Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iiij. Capittel.

Paulus vermaent Timotheum wederom met grooten ernst sijn ampt geduerighlick ende getrouwelick in alle deelen te betrachten. 3 aenwijsende hoe noodigh het is om de boosheyt der menschen die in de toekomende tijden sal zijn. 6 Voorseght dat hy haest gedoot sal worden. 7 ende troost hemselven met een goede conscientie, ende met de vergeldinge die hy ende alle geloovige van den Heere verwachten. 9 Vermaent hem oock tot hem te komen, alsoo eenige hem verlaten hadden. 11 ende Marcum mede te brengen. 13 met sijnen reys-mantel ende boecken. 14 waerschouwt hem voor Alexander eenen kopersmit die hem veel quaets gedaen hadde. 16 Klaeght over de broeders, datse hem in sijne eerste verantwoordinge verlaten hadden. 17 Doch dat de Heere hem bygestaen hadde, ende voor die reyse verlost. 18 vertrouwende dat hy hem voortaen sal bystaen. 19 Ende bevelende eenige te groeten, 22 besluyt hy desen Sendtbrief met de gewoonlicke groetenisse.

1

^a ICk ¹ betuyge dan voor Godt ende den Heere Iesu Christo, die ² de levende ende ³ doode ⁴ oordeelen sal ⁵ in sijne verschijninge ende ⁶ [in] sijn Koninckrijcke:

a Rom. 1.9. ende 9.1. 2.Corinth. 1.23. ende 11.31. Galat. 1.20. Philip. 1.8. 1.Thessal. 2.5. 1.Timoth. 5.21. ende 6.13.

1 Dat is, ick bidde, vermane u om Godes wille: ofte ick besweere u voor Godt, D. ick neme Godt tot getuyge dat ick u ernstelick vermane. Siet dergelijcke 1.Tim. 5. vers 21.

2 D. die dan in het leven sullen bevonden worden, als Christus sal komen ten oordeele. siet 1.Cor. c. 15. vers 51. 1.Thess. cap. 4. versen 16, 17.

3 D. die te voren sullen gestorven zijn ende weder opgeweckt, Ioan. cap. 5. versen 28, 29. Apoc. 20. vers 12.

4 Hy stelt hem voor het laetste oordeel, op dat hy, ende wy alle, daer door opgeweckt mogen worden tot getrouwigheyt in onse bedieninge, als die van deselve als dan sullen moeten reeckenschap geven. Siet 2.Corinth. 5.10, 11.

5 Namel. in de wolcken, met sijne Engelen, ende met de heerlickheyt sijns Vaders om te oordeelen.

6 Namelick, der heerlickheyt.

2

⁷ Predickt ⁸ het woort: ⁹ houdt aen ¹⁰ tijdelick, ¹¹ ontijdelick: ¹² wederleght, ¹³ bestraft, ¹⁴ vermaent ¹⁵ in alle lanckmoedigheyt, ende ¹⁶ leere.

7 Dit woort beteeckent eygentlick met luyder stemme, gelijck de uytroepers, yet verkondigen. siet Iesa. 40.9.

8 Namel. des Euangeliums.

9 Gr. staet aen, Namel. met geduerigh leeren, ende vermanen.

10 D. wanneer daer toe goede gelegentheyt is, sonder die te versuymen, Prov. 25.11.

11 Daer mede wil Paulus niet seggen, dat Timotheus ende andere predikers, onbeleeftheyt souden gebruycken, maer datse geduerighlick ende yverigh moeten aenhouden, sonder eenigen tijt ofte gelegentheyt te versuymen, hoewel het ofte haer selven soo wel niet te passe en komt, ofte somtijts oock de toehoorders souden meynen dat het haer niet wel gelegen en is de vermaningen te hooren.

12 Namelick, de dwalingen der gene die de waerheyt noch niet en weten, ofte niet toe en staen.

13 Namelick, de gene die quaet ende ongeregelt van leven zijn.

14 Namel. tot oeffeninge van alle Christelicke deughden. Ofte, vertroost, Namelick, alle swacke ende bedroefde menschen.

15 D. sonder hevigheyt, ofte bitterheyt, verdragende geduldelick der menschen onverstant ende onbescheydenheyt. Siet Galat 6.1. 2.Timoth. 2.24.

