Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxij. Capittel.

1 Den Apostel wort voorder getoont eene riviere van het water des levens, op welcker oever de boom des levens geplant was. 3 Eenige andere eygenschappen des inwoonders des nieuwen Ierusalems worden beschreven. 6 Na het welcke het besluyt wort gemaeckt, met een betuyginge van de waerheyt ende vastigheyt deser gesichten ende prophetien. 8 Ioannis valt wederom neder voor de voeten des Engels, ende wort andermael daer over bestraft. 10 Waer na hy bevel ontfanght, dat hy de woorden deses boecks niet en sal verzegelen, hoewel eenige die sullen misbruycken tot harer swaerder straffe. 13 Christus verklaert dat hy is de Alpha ende

[fol. 163v]

Omega, ende spreeckt die saligh die sijne geboden houden: ende die onsaligh die grouwelen bedrijven. 16 ende betuyght dat hy sijnen Engel heeft gesonden om dese Openbaringe aen sijne gemeynte te doen. 17 De Bruydt Christi verlanght na sijne komste. 18 Waer na dese Openbaringe wort besloten met een dreygement tegen de gene die hier yet souden toe ofte afdoen. 20 Christus betuyght wederom dat hy haest komen sal: ende Ioannes besluyt sijn boeck met de Apostolische groete.

1

ENde hy toonde my ^{a 1} een suyvere riviere van het water des levens, klaer als crystal, voort komende ² uyt den throon Gods, ende des Lams.

a Ezech. 47.1. Zach. 14.8.

1 Het gene hier van dese riviere, ende boom des levens verhaelt wort, is genomen by gelijckenisse van het Paradijs, Genes. 2.10. ende van het vernieuwde Ierusalem, Ezech. cap. 47. vers 1, etc. Ende wort door dese riviere van het water des levens verstaen de eeuwighdurende gelucksaligheyt, die door de werckinge des H. Geests, ende het aenschouwen van Godts aenschijn by de uytverkorene in het toekomende leven, altijt overvloedigh, versch, ende suyver sal wesen ende blijven. siet hier van oock Ioan. cap. 4. vers 14 ende cap. 7. vers 38. ende hier voren cap. 2. vers 7.

2 Dat is, uyt het heerlick aenschouwen van het aenschijn Godts ende Iesu Christi. Siet Psalm 16. vers 11. 1.Corinth. 13.12. 1.Thess. 4. vers 17. 1.Ioan. 3.2.

2

In het midden van hare ³ strate, ende ⁴ op de een ende de ander zijde der riviere was ^{b 5} de boom des levens, voortbrengende ⁶ twaelf vruchten, van maent tot maent gevende sijne vrucht: ende ⁷ de bladeren des booms waren tot genesinge ⁸ der Heydenen.

3 Ofte, pleyn, merckt, gelijck c. 21. vers 21.

4 Niet dat daer vele boomen gesien zijn, dewijle Christus dese boom des levens alleen is, maer dat sijne wortelen van onder, ende sijne tacken van boven, langhs de geheele riviere haer strecken, gelijck hier voren cap. 2. vers 7. te sien is: waer van siet oock aldaer de nader verklaringe.

b Apocal. 2.7.

5 Gr. het hout.

6 Dat is, de levendighmakende kracht van Christi verdiensten ende Geest, die alle het jaer door, dat is, in der eeuwigheyt versch ende krachtigh is, om dit geestlick leven, ende dese salige verquickinge voor de twaelf geslachten van het Israël Godts sonder eenige verswackinge ofte verslappinge, altijt te onderhouden.

7 Dit is oock genomen uyt Ezech. 47.12. niet dat in dit eeuwige leven eenige gebreken meer sullen zijn, maer dat de genesinge van alle de gebreken, die door Christi verdiensten ende Geest hier is geschiet, aldaer in der eeuwigheyt door deselve kracht sal behouden, ende onverzeert bewaert worden, niet alleen voor de Israëliten, maer oock voor alle andere geloovige volckeren.

