Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iiij. Capittel.

1 Uyt aenmerckinge van het lijden Christi treckt den Apostel een vermaninge dat sy niet en moeten leven na de begeerlickheden des vleeschs, maer na Godts wille. 4 ende leert dat die het tegendeel doen, ofte andere daer toe brengen, Gode reeckenschap geven sullen. 6 Dat daerom oock den dooden het Euangelium is verkondight. 7 Vermaent haer daer na tot nuchterheyt, bidden, liefde, ende andere deughden. 10 mitsgaders tot rechte aenwendinge der gaven ende bedieningen, die elck heeft ontfangen. 12 Leert wederom dat het lot der geloovigen is verdruckinge te lijden, ende dat haer sulcks saligh is. 15 Maer waerschouwt, dat niemant en lijde als een quaetdoender, maer dat hy lijde als een Christen. 17 overmits het oordeel Godts van sijn huys begint. 18 doch dat de andere hier namaels een swaerder oordeel hebben te verwachten.

1

DEwijle dan Christus voor ons ¹ in ’t vleesch ² geleden heeft, ^a soo ³ wapent ghy u oock met deselve gedachte, ^b [namelick] dat ⁴ wie in het vleesch geleden heeft, die heeft ⁵ opgehouden van de sonde,

1 D. in sijne menschelicke nature, gelijck Cap. 3. vers 18.

2 Namel. tot versoeninge ende wechneminge onser sonden.

a Hebr. 12.1.

3 Dat is, sterckt u, namelick, tegen alle aenvechtingen ende verleydingen des vleeschs, des duyvels, ende der werelt.

b Rom. 6.7.

4 D. wie der sonde gestorven is, ofte wie sijn vleesch ende verdorvene nature gekruyst ende gedoot heeft: alsoo dat het woort vleesch, ende het woort lijden hier anders worden genomen dan in de voorgaende woorden, door een wijse van spreken by de Griecken genaemt Antanaclasis, die in de Schrifture seer gebruyckelick is.

5 Namel. om die voortaen niet meer te dienen. Siet hier van breeder Rom. 6.3, etc. gelijck oock ’t volgende vers verklaert.

2

^c Om nu niet meer na de begeerlickheden ⁶ der menschen, maer na den wille Godts den tijt ⁷ die overigh is in het vleesch, te leven.

c Rom. 14.7. 2.Corinth. 5.15. Galat. 2.20. Ephes. 4.24. 1.Thessal. 5.10. Hebr. 9.14.

6 Dat is, der natuerlicke ende onwedergeborene menschen. Siet Ephes. 2.3.

7 Namel. na onsen doop, ende bekeeringe.

3

^d Want het is ons genoegh dat wy ⁸ den voorgaenden tijt des levens ⁹ der Heydenen wille volbracht hebben, ende gewandelt hebben in ontuchtigheden, begeerlickheden, wijnsuyperijen, brasserijen, drinckerijen, ende ¹⁰ grouwelicke afgoderijen.

d Ephes. 4.17.

8 Namel. die onse bekeeringe in onse onwetenheyt voor gegaen is.

9 Dat is, hoewel wy Ioden waren, nochtans geleeft hebben na de gewoonte ofte lusten der Heydenen, daer wy onder woonden: niet dat den Apostel selve alsoo juyst geleeft hadde, maer hy spreeckt alsoo by een wijse van spreken, die communicatie wort genaemt.

10 Ofte, ongeoorloft, onbehoorlick. Dit en wort daer niet by gedaen als of’er eenige afgoderije ware, die niet grouwelick, ofte, ongeoorloft en zy, maer om uyt te drucken de afgrijselickheyt der afgoderije, daer toe de Ioden haer van de Heydenen, daer sy onder woonden, oock dickmael lieten verleyden om haer te behagen.

4

Waer in ¹¹ sy haer vreemt houden, als ghy niet mede en loopt tot deselve uytgietinge der overdadigheyt, ¹² ende [u] lasteren:

11 Namelick, onbekeerde Ioden ende Heydenen.

12 Dat is, schelden, ofte lasteren u, ende de leere, om dat ghy deselve navolgende niet en doet gelijck sy.

5

Dewelcke sullen reeckenschap geven den genen die bereyt staet om te oordeelen ¹³ de levende ende de doode. [kolom]

13 Dat is, alle menschen. Siet Actor. 10.42.

6

^e Want daer toe is oock den ¹⁴ dooden ¹⁵ het Euangelium verkondight geworden, op dat sy wel souden ¹⁶ geoordeelt worden ¹⁷ na den mensche ¹⁸ in het vleesch, maer ¹⁹ leven souden ²⁰ na Godt ²¹ in den geest.

e Ioan. 5.25. 1.Petr. 3.19.

