Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het vj. Capittel.

1 Den Apostel komt voorder tot den schuldigen plicht der kinderen tegen hare ouders. 4 ende der vaders tegen hare kinderen. 5 daer na der dienstknechten tegen hare heeren. 9 ende der heeren tegen hare dienstknechten. 10 Vermaent haer ten laetsten in ’t gemeyn sterck te zijn in den Heere. 11 ende beschrijft de listigheyt ende macht des satans, daer sy den strijt tegen hebben. 13 Wapent haer tegen deselve met de gantsche rustinge Godts, die hy in alle deelen verhaelt. 18 Vermaent haer daer beneven tot geduerigh bidden. 19 ende dat oock voor hem, op dat hy in sijne banden het Euangelium vrymoedelick mach spreken. 21 Betuyght dat hy daerom Tychicum tot haer sendt, om haer van sijne gelegentheyt in alles kennisse te doen. 23 ende besluyt den brief met eenen wensch tot vrede, liefde, met geloove ende genade.

1

^a GHy kinderen zijt uwen ouderen gehoorsaem ¹ in den Heere: want dat is recht.

a Coloss. 3.20.

1 Gelijck Cap. 5. vers 21. in de vreese Godts, D. in alles dat tegen den Heere, ofte sijn bevel ende vreese niet en strijt. siet Luce 14.26.

2

^b Eert uwen vader, ende moeder, (het welck het eerste gebodt is ² met een belofte)

b Exod. 20.12. Deuter. 5.16. ende 27.16. Matth. 15.4. Marc. 7.10.

2 Gr. in belofte, D. met een bysondere belofte van een langh leven ende voorspoet. Want anders heeft het tweede gebodt oock een algemeyne belofte van Godts barmhertigheyt over vele duysenden.

3

Op dat het u wel ga, ende [dat] ghy lange leeft ³ op de aerde.

3 Het gene ’t vijfde gebodt seght in het lant dat de Heere u sal geven, siende op het lant Canaan, dat seght Paulus in het gemeyn op de aerde, om dat de Heere onder het Nieuwe Testament alle landen des gantschen aerdtrijcks nu heeft geheylight, ende sijnen zegen belooft aen de gene die hem gehoorsamen in wat lant sy oock zijn. Want de Godtsaligheyt heeft de belofte des tegenwoordigen ende des toekomenden levens, 1.Timoth. 4.8.

4

Ende ghy vaders en verweckt uwe kinderen niet ⁴ tot toorne, ^c maer voedtse op in ⁵ de leeringe ende ⁶ vermaninge des Heeren.

4 D. door te groote hardigheyt tot sulcken toorne, daer mismoedigheyt soude uyt rijsen, ofte een weersien der kinderen tegen de ouders: anders gebiedt Godt oock somwijlen behoorlicke strengigheyt te gebruycken tegen de groote gebreken der kinderen. Siet Prov. cap. 13. vers 24. ende 19.18. ende 23.13, etc.

c Deuter. 6.7, 20. Psalm 78.4. Prov. 19.18. ende 29.17.

5 Ofte, tuchtinge, gelijck dit woort oock beteeckent. Siet Hebr. 12.7.

6 Ofte, onderwijsinge, die tot de vreese des Heeren kan leyden: ofte uyt het woort des Heeren is genomen.

5

^d Ghy dienstknechten zijt gehoorsaem [uwen] heeren ⁷ na den vleesche, ⁸ met vreese ⁹ ende beven, in eenvoudigheyt uwes herten, ¹⁰ gelijck als Christo:

d Coloss. 3.22. 1.Timoth. 6.1. Titum 2.9. 1.Petr. 2.18.

7 D. na den lichame, ofte na den uyterlicken stant des menschen. Want over de conscientie, ende in het geestelicke is Godt alleen een Heere.

8 D. met eerbiedinge.

9 D. sorghvuldigheyt van haer niet te vertoornen. Want een slavische vreese, die alleen uyt bedenckinge van een bereyde straffe voort komt, en prijst den Apostel in de Christenen niet, gelijck de volgende woorden verklaren. Siet Rom. 13.5.

10 Namel. onser aller Heere. siet Ephes. 5.22.

6

Niet ¹¹ na oogendienst, als menschenbehagers, maer als dienstknechten Christi, doende ¹² den wille Godts van herten.

11 D. om in de tegenwoordigheyt ende voor de oogen der heeren haer alleen wel te dienen, gelijck sommige dienstknechten plegen, diese achter haren rugge dickmael bespotten ende bestelen.

12 Namelick, van trouwelick ende oprechtelick te dienen. Want dat is Godts wille aengaende de dienstknechten. Gr. doende den wille Godts uyt der ziele.