8 Namel. die saligh geworden zijn, gelijck hier voren Cap. 21. versen 24, 26. is gesproken.

3

Ende ⁹ geen vervloeckinge en salder meer tegen [yemant] zijn: ende ¹⁰ de throon Godts ende des Lams sal daer in zijn, ende ¹¹ sijne dienstknechten ¹² sullen hem dienen:

9 Ofte, geen verbanninge, D. niet der vervloeckinge weerdigh, gelijck cap. 21. vers 17. niet onreyns, ofte, dat onreynigheyt doet. Ende dit schijnt oock genomen uyt Zach. 14. vers 11. alwaer van de tijden des Nieuwen Testaments sulcks oock wort voorseght: dat evenwel ten vollen niet en soude geschieden, dan als Christus sijnen dorschvloer sal hebben gesuyvert, ende al het kaf in ’t vyer sal hebben geworpen, Matth. cap. 3. vers 12. ende 13.40, etc.

10 D. de heerlickheyt Godts, ende Iesu Christi, als ware Godt ende mensche, sal die vervullen. Siet Cap. 21. versen 22, 23.

11 Nam. soo Engelen als salige menschen. Siet Cap. 7. vers 15.

12 D. rontom sijnen throon bereydt staen om hem te loven ende prijsen, ende sijne bevelen te gehoorsamen.

4

Ende sullen ¹³ sijn aengesichte sien, ende ^{c 14} sijnen naem sal op hare voorhoofden zijn.

13 D. sijne Majesteyt ende heerlickheyt, om der selver deelachtigh te zijn: gelijck van de Engelen geseght wort, Matth. 18. vers 10. ende van alle gelucksalige in den hemel, Matth. 5.8. 1.Ioan. 3.2.

c Apoc. 3.12.

14 Namel. als hem toebehoorende ende eygen zijnde, ende daer van opentlicke belijdenisse doende: gelijck oock de Hoogepriester in het Oude Testament op sijn voorhooft een goude plate droegh, daer op geschreven was De heyligheyt des Heeren. Siet hier van nader verklaringe op Cap. 3. vers 12. ende 14.1.

5

^d Ende ¹⁵ aldaer en sal geen nacht zijn, ende sy en sullen geen keersse noch licht der sonne van noode hebben: want de Heere Godt verlichtse: ende ¹⁶ sy sullen als Koningen heerschen ¹⁷ in alle eeuwigheyt.

d Iesa. 60.19. Zach. 14.7. Apoc. 21.23.

15 Siet Cap. 21. versen 23, 25.

16 Want hoewel alle geloovige hier oock zijn Koningen ende Priesters, Apoc. 1.6. nochtans soo sullen sy eerst volkomelick als Koningen heerschen, wanneer alle hare vyanden, ende de doot selve onder hare voeten zijn gebracht, ende Godt in haer sal zijn alles in allen. Siet Rom. 16.20. ende 1.Cor. 15.28.

17 Gr. in de eeuwigheden der eeuwigheden.

6

¹⁸ Ende hy seyde tot my, ^{e 19} Dese woorden zijn getrouw ende waerachtigh: ende de Heere ²⁰ de Godt der heylige Propheten heeft ²¹ sijnen Engel gesonden, ^f om sijnen dienstknechten te toonen het gene ²² haest moet geschieden.

18 Hier begint het besluyt, ofte laetste deel deser Openbaringe.

e Apoc. 19.9. ende 21.5.

19 Nam. van dese geheele Openbaringe, gelijck hier na versen 18, 19 wort verklaert: waer door de Goddelickheyt der selve wort betuyght. Siet oock hier voren Cap. 19. vers 9.

20 Dat is, die den Propheten de prophetien heeft geopenbaert, ende die deselve tot sijn volck heeft gesonden, 2.Petr. 1.20, etc. Door welcken Godt der Propheten hier oock de persoon Christi wort verstaen: gelijck uyt het volgende blijckt, dat hy sijnen Engel heeft gesonden om te toonen het gene korts moet geschieden, het welck Christo uytdruckelick wort toegeschreven, Cap. 1. vers 1. ende hier na vers 16.

21 Dat is, my, die sijn Engel ben.

f Apocal. 1.1.

22 Siet hier van de aenteeckeninge op Cap. 1. vers 1.

7

Siet, ²³ ick kome haestelick: ^g saligh is hy die de woorden der prophetie deses boecks ²⁴ bewaert.

23 Namel. om een yeder te vergelden na sijne wercken, gelijck vers 12. wort uytgedruckt. Ende zijn dese woorden Christi woorden, welcke bevestigen het gene in het voorgaende vers was geseght. Siet oock 1.Thess. 5.2.

g Apoc. 1.3.

24 D. daer op wel let, ende hemselven wacht van het gene daer in verboden wort. Namel. van gemeynschap te hebben met den Draeck, ende het Beest, ende sijne aenhangers: ende achtervolght het gene daerinne wort geboden, ende gepresen. Siet oock Cap. 1. vers 3.