16 Dat is, alsoo dat de hooftstucken der leere altijt klaer ende duydelick voorgedragen worden.

3

Want daer sal eenen tijt zijn, wanneer sy ¹⁷ de gesonde leere niet en sullen ¹⁸ verdragen: maer ¹⁹ ketelachtigh zijnde van gehoor sullen sy haer selven leeraers ²⁰ opgaderen ²¹ na hare eygene begeerlickheden:

17 Namel. des Heyligen Euangeliums. Siet Cap. 1. vers 13.

18 Dat is, niet alleen niet aennemen, maer oock niet willen lijden dat deselve haer voorgedragen worde.

19 Dat is, hebbende een herte ende ooren die jeucken na wat nieuws ende vreemts.

20 Ofte, ophoopen: Dat is, d’eene voor ende d’ander na opwerpen ende verkiesen, die haer wat nieuws leeren.

21 D. die een leere voordragen met hare quade lusten over een komende.

4

Ende sullen ²² [haer] gehoor ²³ van de waerheyt afwenden, ende sullen haer keeren tot ²⁴ fabelen.

22 D. niet willen hooren.

23 Dat is, van de suyvere ende waerachtige leere des Euangeliums.

24 Siet van dese fabelen 1.Timoth. cap. 1. vers 4. ende 4.7. Titum 1.14. 2.Petr. 1.16.

5

Maer ghy weest ²⁵ wacker in alles, ²⁶ lijdt verdruckingen: doet het werck ²⁷ van een Euangelist, maeckt datmen van uwen dienst ²⁸ ten vollen versekert zy.

25 Ofte, nuchter, Namelick, niet alleen na den lichame, maer na de ziele voornamelick.

26 Gr. lijdt het quaet, gelijck Cap. 2. versen 3, 9.

27 Dat is, van een getrouw Leeraer des Heyligen Euangeliums. Siet van het ampt eens Euangelists, Actor. cap. 21. vers 8. Ephes. 4.11.

28 D. draeght u in uwen dienst met soodanige neerstigheyt ende getrouwigheyt, dan een yegelick mach sien ende versekert zijn, dat ghy een oprecht Leeraer zijt, die alle deelen sijns ampts wel bedient ende volvoert, ende daer door in de waerheyt meer ende meer versterckt worde. siet vers 17.

6

^b Want ick ²⁹ worde nu ³⁰ tot een

b 2.Petr. 1.14.

29 D. sal nu haest geoffert ofte gedoot worden. Dit wist de Apostel ofte uyt een bysondere openbaringe, ofte door aenmerckinge van de gelegentheyt ende omstandigheden sijner saken. Siet dergelijck 2.Petr. 1.14.

30 Siet hier van d’aenteeck. op Philip. 2.17.

[fol. 124v]

dranck-offer geoffert, ende de tijt mijner ³¹ ontbindinge is aenstaende.

31 Ofte, loslatinge, verhuysinge. Soo noemt hy sijne doot, gelijck oock Phil. 1. vers 23. Siet de aenteeckeninge aldaer.

7

Ick hebbe ³² den goeden strijt gestreden, ick hebbe den loop ³³ ge-eyndight, ick hebbe ³⁴ het geloove behouden.

32 De Apostel vergelijckt den loop sijnes diensts ende levens by eenen strijt of kamp die eertijts aengestelt wiert met loopen, worstelen, ende andersins, om daer door eenen prijs ofte kroone te behalen. siet van deselve gelijckenisse 1.Cor. cap. 9. versen 24, 25. 2.Timoth. 2.5.

33 Namel. alsoo ick nu tot het uyterste ende eynde mijns levens gekomen ben.

34 Daer door wort verstaen het salighmakende geloove, ende de trouwe die hy Christo in ’t bedienen des Apostelschaps belooft hadde.

8

^c Voorts, is my wech geleght ³⁵ de kroone der rechtveerdigheyt, welcke my de Heere, de rechtveerdige Rechter, ³⁶ in dien dagh ³⁷ geven sal: ende niet alleen my, maer oock allen die ³⁸ sijne verschijninge ³⁹ lief gehadt hebben.

c 1.Corinth. 9.25. 1.Petr. 5.4.

35 D. het eeuwige leven, met welck de rechtveerdige, ofte gerechtveerdighde, gelijck als met eenen prijs na Godts genadige belofte, gekroont worden. Een gelijckenisse genomen van de strijders ofte kampvechters, die tot prijs een kroone ontfingen, als sy wettelick gestreden hadden. siet 1.Corinth. 9.25. 2.Timoth. 2.5. Iacob. 1.12. Apoc. 2.10. ende 3.11.

36 Namel. mijner ontbindinge, ende ten vollen in den dagh des laetsten oordeels, gelijck 1.Corinth. 1.8. 2.Corinth. 1.14. 2.Tim. 1.12, 18.