14 Namel. die ten tijden Noë geleeft hebben, ende nu doot zijn, van dewelcke hy hier voor Cap. 3. versen 19, 20. heeft gesproken: die Noë oock lasterden, om dat hy niet en dede gelijck sy, namelick, houwelicken, eten, drincken, etc. sonder achterdencken van Godts toekomende straffe, gelijck Christus daer van oock spreeckt Matth. 24. versen 37, 38.

15 Namelick, door Noë den prediker der gerechtigheyt, namelick, om haer daer door tot bekeeringe van sulcken sorgeloos leven te brengen.

16 D. gestraft ofte gekastijdt worden: gelijck 1.Cor. 11. versen 31, 32. Namelick, door de sundtvloet, die Godt over het geheele menschelicke geslachte wilde doen komen. Andere verstaen dit van de doodinge des vleeschs, ende van het geestelick leven des Geests. Doch de eerste verklaringe komt met de woorden alhier, ende met het 19 vers van het voorgaende Capittel beter over een.

17 Gr. na de menschen, D. na den uytwendigen stant des menschen in dese werelt.

18 D. in ’t lichaem, door ’t benemen van haer tijtlick leven.

19 Namelick, soo sy Noë hoorden, ende sijne vermaninge waer namen, ende haer daer over bekeerden.

20 D. voor Godt, ofte na Godts genade, die haer wiert aengeboden.

21 D. na de ziele, ende in haren geestelicken stant: gelijck het kan zijn, hoewel Petrus dit niet klaerlick en seght, dat eenige haer in het eynde noch bekeert hebben, siende dat Godt sijne straffe alreede over haer sondt. Immers blijckt hier uyt dat Godt daerom Noë haer tot eenen prediker heeft gesonden, om haer tot bekeeringe te nooden, op dat soo hare lichamen vergingen, ten minsten hare zielen behouden wierden.

7

^f Ende het eynde ²² aller dingen is na by: ^g Zijt dan nuchteren, ende waeckt in de gebeden.

f 1.Ioan. 2.18.

22 Namel. in dese werelt. Ende daerom, wil de Apostel seggen, moeten wy op onse hoede zijn, op dat ons het laetste oordeel niet en overvalle, gelijck de sundtvloet de eerste werelt overviel. Siet dergelijck Matth. cap. 24. vers 37. Luce cap. 21. vers 34.

g Luce 21.34.

8

Maer voor al hebt vyerige liefde tot malkanderen: ^h want de liefde ²³ sal menighte van sonden bedecken.

h Proverb. 10.12.

23 Namelick, onder de menschen, alsoo de liefde alles verdraeght, alles ten besten duydt, alles vergeeft. Ende desen sin vereyscht merckelick de plaetse Proverb. cap. 10. vers 12. daer den Apostel dese woorden uyt neemt. Want het is alleen de verdienste Christi die onse sonden voor het oordeel Godts bedeckt, 1.Ioan. 2.1, 2.

9

ⁱ Zijt herberghsaem tegen malkanderen, ^{k 24} sonder murmureeren.

i Rom. 12.13. Hebr. 13.2.

k Philip. 2.14.

24 Namelick, dat u sulcks moeijelick ofte lastigh valt, gelijck de menschen lichtelick plegen te doen.

10

^l Een yegelick ²⁵ gelijck hy gave ontfangen heeft, [alsoo] bediene hy deselve aen den anderen, als goede uytdeelders der menigerley genade Godts.

l Proverb. 3.28. Rom 12.6. 2.Corinth. 8.11.

25 Namelick, van Godt. Waer onder oock het verscheyden beroep tot gebruyck der selver gaven wort verstaen: gelijck Ephes. cap. 4. vers 8.

11

^m Indien yemant ²⁶ spreeckt, [die spreke] ²⁷ als de woorden Godts: indien yemant ²⁸ dient, [die diene] ²⁹ als uyt kracht die Godt verleent: op dat Godt in allen gepresen worde door Iesum Christum, welcken toekomt de heerlickheyt ende de kracht, in alle eeuwigheyt. Amen.

m Ierem. 23.22.

26 Dat is, Godts woort de gemeynte, ofte in het openbaer ende gemeyn, ofte in het bysonder voorstelt ende uytleght tot leeringe, troostinge, ende vermaninge, etc.

27 Dat is, met allen ernst ende eerbiedinge, gelijck het betamelick is Godts woort te spreken.

28 Ofte, bedient, die bediene. Want hy spreeckt hier van het ampt der Diakenen ende Diakenissen. Siet dergelijck Rom. cap. 12. versen 6, 7, 8.

29 Dat is, met ernst ende yver, als die van Godts wege sulcks doet: mildelick, als die door Godts zegen doet het gene hy doet, ende in nederigheyt, als sulcks doende niet uyt sijne eygene krachten, maer daer toe van Godt, die een autheur alles goets is, krachten verkrijgende.

