Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Eerste Capittel.

1 De Apostel verklaert dat de leere die hy verkondight, gantsch seker ende treffelick is. 3 ende dat hy die voorstelt op dat de geloovige daer door gemeynschap souden hebben met Godt, ende hare blijdtschap volmaeckt zy. 5 dat wy met Godt, die het licht is, geen gemeynschap en konnen hebben als wy in duysternisse wandelen. 7 maer soo wy in het licht wandelen dat onse sonden door Christi bloet gereynight zijn. 8 Dat wy ons niet en moeten laten voorstaen dat wy geen sondaers en zijn, 9 maer dat wy onse sonden voor Godt moeten belijden, ende dat deselve ons van Godt sullen vergeven worden.

1

HET gene ^{a 1} van den beginne was, het gene wy gehoort hebben, het gene wy gesien hebben met onse oogen, ^b het gene wy ² aenschouwt hebben, ^c ende onse handen getast hebben, ³ van het Woort ⁴ des levens:

a Ioan. 1.1.

1 Namelick, der scheppinge, D. van alle eeuwigheyt. siet Mich. 5.1. Ioa. 1. vers 1. waer mede de Goddelicke nature Christi beschreven wort: gelijck met de volgende woorden sijne menschelicke nature, na welcke hy gehoort, gesien, ende getast is, ende in dewelcke hy oock door mirakelen ende andersins sijne heerlickheyt somwijlen heeft geopenbaert.

b Ioan. 1.14. 2.Petr. 1.16.

2 Dat seght meer als gesien: want dat geschiet dickwils ter loop, maer het gene men aenschouwt daer op let men met aendacht.

c Luce 24.39. Ioan. 20.27.

3 D. van den Heere Iesu Christo, die het Woort van desen Apostel genaemt wort, Ioan. cap. 1. versen 1, 14. 1.Ioan. 5.7. Apoc. 19.13. Siet de aenteeckeninge op Ioan. 1.1.

4 Dese tijtel wort het Woort, dat is, den Sone Godts, toegeschreven, om dat hy dat eeuwigh levende wesen Godts in hemselven heeft, ende den schepselen het leven geeft, ende ons het eeuwige leven niet alleen heeft verkondight, maer oock verworven heeft, ende mededeelt. Siet Ioan. cap. 1. vers 4. ende cap. 14. vers 6.

2

(⁵ Want ⁶ het Leven ⁷ is geopenbaert, ende ⁸ wy hebben ’t gesien, ende wy getuygen, ende verkondigen u-lieden ⁹ dat eeuwige Leven, ¹⁰ het welck by den Vader was, ende ¹¹ ons is geopenbaert)

5 Gr. ende: gelijck oock Cap. 3. vers 4.

6 Dat is, de Sone Godts: die oock het leven genaemt wort, Ioan. cap. 1. vers 4. ende 14.6.

7 Namelick, in den vleesche, gelijck Paulus spreeckt, 1.Timoth. 3.16.

8 Namelick, Apostelen hebben het Woort, Dat is, den Sone Godts gesien in sijne aengenomene menschelicke nature. Een wijse van spreken van den persoon Christi gebruyckelick, als van sijnen geheelen persoon van de eene nature benaemt, geseght wort het gene alleen na de andere nature moet verstaen worden. Siet dergelijcke Ioan. cap. 3. vers 13. Actor. cap. 20. vers 28. ende hier vers 7.

9 Dat is, Christum, die van eeuwigheyt leeft, ende den autheur ende gever is des eeuwigen levens, gelijck hy te voren oock het Leven genaemt wort, vers 2.

10 Dat is, gelijck Ioannes spreeckt in sijn Euangelio, Ioan. cap. 1. vers 1. dat by Godt was. Siet de verklaringe aldaer.

11 Namelick, sijnen Apostelen, die hy tot sijne getuygen hadde verkoren ende beroepen, ende haer gegeven te verstaen de verborgentheden des Koninckrijcks Godts. Siet Matth. cap. 13. vers 11. Actor. 1.8. ende 2.32.

3

Het gene wy [dan] gesien ende gehoort hebben, dat verkondigen wy u, op dat oock ghy ¹² met ons ¹³ gemeynschap soudt hebben, ende dese ¹⁴ onse gemeynschap ¹⁵ oock [zy] ¹⁶ met [kolom] den Vader, ende ¹⁷ met sijnen Sone Iesu Christo.

12 Apostelen Christi ende alle andere geloovige met malkanderen, vers 7.

13 Namelick, aen alle de geestelicke weldaden die Christus ons heeft verworven, ende die in den Euangelio worden verkondight.

14 Namel. die wy geloovige gesamentlick hebben.

15 Ofte, is.

16 Namelick, die nu met ons door Christum versoent is, ende ons sijner hemelscher goederen deelachtigh maeckt.

17 Namelick, door den geloove deelachtigh wordende aen sijne gerechtigheyt ende heerlickheyt. Eude ’t blijckt dat de Apostel hier spreeckt van eene geestelicke gemeynschap die wy met Christo hebben.

4

Ende dese dingen schrijven wy u, op dat ¹⁸ uwe blijdtschap ¹⁹ vervult zy.

18 Namelick, die door de predicatie des Euangeliums, ende de werckinge des Heyligen Geests in uwe herten alreede ontsteken is, Rom. 14.17.