37 Gr. weder geven, Namel. tot eene genadige vergeldinge.

38 Siet vers 1.

39 D. die bewist zijnde van hare oprechtigheyt, na deselve verlanght hebben, met versekeringe ende vertrouwen, datse als dan niet veroordeelt en sullen worden, maer de kroone des levens sullen ontfangen.

9

Beneerstight u ⁴⁰ haestelick tot my te komen.

40 D. noch voor den winter, vers 21.

10

Want ^d Demas ⁴¹ heeft my verlaten, hebbende de tegenwoordige ⁴² werelt lief gekregen, ende is na Thessalonica gereyst: Crescens na Galatien, Titus na ⁴³ Dalmatien.

d Coloss. 4.14. Philem. vers 24.

41 D. is van hier vertrocken scheydende uyt den dienst die hy hier met my dede in’t prediken. siet Philem. vers 24.

42 Gr. eeuwe, D. het gemack deses levens soeckende, om arbeyt ende perijckel te ontgaen, ofte om sijne tijdelicke saken te versorgen: daer uyt dan niet en volght, dat hy gantschelick van het geloove soude afgevallen zijn.

43 Dit lantschap is een deel van Illyricum, grenzende oostwaerts aen Macedonien, ende west ende zuydwaerts aen de Adriatische zee.

11

^{e 44} Lucas is alleen met my. Neemt ^{f 45} Marcum mede, ende brenght [hem] met u. Want hy is my seer nut ⁴⁶ tot den dienst.

e Coloss. 4.14.

44 Siet van hem Coloss. 4.14. ende Philem. vers 24.

f Actor. 15.37. Col. 4.10. Philem. vers 24.

45 Dese was een neve van Barnabas, Col. 4.10. genaemt Ioannes, ende toegenaemt Marcus, Actor 12.12, 25. ende 15.39. siet oock van hem Philem. vers 24. 1.Petr. 5.13.

46 Namel. des Euangeliums, ende niet so seer om my in ’t bysonder te dienen.

12

^g Maer ⁴⁷ Tychicum hebbe ick ⁴⁸ na Ephesen gesonden.

g Actor. 20.4. Col. 4.7.

47 Siet van hem Actor. 20.4. Eph. 6.21. Col. 4.7. Tit. 3.12.

48 Namel. om die Kercke in uwe plaetse te versorgen.

13

⁴⁹ Den reys-mantel dien ick te Troas by Carpum gelaten hebbe, brenght mede als ghy komt, ende ⁵⁰ de boecken, insonderheyt ⁵¹ de pergamenten.

49 Gr. phelonen. Lat. penulam, welcke een mantel was om in het reysen te gebruycken tegen regen ende koude. Sommige verstaen daer door een kofferken om boecken in te leggen.

50 Namel. der Heylige Schrifture, ofte andere handelende van Godts woort.

51 Gr. membranas, een Latijnsch woort, beteeckende eenige dunne vellen van beesten, toebereyt om op te schrijven, genoemt by ons pergamenten, om datse eerst in de stadt Pergamo zijn gevonden ende bereyt geweest.

14

^{h 52} Alexander ⁵³ de kopersmit heeft my ⁵⁴ veel quaets betoont: ⁵⁵ de Heere vergelde hem na sijne wercken. [kolom]

h 1.Timoth. 1.20.

52 Van desen siet 1.Timoth. 1.20.

53 Ofte, koperslager.

54 Namel. met lasteren ende de gesonde leere tegen te staen, gelijck verklaert wort vers 15.

55 Dit en is geen vloeckinge uyt een wraeckgierigh herte voort gekomen, tegen de leere Christi, Matth. 5.44. ende oock Pauli selve, Rom. 12.14. maer een prophetische dreyginge uyt eenen Godtlicken yver tot Godes eere, ende ingeven des Heyligen Geests, van de straffe die hem genakende was, alsoo hy hem toonde gantsch onbekeerlick ende verhardt te zijn. Siet dergelijcke Nehem. 4.4, etc. Psalm 5.11.

15

⁵⁶ Van welcken wacht u ghy oock: want hy heeft onse woorden seer tegen gestaen.

56 Namelick, dat hy u oock dergelijck quaet niet en doe, ofte de gemeynte geen schade en doe.

16

In mijne ⁵⁷ eerste verantwoordinge en is ⁵⁸ niemant ⁵⁹ by my geweest, maer sy hebben my alle ⁶⁰ verlaten. ⁶¹ Het en worde haer niet toegereeckent.

57 Namelick, gedaen voor den Keyser Nero.

58 Namelick, van mijne medehulpers in den dienst des woorts: Ofte die my plaghten te volgen ende vergeselschappen. ’t Schijnt dat hy Lucam uytneemt, vers 11. Indien doe Petrus te Roomen soude geweest zijn, gelijck voor gegeven wort, soo soude dat een groote schande voor hem geweest zijn: ’t welck niet gelooflick en is.