8

Ende ²⁵ ick Ioannes ben de gene die dese dingen gesien ende gehoort hebbe. Ende doe ick’se gehoort ende gesien hadde, ²⁶ viel ick [neder] om aen te bidden voor de voeten des Engels, die my dese dingen toonde.

25 Alsoo bevestight Ioannes oock in het besluyt sijn Euangelium, Ioan. 19.35. ende 21.24. Ende is dit oock, nevens andere, een bequaem bewijs, dat de Euangelist Ioannes de autheur is van dese prophetie.

26 Siet hier van het gene aengeteeckent is op cap. 19. vers 10.

9

Ende hy seyde tot my, ^h Siet dat ghy [kolom] het niet [en doet:] want ick ben uwe mededienstknecht, ende uwer broederen der Propheten, ende der gene die de woorden deses boecks bewaren. Aenbidt Godt.

h Actor. 10.26. ende 14.14. Apocal. 19.10.

10

Ende hy seyde tot my, ^{i 27} En verzegelt de woorden der prophetie deses boecks niet: want ^k de tijt is na by.

i Dan. 8.26. ende 12.4.

27 Dat is, en sluytse niet op, en houdtse niet verborgen, maer openbaertse voor allen: anders dan hier voren c. 10. vers 4. wort bevolen, gelijck oock Dan. 8. vers 26. ende 12.4. De reden is, om dat het gene daer geopenbaert was, noch voor eenen tijt konde verborgen blijven, sonder nadeel van Godts Kercke, tot dat de vervullinge die soude leeren verstaen. Maer hier niet, om dat de vervullinge van sommige dingen terstont soude beginnen, gelijck het gene cap. 2. ende 3. is geleert: ende om dat de gemeynte Christi van alle dese swarigheden, die haer souden over komen, terstont diende gewaerschouwt, op dat sy haer daer tegen in tijts mochten voorsien, ende dat de leden der selve haer van de gemeynschap des Antichrists souden wachten, wanneer sy sijne opkomste souden gewaer worden, waer van de verborgentheyt doe alreede begon te wercken, 2.Thessal. cap. 2. vers 7.

k Apoc. 1.3.

11

²⁸ Die onrecht doet, dat hy noch onrecht doe: ende die vuyl is, dat hy noch vuyl worde: ende die rechtveerdigh is, ²⁹ dat hy noch gerechtveerdight worde: ende die heyligh is, dat hy noch geheylight worde.

28 Hier mede wort een tegenwerpinge voor gekomen, die op het voorgaende vers konde gemaeckt worden, Namelick, dat eenige dese Openbaringe, indiense een yeder bekent gemaeckt wierde, souden misbruycken tot sorgeloosheyt des vleeschs, ofte tot verbitteringe tegen de Kercke Christi: waer op dese antwoorde volght, gelijck Ezech. cap. 2. vers 3. ende Dan. 12.10. door welcke wijse van spreken geen toelatinge van quaet te mogen doen, wort beteeckent, maer een swaerder oordeel Godts over sulcke wort gedreyght, gelijck Christus oock tot Iudas seyde Ioan. 13.27. Dat ghy doet, dat doet haestelick. Siet oock 2.Cor. 2.15.

29 Dat is, meer ende meer sijne rechtveerdigheyt uyt de vruchten betoone, gelijck Iacob. cap. 2. versen 18, 24. wort verklaert. Want het woort rechtveerdigen wort hier gestelt tegen onrecht doen, gelijck het woort heyligh worden tegen het woort vuyl worden.

12

Ende siet, ³⁰ ick kome haestelick: ende mijnen loon is met my, ^l om een yegelick te vergelden, ³¹ gelijck sijn werck sal zijn.

30 Van hier voort begint Christus selve tot den Apostel te spreken, tot het midden van ’t 20 vers, gelijck alle de omstandigheden, ende het 16 vers klaerlick mede brengen: ende hy bevestight alsoo met sijne eygene woorden het gene van den Engel te voren was verkondight.

l Psalm 62.13. Ierem. 17.10. ende 32.19. Matth. cap. 16. vers 27. Rom. 2.6. ende 14.12. 1.Corinth. 3.8. 2.Corinth. 5.10. Galat. 6.5. Apocal. 2.23.