7

Dienende met goetwilligheyt ¹³ den Heere, ende ¹⁴ niet den menschen:

13 Namelick, Christo Iesu, in desen uwen dienst, als die den selven u in dit beroep opgeleght heeft. Siet Ioan. 15.14.

14 Namelick, alleen, ofte voornamelick.

8

Wetende dat soo wat goet een yegelick gedaen sal hebben, hy ¹⁵ dat selve van den Heere ¹⁶ sal ontfangen, het zy dienstknecht, het zy vrije.

15 D. den loon van dat selve. Hy spreeckt hier van loon uyt genade, gelijck Paulus daerom desen loon der dienstknechten, die Godt sal geven den genen die getrouwelick sullen gedient hebben, noemt een vergeldinge der erfenisse, Coloss. cap. 3. vers 24.

16 Ofte, sal behalen, wech dragen, Namelick, in het uyterste oordeel. Siet 2.Corinth. 5.10.

9

^e Ende ghy heeren ¹⁷ doet het selve by

e Coloss. 4.1.

17 Namelick, dat goet is, ende van den Heere beloont wort, gelijck hy in ’t voorgaende vers van de dienstknechten heeft gesproken. Want hy en gebiedt den heeren niet hare dienstknechten te gehoorsamen, ofte te dienen, maer deselve in alle billickheyt ende sachtmoedigheyt te gebieden ende regeeren, gelijck de volgende woorden verklaren.

[fol. 109v]

haer, nalatende de dreyginge: als die wetet dat oock uw’ selfs Heere in de hemelen is, ^f ende [dat] geen ¹⁸ aenneminge des persoons by hem en is.

f Deuter. 10.17. 2.Paral. 19.7. Iob 34.19. Actor. 10.34. Rom. 2.11. Galat. 2.6. Coloss. 3.25. 1.Petr. 1.17.

18 D. de Heere en sal den uyterlicken staet des menschen niet aensien in sijn oordeel, namelick of yemant heer of knecht, edel of onedel, rijck of arm is, maer of hy sijne geboden, elck in sijn beroep, heeft gehoorsaemt. siet Rom. 2. vers 11.

10

Voorders, mijne broeders, ¹⁹ wordet krachtigh in den Heere, ende in de sterckte sijner macht.

19 Dat is, weest dagelicks meer ende meer, door de kracht des Heeren, tegen uwe vyanden versterckt. Waer toe de middelen van het 13 vers voorts worden voorgestelt.

11

^g Doet aen de geheele wapenrustinge Godts, op dat ghy konnet staen tegen de ²⁰ listige omleydingen des duyvels.

g Coloss. 3.12. 1.Thessal. 5.8.

20 D. bedrieghlicke verleydingen. siet Ephes. 4.14.

12

Want wy en hebben den strijt ²¹ niet tegen ²² vleesch ende bloet, maer tegen ²³ de overheden, ^h tegen de machten, tegen de gewelthebbers der werelt, ²⁴ der duysternisse deser eeuwe, tegen ²⁵ de geestelicke boosheden ²⁶ in de lucht.

21 Namel. alleen, ofte voornemelick. Want oock de werelt ende ons eygen vleesch ons geduerigen strijt leveren, maer onse voorneemste vyant, die oock de werelt ende ons vleesch daer toe gebruyckt, is de satan. siet 1.Petr. 5.8.

22 D. swacke menschen, gelijck wy oock selve zijn. Siet Matth. 16.17. Galat. 1.16.

23 D’Apostel geeft hier den satan ende sijne engelen dese tijtelen, niet om dat sy van Godt tot rechte Overste ende Regeerders der werelt gestelt zijn, gelijck Godt den dienst der goede Engelen dickmaels gebruyckt, Cap. 1. vers 21. ende 3.10. maer om dat sy deselve macht, die de goede Engelen van Godt hebben, ende dese door haren val verloren hebben, nochtans als tyrannen met list ende gewelt over de verdorvene ende boose werelt noch gebruycken: ende dat door een rechtveerdigh oordeel Godts haer ’t selve, tot straffe der quade ende een oeffeninge der goede, voor eenen tijt wort toegelaten. siet 2.Corinth. 4.4. 2.Thess. 2.9, 10. Siet oock d’aent. op Cap. 2. vers 2.

h Ephes. 2.2.

24 Soo wort het Rijcke des satans genaemt, om dat hy door onkennisse ofte onwetenheyt van Godt ende sijn woort de menschen tot allerley sonden ende boosheden brenght. Siet Actor. 26.18. Coloss. 1.13.

25 Gr. de geestelicke der boosheyt, D. geesten die tot alle boosheyt zijn genegen, ende de menschen daer toe oock soecken te brengen.

