Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iiij. Capittel.

1 Paulus voorseght den afval van sommige in de laetste dagen. 3 die het houwelick sullen verbieden, ende het gebruyck van sommige spijse. 6 Vermaent Timotheum de rechte leere voor te stellen, ende de fabelen te verwerpen. 8 ende hem voor al in de Godtsaligheyt te oeffenen, ende na sijn exempel in alle smaet op Godt te hopen. 12 Beveelt dat hy hemselven tot een voorbeelt stelle van alle deughden. 13 dat hy aenhoudende in het lesen. 14 De gave niet en versuyme, die hy heeft ontfangen. 15 In het goede toeneme ende volherde. 16 met belofte dat hy alsoo doende hem ende sijne toehoorders sal behouden.

1

^a DOch ¹ de Geest seght duydelick, dat ² in de laetste tijden sommige sullen ^b afvallen ³ van het geloove, haer begevende tot ⁴ verleydende geesten, ende leeringen ⁵ der duyvelen,

a 2.Timoth. 3.1. 2.Petr. 3.3. Iude vers 18.

1 Namel. de Heylige Geest, door sijn extra-ordinaris ingeven in de Apostelen ende andere Propheten. siet Act. 20. vers 23. ende cap. 21. vers 4.

2 Ofte, in de volgende tijden. Siet 2.Timoth. 3.1.

b Matth. 24.23. 2.Thessal. 2.3.

3 D. van de ware leere des geloofs, gelijck de volgende woorden bewijsen. Siet 2.Thes. cap. 2. vers 3. 2.Petr. cap. 2. vers 1.

4 Hier door worden ofte de boose geesten selve verstaen, gelijck in het volgende lidt, ofte de geesten der valsche leeraren, gelijck 1.Ioan. 4.1.

5 D. daer de duyvel een autheur ofte ingever van is.

2

Door ⁶ geveynstheyt der leugensprekers, hebbende hare eygene conscientie [als] ⁷ met eenen brant-yser toegeschroeyt, [kolom]

6 Gr. in geveynstheyt, Dat is, onder den schijn van heyligheyt ende van een harder leven te willen leyden: ende is een gelijckenisse genomen van de kamerspeelders, die dickmael een personagie aennemen diese niet en zijn.

7 Namelick, alsoo toegeschroeyt, datse geen gevoelen en heeft: want daer toe vervallen eyndelick door een rechtveerdigh oordeel Godts de valsche leeraers, ofte superstitieuse menschen. Siet Ephes. 4.19. 2.Thessal. 2.11.

3

Verbiedende te houwelicken, ⁸ [gebiedende] van spijsen te onthouden die Godt geschapen heeft ^c tot nuttinge ^d met dancksegginge, voor de geloovige, ende ⁹ die de waerheyt hebben bekent.

8 Dat dit contrary woort hier op moet verstaen worden, blijckt klaerlick uyt de volgende woorden, gelijck sulcke exempelen meer voor komen. Siet een ander 1.Corinth. 14. vers 34. ende hier voor Cap. 2. vers 12.

c Genes. 1.29. ende 9.3.

d Rom. 14.6. 1.Corinth. 10.30.

9 Dat is, den waren geloovigen, dien alle dingen reyn zijn, oock alle spijse met matigheyt gebruyckt, Tit. 1.15.

4

^e Want alle schepsel Godts is goet, ende daer en is ¹⁰ niet verworpelick, met dancksegginge genomen zijnde.

e Genes. 1.31. Actor. 10.15. Rom. 14.14.

10 Namelick, in hemselven, ten tijden des Nieuwen Testaments, in welcke het onderscheyt der spijsen is wech genomen. siet Actor. 10. vers 15.

5

Want het wort ¹¹ geheyligt ¹² door het woort Godts, ende [door] ¹³ het gebedt.

11 Dat is, tot een recht ende heyligh gebruyck gericht, ofte bequaem gemaeckt, gelijck 1.Corinth. 7.14.

12 Dat is, door de verklaringe die ons Godts woort daer van doet. Siet Titum 1.15.

13 Namel. dat het ons tot gesontheyt ende zegen moge gedijen, waer onder oock de dancksegginge wort begrepen. Siet Matth. 15.36. Ioan. 6.11.

6

Als ghy dese dingen den broederen voorstelt, soo sult ghy een goet dienaer Iesu Christi zijn, ^{f 14} opgevoedt in de woorden ¹⁵ des geloofs, ende der goede leere, welcke ghy achtervolght hebt.

f 2.Timoth. 1.5. ende 3.14, 15.

14 Namelick, van uwe kintsheyt af, gelijck hy daer by doet 2.Timoth. 3.15.

15 Dat is, der gesonde leere des geloofs, gelijck de volgende woorden verklaren.

7

^g Maer verworpt de ongoddelicke ende oudtwijfsche ¹⁶ fabelen: ende oeffent u selven tot Godtsaligheyt.

g 1.Timoth. 1.4. ende 6.20. 2.Timoth. 2.16. Titum 1.14. ende 3.9.