12

Geliefde, ^{n 30} en houdt u niet vreemt over ³¹ de hitte [der verdruckinge] onder u, die u geschiet tot versoeckinge, als of u [yet] vreemts over quame:

n Iesa. 48.10. 1.Corinth. 3.13. 1.Petr. 1.7.

30 Gr. en zijt geen vreemdelingen, Dat is, en laet u niet vreemt duncken, ofte en verwondert u niet, gelijck vreemde plegen wanneer haer yet ongewoons over komt. Gelijck oock vers 4.

31 Het Griecks woort pyrosis beteeckent eene werckinge des vyers tot beproevinge.

13

Maer gelijck ghy gemeynschap hebt aen ³² het lijden Christi, ³³ [alsoo] verblijdt u: op dat ghy oock in de openbaringe sijner heerlickheyt u mooght verblijden ende verheugen.

32 Dat is, aen de verdruckingen die wy na het exempel Christi, ende om sijnent wille lijden. Ofte, die Christus lijdt in sijne ledematen. Siet Rom. 8.17. 2.Corinth. 1.5. Coloss. 1.24. Hebr. 11.26.

33 Namel. dat ghy weerdigh geacht zijt om Christi wille, ende na sijn exempel, te lijden. siet Matth. 5. vers 12. Actor. 5.41.

14

^o Indien ghy gesmadight wort om den name Christi, soo zijt ghy saligh: want ³⁴ de Geest der heerlickheyt, ende ³⁵ [de Geest] Godts rust op u: wat ³⁶ haer aengaet, ³⁷ hy wort wel gelastert, maer wat u aengaet, ³⁸ hy wort verheerlickt.

o Matth. 5.10. 1.Petr. 2.20. ende 3.14.

34 Dat is, die u met heerlickheyt als kinderen Godts verciert, ghelijck hy de Geest der waerheyt, der wijsheyt, etc. oock elders wort genaemt, Iesa. 11.2. Ioan. 16.13.

35 Dat is, die ons Godt door Christum ende om Christi wille mede deelt, in ons als sijne leden woont, ende ons derhalven Christo in desen gelijckformigh maeckt.

36 Namel. uwe verdruckers.

37 Namel. dese Geest, die dese vrymoedigheyt in u baert.

38 Namel. als ghy in het midden van de verdruckinge sijne kracht ende vertroostinge in u gevoelt, ende daer door by anderen bewijst. siet Matth. 10. vers 19. Luce 12.11. Ioan. 14.16, 17.

15

Doch dat niemant van u en lijde als een dootslager, of dief, ³⁹ of quaetdoender, ofte als een ⁴⁰ die hem met een anders doen bemoeyt:

39 Namelick, van eenige andere soorte van quaet, daer over de burgerlicke wetten de menschen plegen te straffen.

40 D. met een anders ampt ofte saken, uyt curieusheyt ofte albestierigheyt, waer door dickmael werringen, twisten, ende scheuringen voort komen, ende derhalven oock strafbaer is.

16

Maer indien [yemant lijdt] als een Christen, ⁴¹ die en schame hem niet, maer verheerlicke Godt in desen deele.

41 Namelick, over het lijden, ofte over de schande, die hem daerom aengedaen wort.

17

^p Want het is de tijt, dat ⁴² het oor-

p Ierem. 25.29. Luce 23.31.

42 D. de kastijdingen. Want gelijck de verdruckingen zijn beproevingen der geloovige, soo zijn oock die den selven kastijdingen, ten aensien van Godts hant, die dese roeden gebruyckt tot haren besten. Siet Hebr. 12.6, etc.

[fol. 142r]

deel beginne ⁴³ van het huys Godts: ende indien het eerst van ons [begint,]^{q 44} welck sal het eynde zijn der gene die den Euangelio Godts ongehoorsaem zijn?

43 D. van de huysgenooten Godts, ofte van sijne gemeynte, Hebr. 3.2, etc.

q Luce 10.12.

44 D. hoe vreeslick sal, etc.

18

^r Ende, indien de rechtveerdige ⁴⁵ nauwelicks saligh en wort, waer sal de godtloose ende ⁴⁶ sondaer ⁴⁷ verschijnen?

r Proverb. 11.31.

45 Dat is, niet dan door veel strijt, vele verdruckingen, benauwtheden, beproevingen, ende kastijdingen, Matth. 7. versen 13, 14. Andersins gaet de saligheyt der geloovige, die door het geloove in Christum gerechtveerdight zijn, ende door sijnen Geest geheylight, na Godts belofte seker ende gewis. Siet Rom. cap. 8. vers 33.

46 Dat is, de onboetveerdige sondaer, gelijck Psalm 1.1. Ioan. cap. 9. vers 31.

47 Namel. om in Godts oordeel te bestaen, Psalm 1.5.

19

Soo dan oock die lijden na den wille Godts, dat sy hare zielen [hem] als den getrouwen schepper, bevelen met weldoen.