26 Gr. in de hemelsche, ofte, overhemelsche plaetsen: ende wort dit woort hier anders verstaen, als in de andere plaetsen van desen brief, om dat de lucht somwijlen hemel wort genaemt, Levit. 26.19. Matth. 6.26. ende de Apostel noemt hier voor Cap. 2. vers 2. den satan uytdruckelick den Oversten der macht des luchts, want dat de satan geen plaetse noch macht meer en heeft in den rechten hemel, blijckt uyt 2.Petr. cap. 2. vers 4. Iude vers 6. Apoc. 12.8, etc.

13

Daerom neemt aen ^{i 27} de geheele wapenrustinge Godts, op dat ghy konnet wederstaen in ²⁸ den boosen dagh, ende alles ²⁹ verricht hebbende, staende blijven.

i 2.Corinth. 10.4.

27 Ofte, de geheele wapeninge, Namel. waer mede ons Godt in sijn woort wapent tegen alle aenvallen des satans.

28 D. den tijt der versoeckinge, gelijck Christus spreeckt Luce 8.13. want hoewel wy altijt op onse hoede moeten zijn, soo zijnder nochtans eenige tijden ende gelegentheden in welcke ons de satan aldermeest soeckt te bestrijden, om ons tot den val te brengen.

29 Ofte, uytgewrocht hebbende, Namel. het gene ons in desen strijt te doen staet tot overwinninge deser vyanden: het welck daer na wort beschreven.

14

^{k 30} Staet dan, uwe lenden ³¹ omgegordt hebbende met ³² de waerheyt, ^l ende aengedaen hebbende de borstwapen ³³ der gerechtigheyt:

k Luce 12.35. 1.Petr. 1.13.

30 Namel. als goede krijghslieden, wacker, ende elck in sijne orden, sonder in het minste toe te geven, ofte te wijcken. Siet 1.Petr. cap. 5. vers 9.

31 De krijghsgordelen waren eertijts breet ende sterck, van stercke stoffe gemaeckt, ende met ysere ofte kopere plaetgens beslagen, waer door de swackste partijen des lichaems, D. de lendenen ende opperbuyck wierden gegordt, gestijft, ende beschermt.

32 Sommige verstaen hier door oprechtigheyt gestelt tegen geveynstheyt; andere de waerheyt der leere, gestelt tegen alle dwalingen ende ketterijen. Siet 1.Timoth. 1. versen 18, 19.

l Iesa. 59.17. 2.Corinth. 6.7.

33 D. Godtsaligheyt des levens, ende een goede conscientie, gelijck Paulus tot Timotheum oock spreeckt in de verhaelde plaetse.

15

Ende ³⁴ de voeten geschoeyt hebbende met ³⁵ bereytheyt des Euangeliums ³⁶ des vredes.

34 Waer door oock de schenen, ofte beenen tot de knijen toe worden verstaen, die de oude in den krijgh te samen met leerskens ende scheendeckselen wapenden, niet alleen tegen de ongemacken des weders, maer oock om eenen pijl ofte slagh te wederstaen.

35 Dat is, met altijt bereyt te zijn om het geloove te belijden, ende reeckenschap te geven van de hope die in u is, Rom. 10.10. 1.Petr. 3. vers 15. want de schaemachtige, ofte vreesachtige in dit stuck pleeght de satan lichtelick tot sware sonden te brengen.

36 D. waer door ons de vrede met Godt wort verkondight, Rom. 10.15.

16

Boven al aengenomen hebbende [kolom] ³⁷ den schildt des geloofs, met welcken ghy alle ³⁸ de vyerige pijlen des boosen sult konnen ³⁹ uytblusschen:

37 Dat is, des waren vertrouwens op Godt door Christum. Want hier door worden alle de onvolmaecktheden der voorgaende wapenen gedeckt, ende wy tegen alle aenvallen des satans beschermt, Psalm 91. vers 1, etc. 1.Petr. 5. vers 9, etc.

38 Sommige verstaen dit van fenijnige pijlen, die door haer fenijn het lichaem ende de quetsure ontsteken als met eenen brant, gelijcker vele eertijts in den krijgh plaghten gebruyckt te worden: andere, van pijlen die met de puncten in ’t vyer geleyt wierden, om te harder te zijn, ende te meer te schadigen. Ofte oock om den brant ergens in te schieten. Dit alles komt met de nature van de versoeckingen des satans wel over een, die als een fenijn ende vyer de ziele quetsen ende doordringen, soo sy niet in tijts gestuyt ende geblust en worden.

39 D. niet alleen af te weeren, maer oock alle hare fenijnige kracht van schadigen te benemen.

17

^m Ende neemt den helm ⁴⁰ der saligheyt, ⁿ ende het sweert ⁴¹ des Geests, het welck is Godts woort:

m Iesa. 59.17. 1.Thessal. 5.8.

40 Dat is, der hope der saligheyt, gelijck Paulus daer by voeght 1.Thess. 5.8. waer door wy beweeght worden om alle verganckelicke dingen te verachten, Rom. 8.18, 24.

n Hebr. 4.12. Apocal. 2.16.

