmerkend bewezen heeft. - Maar hoe dit zij: een groot cultureel en modern orgaan ontbreekt in Vlaanderen. - Het schijnt dat de aanwezige krachten niet willen en kunnen samengaan.

De Redactie van dit nieuwe tijdschrift echter heeft een stout besluit genomen. Waarschijnlijk en terecht heeft zij gedacht: het doel van een tijdschrift is voor alles, zooveel en zooveel maar mogelijk is, te geven aan geest en schoonheid. Vooral in Vlaanderen, dat na den oorlog een hernieuwde poging doet zich een verdiepte cultuur te scheppen. Waarom dan, in afwachting van de nieuwe geesteskrachten, die in onze nabijheid groeien zullen, -

[p. 383]

uit de Vlaamsche studentenwereld, uit de felle politieke beweging, die voorloopig velen absorbeert, maar ook wellicht staalt voor de toekomst - waarom dan niet in deze afwachting het beste van overal weg te nemen? Maar dan tenminste ook het allerbeste, de uitingen der edelste meestvooruitdringende en vooruit-gedrongen geest van alle landen. - En zoo is dit tijdschrift in het eerste jaar dat wij het volgden, langzamerhand een soort Vlaamsche Revue geworden, als wij dit woord gebruiken mogen: een gesublimeerd pendant van onze Hollandsche Revue. - Niet een verzameling wetenswaardigheden en palotische en lagere actualiteiten, maar een revue van den besten Europeeschen geest, een groepeering telkenmaand van het beste wat er geschreven wordt in Vlaanderen, Frankrijk, Duitschland, Nederland enz. - Een pis-aller wellicht, maar dan een even vernuftig als menschelijk-aantrekkelijk pis-aller, de beste wijze waarop het anders onvermijdelijke gevoelige vers en de frissche landelijke Vlaamsche novelle kon vermeden worden. - En welk een cultureele beteekenis heeft zulk een samenvattende revue van den geest voor de jeugd van een land! Men begint zich te verwonderen, dat zulk een tijdschrift alleen in Vlaanderen bestaat en eigenlijk nergens anders. Ook niet in ons land. Maar wat ons land betreft: het is in onze taal uitgegeven en kan dus ook voor Hollanders een Nederlandsen tijdschrift zijn.

Overigens: deze samenvatting kon alleen maar zoo belangrijk zijn, dank zij den geest der Redacteuren. Want in zijn keuze uit zich de mensch. En het is ongetwijfeld aan het fijne onderschei-dingsvermogen en de geestdriftige menschelijkheid der beide Redacteuren, A.J. Mussche en Joris van Severen te danken, dat dit tijdschrift dit alzijds inlichtende karakter aannam, uitgesproken modern georiënteerd, en toch vrijgebleven van dat soort modernisme, dat alles verdoemt, wat nog verstaanbaar en menschelijk is, en dat in Holland en Vlaanderen in enkele jongeren reeds de verwoesting brengt der absolute steriliteit en het gecamoufleerde zelfbedrog.

Ondertusschen: herleest men het schoone ver reikende manifest van den aanvang, dat waarschijnlijk A.J. Mussche opstelde, dan voelt men des te meer het afwachtend karakter van dit orgaan. Dat de grootere moderne krachten stem verkrijgen zullen, het is waarschijnlijk nog steeds de verwachting der Redactie; in deze jaargang echter is het zeker nog niet geschied. Maar ook met de aanwezige krachten in Vlaanderen kon wellicht een meer verzorgd geheel aan oorspronkelijke bijdragen bereikt worden, dan

[p. 384]

nu is geschied in het afgeloopen jaar. Men vindt in deze jaargang ettelijke verzen van Mussche, Urbain van de Voorde e.a. recensies en polemieken van de Redactie, inlichtende correspondenties, maar de voornaamste winst aan oorspronkelijk werk ligt toch in de bijdragen van den priester Cyriel Verschaeve - den dramaturg en essayist die wonderlijkerwijze in Holland onbekend gebleven is, hoewel hij tot de grootste der oudere Vlamingen behoort, hoewel zijn drama's en vooral zijn Artevelde's, gloeien en trillen van dramatisch leven, hoewel ook zijn proza, bij alle overdaad, door een machtige golfslag wordt bewogen, die toch te zijner tijd tot rust en murmelende vrede zich verstillen en verdiepen kan. In ‘Ter Waarheid’ gaf Verschaeve een uitvoerige studie over Rembrandt, en wat hij over de Emmausgangers schrijft, behoort wel tot het schoonste wat over Rembrandt gedacht of gedroomd werd.

De Redactie van ‘Ter Waarheid’ moet de eenmaal ontstane Revue niet opgeven. Moge het haar gelukken, daarnaast ook steeds meer rijpende en verdiepende Vlaamsche krachten rond zich te groepeeren.

DIRK COSTER