59 Namelick, om my met raet, voorsprake, getuygenisse, ofte andersins te helpen.

60 D. alleen gelaten: niet vergeselschapt.

61 Dewijle sy dit uyt swackheyt, ende vreese des perijckels gedaen hadden, soo bidt hy Godt voor haer, daer hy te voren tegen den moetwilligen ende verstockten Alexander gebeden heeft, vers 14. siet dergelijcke Luce c. 23. vers 34. Act. 7. vers 60.

17

Maer de Heere heeft my ⁶² bygestaen, ende ⁶³ heeft my bekrachtight: ⁶⁴ op dat men door my ten vollen soude versekert zijn van de predikinge, ende ⁶⁵ alle Heydenen [deselve] souden hooren: ende ick ben ⁶⁶ uyt den muyl des leeuws verlost.

62 Nam. met de genade sijnes Geests, gelijck hy belooft heeft Luce cap. 21. versen 14, 15. Of, heeft gestaen by my, gelijck Actor. 27.23. ende my vertroost ende versterckt.

63 Namelick, met wijsheyt, voorsichtigheyt, ende kloeckmoedigheyt.

64 Ofte, op dat door my de predikinge vervult soude worden. Siet vers 5.

65 Dat is, op dat ick noch tijt ende gelegentheyt soude hebben om het Euangelium onder de Heydenen, welcker Apostel ick ben, Rom. cap. 11. vers 13. voorder te verbreyden.

66 Dat is, uyt een groot ende tegenwoordigh perijckel des doots, gelijck daer in zijn de gene die alreede in de muyl ende kaken eenes wreeden leeuws zijn geraeckt, Psalm 22. vers 22. ende 58. vers 7. Andere verstaen door den leeuw, den Keyser Nero, die om sijne wreetheyts wille alsoo wort genaemt, gelijck doorgaens de tyrannen ende vyanden der Kercke, Psalm 35. vers 17. ende 91.13. Prov. 28. vers 15. Ierem. cap. 2. vers 15. ende cap. 4. vers 7. Alsoo noemt Christus den Koningh Herodem, om sijne loosheyt, eenen vos, Luce cap. 13. vers 32.

18

Ende de Heere ⁶⁷ sal my verlossen ⁶⁸ van alle boos werck, ende bewaren ⁶⁹ tot sijn hemelsch Koninckrijck. Den welcken zy de heerlickheyt ⁷⁰ in alle eeuwigheyt. Amen.

67 Dat is, ick ben daer van versekert uyt sijne beloften, Psalm 34.20. ende 41.3. ende 55. vers 23.

68 Dat is, van versakinge ofte krenckinge der waerheyt, ende vertwijffelinge aen sijne hulpe.

69 Dat is, tot dat hy het selve eyndelick sal geven.

70 Gr. in eeuwigheden der eeuwigheden.

19

Groet ^{i 71} Priscam ende Aquilam, ende het huys ⁷² Onesiphori.

i Actor. cap. 18. vers 2. Rom. cap. 16. vers 3.

71 Siet van dese Actor. 18. vers 2. Rom. cap. 16. vers 3.

72 Siet van dese Cap. 1. vers 16.

20

⁷³ Erastus is te Corinthen gebleven: ende ⁷⁴ Trophimum hebbe ick ⁷⁵ te Mileten kranck gelaten.

73 Siet van hem Actor. cap. 19. vers 22. Rom. 16. vers 23.

74 Siet van hem Actor. cap. 20. vers 4. ende 21. vers 29.

75 Siet van dese stadt Actor. 20. versen 15, 17.

21

Beneerstight u om voor den winter te komen. U groet Eubulus, ende Pudens, ende Linus, ende Claudia, ende alle de broeders.

22

De Heere Iesus Christus zy ⁷⁶ met uwen geest. De genade zy met ⁷⁷ u-lieden: Amen.

^* De tweede [Sendtbrief] aen Timotheum, die de eerste verkoren Opsiender van de gemeynte der Epheseren was, is geschreven van Roomen, als Paulus de tweede reyse voor den Keyser Nero gestelt was.

76 Dat is, geve u sijne genade, voornamelick na de ziele.

77 Dat is, niet alleen met u Timothee, maer oock met alle geloovige tot Ephesen.

* Dese onderschriften gelijckse onseker zijn wiese gestelt heeft, soo is oock hare waerheyt onseker. Siet de onderschriften van verscheyden voorgaende Sendtbrieven.

Eynde van den tweeden Sendtbrief PAULI aen Timotheum.