41 Dat is, des Heyligen Geests, het welck hy ons gelijck als in de hant geeft, om den satan op alle voorgestelde versoeckingen te wederstaen. Siet Hebr. 4.12. ende het exempel Christi tegen den Satan, Matth. 4.1, etc.

18

Met alle ⁴² biddinge ende smeeckinge, biddende ^o tot aller tijt ⁴³ in den geest, ende tot het selve wakende met alle geduerigheyt ende smeeckinge ⁴⁴ voor alle de heylige:

42 Sommige onderscheyden dit alsoo, dat door het woort biddinge, verstaen wort een afbidden des quaets, ofte der versoeckinge: ende door het woort smeeckinge, verstaen wort een ernstigh gebedt om Godts hulpe ende genade, ten eynde, soo het Godt immers belieft ons daer in te laten vallen, wy in de versoeckinge konnen bestaen, ende een goede uytkomste mogen verkrijgen, 1.Corinth. 10.13. Siet van dit onderscheyt oock 1.Timoth. cap. 2. vers 1.

o Luce 18.1. Rom. 12.12. Col. 4.2. 1.Thess. 5.17.

43 D. met ernst ende van herten: gelijck Ioan. 4.24. Ofte door den Geest, D. den Heyligen Geest, Rom. 8.26, 27.

44 D. geloovige, die in dese werelt oock in dergelijcken strijt zijn.

19

Ende ^p voor my, op dat my ⁴⁵ het woort gegeven worde in de openinge mijns monts met vrymoedigheyt, om de verborgenheyt des Euangeliums bekent te maken,

p Actor. 4.29. 2.Thessal. 3.1.

45 D. de bequaemheyt om het woort Godts te spreken met stantvastigheyt ende vrymoedigheyt. Een Hebreeusche wijse van spreken, gelijck het volgende vers verklaert.

20

^q Waer over ick ⁴⁶ een gesante ben ^{r 47} in een keten, op dat ick in’t selve vrymoedelick mach spreken, gelijck my betaemt te spreken.

q 2.Corinth. 5.20.

46 Namelick, van Godts ende Christi wegen. Siet 2.Corinth. 5.19, etc.

r Actor. 28.20.

47 Van dese wijse van gevangenisse siet d’aent. op Act. 28.16.

21

^s Ende op dat oock ghy mooght weten ⁴⁸ het gene my aengaet, [ende] wat ick doe, [dat] alles sal u ^{t 49} Tychicus de geliefde broeder ende getrouwe dienaer in den Heere bekent maken:

s Coloss. 4.7.

48 Of, mijne saken: D. hoe mijne saken hier tot Roomen in mijne gevangenisse staen, het welck Lucas Actor. cap. 28. in het korte verhaelt van het 16 vers tot het eynde des Capittels.

t Actor. 20.4. Coloss. 4.7. Tit. 3.12.

49 Dese Tychicus heeft Paulum over al vergeselschapt in sijne reysen door Asien, gelijck te sien is Actor. 20.4. ende en heeft hem in sijne gevangenisse tot Roomen niet verlaten, welcken Paulus oock heeft gebruyckt om na Ephesen ende andere Kercken in Asien te senden, tot versterckinge der selve. Siet van hem oock Coloss. 4.7. Tit. 3.12.

22

Den welcken ick tot dien selven eynde ^v tot u gesonden hebbe, op dat ghy onse saken soudet weten, ende hy ⁵⁰ uwe herten soude vertroosten.

v 2.Timoth. 4.12.

50 Namel. niet alleen door andere redenen uyt Godts woort als een Dienaer Christi, maer oock door het bericht dat hy u doen sal van de vryheyt, die my in dese mijne banden van den Keyser wort gegeven.

23

⁵¹ Vrede zy den broederen, ende ⁵² liefde met geloove, van Godt den Vader, ende den Heere Iesu Christo.

51 Hier door wort, na de wijse van spreken der Hebreen, allerley gelucksaligheyt na ziele ende lichaem verstaen.

52 D. toeneminge ofte vermeerderinge in de liefde met geloove. Want hy schrijft tot de gene die alreede geloofden, Cap. 1. vers 1.

24

De genade [zy] met alle de gene die onsen Heere Iesum Christum lief hebben ⁵³ in onverderflickheyt. Amen.

Aen die van Ephesen geschreven van Roomen [ende gesonden] door Tychicum.

53 D. tot verkrijginge van de onverderffelickheyt, ende onverwelckelicke erve in den hemel, gelijck Petrus spreeckt 1.Petr. 1.4. Andere verstaen door dit woort onverderffelickheyt, de oprechtigheyt der liefde, daer van hy hier spreeckt.

Eynde van den Sendtbrief PAULI aen die van Ephesen.