31 Namelick, het zy goet ofte quaet, gelijck hier voren meermaels is belooft ende gedreyght. Siet 2.Corinth. cap. 5. vers 10. waer door te kennen gegeven wort, niet eenige verdienste, maer een genadige belooninge der goede wercken, ende eene rechtveerdige straffe ende vergeldinge der quade. Siet Rom. 6. vers 23. Ephes. cap. 2. vers 8, etc.

13

^m Ick ben ³² de Alpha ende de Omega, het begin ende het eynde, ⁿ de eerste ende de laetste.

m Apocal. 1.8. ende 21.6.

32 Alsoo spreeckt Christus van hemselven, als de eenige ende eeuwige Godt met den Vader ende den Heyligen Geest, om sijne stantvastigheyt ende almachtigheyt in het uytvoeren van sijne beloften ende dreygementen te kennen te geven. Siet hier van nader Cap. 1. vers 8. ende 21.6.

n Iesa. 41.4. ende 44.6. ende 48. vers 12. Apoc. 1.8. ende 21.6.

14

Saligh zijnse die sijne geboden doen, op dat ³³ hare macht zy aen den boom des levens, ende sy door de poorten mogen ingaen ³⁴ in de stadt.

33 D. recht, lot, deel, om te mogen genieten de vruchten van den boom des levens: waer van siet vers 2.

34 Namelick, des nieuwen ende hemelschen Ierusalems, die te voren is beschreven.

15

^o Maer ³⁵ buyten sullen zijn ³⁶ de honden, ende de ³⁷ toovenaers, ende de hoereerders, ende de dootslagers, ende de afgodendienaers, ende een yegelick ³⁸ die de leugen lief heeft ende doet.

o 1.Cor. 6.10. Ephes. 5.5. Coloss. 3.6.

35 Namel. buyten het hemelsche Ierusalem, in den poel des vyers, daer in sy door Godts rechtveerdigh oordeel voor eeuwelick zijn geworpen. Siet Cap. 19. vers 15. ende 21.8.

36 D. de rasende vyanden ende aenbassers Christi ende des Euangeliums, gelijck Christus die noemt Matth. 7. vers 6. ofte, die de waerheyt eens beleden hebbende, wederom tot haer uytspouwsel gekeert zijn, gelijck Petrus oock soodanige honden noemt, 2.Petr. cap. 2. vers 22.

37 Of, fenijngevers: want beyde beteeckent het Griecks woort.

38 Nam. het zy tegen het derde, ofte tegen het negende gebodt: waer by alle meyneedige, ontrouwe, dobbele menschen, ende bedriegers van haren naesten verstaen worden.

16

^p Ick Iesus hebbe mijnen Engel gesonden, om ³⁹ u-lieden dese dingen te getuygen in de gemeynten. ^q Ick ben ⁴⁰ de wortel ende het geslachte Davids, ^{r 41} de blinckende morgensterre.

p Apocal. 1.1.

39 Namel. den Engelen ofte Herders ende Opsienders der seven gemeynten, ende door u aen uwe gemeynten, ende voorts aen alle andere Herderen, ende gemeynten in de werelt. Siet Cap. 1. vers 11. ende cap. 2. vers 1, etc.

q Iesa. 11.10. Rom. 15.12. Apoc. 5.5.

40 Siet hier van Cap. 5. vers 5. Ende wort Christus alhier soo genaemt, ten aensien van sijne menschelicke nature, die van David afkomstigh is, Matth. 1.1. Rom. 1.3.

r 2.Petr. 1.19.

41 Namel. die alle andere sterren in licht te boven gaet. Ende wort Christus alhier soo genaemt, om dat hy het licht is der werelt: ende door sijne kennisse alles ter saligheyt verlicht. Siet Ioan. cap. 1. vers 9. ende 8.12. Selfs oock ten aensien van het hemelsche Ierusalem, daer noch sonne noch mane en sal zijn, maer de nacht deser eeuwe voorby zijnde, Christus met den Vader ende Heyligen Geest het volkomen licht sal zijn van alle uytverkorene, gelijck de morgensterre is in de morgenstont. Siet hier voren Cap. 2. vers 28. ende cap. 21. vers 23. 2.Petr. 1.19.

17

Ende ⁴² de Geest ende ⁴³ de Bruydt seggen, Komt. Ende ⁴⁴ die het hoort, segge, Komt. ^{s 45} Ende die dorst heeft, kome: ende ⁴⁶ die wil, ⁴⁷ neme het water des levens ⁴⁸ om niet.