16 Namel. daer de Ioodsche Thalmudisten noch vol van zijn, waer van Paulus oock spreeckt Tit. 1.14. ende 3. vers 9. ende waer toe hy voorseght dat oock eenige Christene Leeraers in de laetste tijden sullen vervallen, 2.Timoth. 4.4.

8

^h Want ¹⁷ de lichamelicke oeffeninge is tot weynigh nut: maer de Godtsaligheyt is tot alle dingen nut, ¹⁸ hebbende de belofte des tegenwoordigen, ende des toekomenden levens.

h Coloss. 2.23.

17 Hier door verstaen sommige de oeffeninge der gene die om prijs streden met worstelen, loopen, ende andersins, gelijck het Griecks woort gymnasia somwijlen beteeckent, waer door maer eenige lichamelicke weldaet wiert verkregen: maer alsoo Paulus hier handelt van saken die den Godtsdienst aengaen, soo verstaen andre dit bequamelicker van eenige oeffeninge des lichaems, waer door ’t selve getemt ofte getuchtight wort, als daer is vasten, waken, onthoudinge van eenige spijsen ofte kleedingen, andersins geoorloft. Van dese seght dan den Apostel, datse wel eenige nuttigheyt konnen hebben, maer nochtans weynige, ten aensien van de Godtsaligheyt selve, overmits die oock konnen misbruyckt worden, ende in superstitien verkeeren, gelijck Paulus getuyght Coloss. 2.23. maer de Godtsaligheyt is Gode altijt aengenaem, ende tot alles dienstigh.

18 Nam. van Christo selve, Matth. 6.33.

9

Dit is ¹⁹ een getrouw woort, ende aller aenneminge weerdigh.

19 D. een vaste ende waerachtige belofte.

10

Want hier toe arbeyden wy oock, ende worden gesmadight om dat wy ²⁰ gehoopt hebben op den levenden Godt, die ²¹ een behouder is aller menschen, [maer] allermeest der geloovige.

20 Namel. in alle onse swarigheden ende verdruckingen.

21 Gr. soter, welck woort sommige hier oversetten Salighmaker. Doch alsoo Godt geen salighmaker en is dan der geloovige, Ioan. 3.36. ende elders, soo en kan het hier in dien sin niet genomen worden, maer alleen voor een beschermer ende behoeder, gelijck ’t Griecks woort sozein in ’t gemeyn voor allerley behoeden ende bewaren menighmael wort genomen, ja oock Psalm 36.6, 7. om de goedigheyt Godts tegen de sijne te prijsen, geseght wort, dat hy vee ende menschen behoedt.

11

Beveelt dese dingen, ende leertse.

12

^{i 22} Niemant en verachte uwe jonckheyt: ^k maer zijt een voorbeelt der geloovige, in den woorde, in wandel, in liefde, ²³ in den geest, in geloove, in reynigheyt.

i Tit. 2.15.

22 D. en geeft niemant oorsake door uwen handel ende wandel, dat u yemant om uwe jonckheyt met reden soude konnen verachten: welcken sin de volgende woorden vereyschen.

k Titum 2.7. 1.Petr. 5.3.

23 D. yver des Geests, ofte, gaven des Geests.

13

Houdt aen ²⁴ in ‘t lesen, in het vermanen, in ‘t leeren, tot dat ick kome.

24 Namel. der Heylige Schrift, gelijck hy daer by voeght, 2.Timoth. 3.14, etc.

14

²⁵ En versuymt ²⁶ de gave niet die in u is, die u gegeven is door ²⁷ de prophetie, ^l met oplegginge der handen ²⁸ des Ouderlinghschaps.

25 D. verwecktse ende leghtse wel aen, besteetse wel, 2.Timoth. 1.6, 7.

26 Hier door wort soo wel het beroep, als de gave daer toe noodigh, verstaen, gelijck de volgende woorden uytwijsen.

27 Siet hier van de aent. op Cap. 1. vers 18.

l Actor. 6.6. ende 8.17. ende 13.3. ende 19.6. 1.Timoth. 5.22. 2.Timoth. 1.6.

28 D. der vergaderinge der Ouderlingen, ofte, der Opsienders der gemeynte, in welcker name ende tegenwoordigheyt Paulus de handen Timotheo hadde opgeleght, 1.Timoth. 6.12. want dat Paulus sulcks selve gedaen heeft, blijckt uyt 2.Timoth. 1.6. ende dat tot Lystren, gelijck af te nemen is uyt Actor. 16.1, 2.

15

Bedenckt dese dingen, weest hier in [besigh:] op dat ²⁹ uw’ toenemen openbaer zy ³⁰ in allen.

29 Namel. in gaven ende Godtsaligheyt.

30 Namel. dingen: Ofte, onder alle, Namel. menschen.

16

Hebt acht op u selven, ende op de leere: volherdt in desen. Want dat doende sult ghy ende ³¹ u selven behouden, ende die u hooren.

31 Namel. door het woort, als een instrument ende dienaer Christi, in welcken het woort der versoeninge is geleght, 2.Corinth. 5.19. alsoo nochtans dat noch die plant yet is, noch die nat maeckt, maer Godt die den wasdom geeft, 1.Corinth. 3.7.