19 D. hier meer ende meer toeneme, ende hier namaels volmaeckt zy. Siet Ioan. c. 15. vers 11. ende 16.24.

5

Ende dit is ²⁰ de verkondinge, die wy van ²¹ hem gehoort hebben, ende wy u verkondigen, ^d dat Godt ²² een licht is, ende ²³ gantsch geene duysternisse in hem en is.

20 Gr. epangelia. Welck woort meest beteeckent belofte: doch wort hier wel so bequamelick overgeset verkondinge: om dat het gene volght, niet soo seer een belofte als wel een verkondinge vervat.

21 Namel. Iesu Christo.

d Ioan. 1.9. ende 8.12. ende 9.5. ende 12.35, 36.

22 Namelick, soo in hemselven met sijn verstant alles klaerlick wetende, ende in sijnen wille geheel suyver ende heyligh zijnde: als oock om dat hy de menschen verlicht door sijnen Geest, Ioan. 1.4.

23 Namel. van eenige onwetenheyt, dwalinge, ofte onheyligheyt.

6

Indien wy seggen dat wy gemeynschap met hem hebben, ende wy in ²⁴ de duysternisse ²⁵ wandelen, soo ²⁶ liegen wy, ende en ²⁷ doen de waerheyt niet.

24 Namel. van onwetenheyt, dwalingen, onheyligheyt ende sonden, die wercken der duysternisse zijn, Ephes. 5.11.

25 Namel. alsoo dat de sonde over ons soude heerschen, Rom. 6.12, 14, 17, 20.

26 D. seggen de waerheyt niet, overmits Godt de soodanige sijne gemeynschap niet en heeft belooft, ende de gene die waerlick in de gemeynschap Godts zijn, niet en wandelen in de duysternisse, 1.Ioan. cap. 3. vers 9. want het licht ende de duysternisse en hebben geen gemeynschap met malkanderen, 2.Corinth. 6. vers 14.

27 Dat is, en handelen niet oprechtelick, Ioan. cap. 3. vers 21.

7

Maer indien wy ²⁸ in het licht wandelen, gelijck hy in het licht is, soo hebben wy gemeynschap ²⁹ met malkanderen, ^{e 30} ende het bloet Iesu Christi ³¹ sijns Soons ³² reynight ons van ³³ alle sonde.

28 Dat is, niet alleen in de ware kennisse des Euangeliums, maer oock in ware reynigheyt ende heyligheyt des levens.

29 Dat is, wy geloovige onder malkanderen ende gesamentlick met Godt ende sijnen Sone, vers 3. Ofte, wy met Godt, ende Godt met ons.

e Hebr. 9.14. 1.Petr. 1.19. Apocal. 1.5.

30 Dit doet de Apostel daer by om te toonen dat ons wandelen in het licht niet een verdienende ofte werckende oorsake van dese onse gemeynschap met Godt en is, maer een vrucht ende kenteecken der selve. Alsoo Christus de Sone Godts deselve te wege gebracht heeft door sijn bloet, D. bloedigh lijden ende sterven, ons met Godt daer door versoenende ende vereenigende.

31 Dat doet de Apostel daer by om daer mede uyt te drucken de weerdigheyt van de verdienste Christi: gelijck Actor. cap. 20. vers 28.

32 Namelick, wech nemende van ons de schult ende straffe der sonden door de weldaet der rechtveerdighmakinge, ende de smetten der sonde ofte verdorventheyt door de weldaet der wedergeboorte, die in dit leven haer begin heeft, ende hier namaels oock sal volkomen zijn.

33 Namel. soo aengeborene als dadelicke, soo groote als kleyne.

8

^f Indien wy seggen dat wy geen sonde en hebben, ³⁴ soo verleyden wy ons selven, ende ³⁵ de waerheyt en is in ons niet.

f 1.Reg. 8.46. 2.Paral. 6.36. Iob 9.2. Psalm 143.2. Proverb. 20.9. Eccles. 7.20.

34 Namelick, van den rechten wegh die tot de saligheyt leydet.

35 Dat is, Godts woort, het welck de waerheyt genaemt wort, Ioan. cap. 17. vers 17. ende doorgaens anders leert. Ofte, sulcke meeninge ofte inbeeldinge bestaet in onwaerheyt.

9

^g Indien wy onse sonden ³⁶ belijden, hy is ³⁷ getrouw ende ³⁸ rechtveerdigh, dat

g Psalm 32.5. Prov. 28.13.

36 Namelick, voor Godt, met waer berouw ende beteringe.

37 Namelick, in sijne beloften, die hy de boetveerdige sondaren gedaen heeft.

38 Dat is, niet dat de belijdenisse der sonden na de rechtveerdigheyt Godts, de vergevinge der sonden soude verdienen, maer dit woort verklaert het voorgaende, alsoo de rechtveerdigheyt vereyscht, dat yemant volbrenght het gene hy belooft heeft. Siet Psalm 143.1. 2.Petr. 1.1.

[fol. 145r]

hy ons de sonden vergeve, ende ons reynige van alle ongerechtigheyt.

10

Indien wy seggen dat wy niet gesondight en hebben, soo ³⁹ maken wy hem tot een leugenaer, ende ⁴⁰ sijn woort en is niet in ons.

39 Namelick, soo veel in ons is: dat is, beschuldigen hem van leugen, alsoo hy in sijn woort anders getuyght.

40 D. de waerheyt: Namelick, die Godt in sijn woort voorstelt, gelijck hy spreeckt vers 8.