42 D. verweckt in de herten van alle geloovige sulcke bewegingen ende gebeden, met onuytsprekelick suchten, gelijck Paulus spreeckt Rom. cap. 8. versen 23, 26.

43 D. de geheele gemeynte Christi, oock selfs die na de ziele in den hemel triumpheert, wenscht na dese laetste komste, om met ziele ende lichaem met Christo vereenight ende verheerlickt te worden. Siet Luce 21.28. Apocal. 6.10, 11.

44 Namel. met een geloovigh herte.

s Iesa. 55.1. Ioan. 7.37.

45 D. die met ernst ende met gevoelen van sijne gebreckelickheyt hier na begeerigh is.

46 Namel. door de genade des Heyligen Geests, die het willen ende volbrengen in ons werckt, Philip. 2. vers 13. D. een yegelick die daer toe lust heeft.

47 D. worde deelachtigh deser hemelscher genade ende vertroostinge, na de belofte hier voren Cap. 21. vers 6. voorgestelt.

48 D. uyt genade, alleen uyt kracht van Christi verdienste ende voorsprake, Siet Iesa. 55.1. Rom. 3.24, 25. Ephes. 2.8.

[fol. 164r]

18

⁴⁹ Want ick betuyge aen een yegelick die de woorden der prophetie deses boecks hoort, indien yemant tot dese dingen toedoet, Godt sal over hem toedoen de plagen die in dit boeck geschreven zijn:

49 Dit is de laetste verzegelinge van de Goddelickheyt deses boecks, gevoeght met een dreygement Christi tegen de gene die tot dit boeck yet soude toedoen ofte afdoen. Ende is dit niet alleen een verzegelinge van dit boeck, maer is een slot van de geheele Heylige Schrifture, alsoo Ioannes de laetste der Apostelen geweest is ende geschreven heeft: gelijck in zijn Euangelio oock dergelijck besluyt te sien is, Ioan. 20. versen 30, 31. ende 21.24. ende te voren oock Moses in sijn laetste boeck dergelijck verbodt van niet toe ofte af te doen, namelick, door eenige menschelicke authoriteyt, hadde gestelt, Deut. 4.2. ende 12.32.

19

^t Ende indien yemant afdoet van de woorden des boecks deser prophetie, Godt sal ⁵⁰ sijn deel afdoen uyt ^v het boeck des levens, [kolom] ende ⁵¹ uyt de heylige stadt, ende [uyt] het gene in dit boeck geschreven is.

t Deut. 4.2. ende 12.32. Prov. 30.6.

50 Namel. dat hy soude meynen te hebben. Want dat geen van die in het boeck des levens waerlick geschreven zijn, en worden uytgedaen, blijckt hier voren Cap. 13. vers 8. ende 21.27.

v Apoc. 13.8. ende 17.8.

51 Namelick, des hemelschen Ierusalems, gelijck hier voren vers 14.

20

⁵² Die dese dingen getuyght, seght, Ia ick kome haestelick. Amen. ⁵³ Ia komt Heere Iesu.

52 Namel. Iesus Christus, gelijck hier voren uyt het 16 vers blijckt, ende uyt de woorden selve, die niet den Engel, maer Christo toekomen.

53 Dit zijn de woorden Ioannis, die nu tot den uytersten ouderdom gekomen zijnde, oock sijn verlangen betuyght na de komste Christi. ende na de verlossinge ende verheerlickinge aller geloovige.

21

⁵⁴ De genade onses Heeren Iesu Christi [zy] met u allen. ⁵⁵ Amen.

54 Dit besluyt komt over een met het besluyt van meest alle de Sendtbrieven der Apostelen, om dat dese prophetie by forme van eenen Sendtbrief aen de gemeynten wort gericht.

55 Dit woort is oock een slot niet alleen van de gebeden, maer oock van de Sendtbrieven Ioannis, ende der andere Apostelen, om de vastigheyt ende sekerheyt van alles, wat te voren geschreven ende verhandelt is, te kennen te geven: gelijck het voorgaende vers hier oock soodanige beteeckenisse vereyscht van dit woort Amen.

Eynde der Openbaringe JOANNIS, ende oock des geheelen NIEUWEN TESTAMENTS.

T’AMSTELDAM,
Gedruckt By de Weduwe wijlen Paulus van
Ravesteyn.
ANNO CIƆ. IƆ. C. LVII.