Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xv. Capittel.

1 D’Apostel vermaent voorders de stercke datse haer voegen na de swackheyt harer broederen. 3 door het exempel Christi, die niet en heeft hemselven gesocht, maer ons’ voordeel, het welck hy uyt de schriften des Ouden Testaments bevestight, die oock tot onsen troost geschreven zijn. 5 ende datse met eendrachtiger herten Gode en den Heere Christo dienen. 7 Verklaert breeder het exempel Christi, hoe hy gedient heeft, soo den Ioden, 9 als oock den Heydenen, het welck hy oock uyt deselve schriften bewijst. 13 daer by voegende eenen wensch datse in alle Christelicke deughden ende kennisse mogen toenemen. 14 Daer na begint hy te besluyten desen sendtbrief, ontschuldigende sijne vryheyt in het schrijven. 17 ende verhalende hoe krachtelick Godt sijnen dienst gezegent heeft, ende hoe getrouwelick hy den selven bedient heeft. 22 Belooft dat hy tot Roomen, in het reysen na Spanien, komen sal. 25 ende geeft te kennen, dat hy eerst na Ierusalem moeste reysen, om daer te brengen de aelmoessen der gemeynten van Macedonien ende Achajen. 30 Versoeckt van haer datse voor hem ende sijnen dienst willen bidden. 33 Ende wenscht haer alles goets van Godt.

1

^a MAer ¹ wy ² die sterck zijn, ³ zijn schuldigh ⁴ de swackheden ⁵ der onstercke ⁶ te dragen, ende niet ⁷ ons selven te behagen.

a 1.Cor. 9.22. Galat. 6.1.

1 d’Apostel begrijpt hemselven mede, op dat de vermaninge te krachtiger zy.

2 Namel. in den geloove, ende kennisse der Christelicke leere, voornamelick van de Christelicke vryheyt.

3 Of, zijn verplicht, gehouden, Namelick, om de redenen die Paulus hier na sal verklaren.

4 Dat is, de onwetenheden ende dwalingen die uyt swackheyt noch by haer zijn, voornamelick in dit stuck der leere.

5 Dat is, der swacke. Siet Rom. cap. 14. vers 1.

6 D. verdragen, als eenen last van haer nemen, ende haer helpen dragen. Siet Galat. cap. 6. versen 1, 2.

7 Dat is, onse sinnelickheden volgen, ofte ons gemack ende profijt soecken, ons selven toe geven.

2

Dat dan ⁸ een yegelick van ons ⁹ [sijnen] naesten behage ¹⁰ ten goede, ¹¹ tot stichtinge.

8 Namel. wie hy zy. Niemant en wort hier uytgenomen.

9 Veel meer dan sijnen swacken broeder.

10 Ofte, in het goede, D. in saken die niet quaet zijn: ofte tot goet, voordeel, ende saligheyt des naesten.

11 Siet Rom. cap. 14. vers 19.

3

Want oock ¹² Christus en heeft ¹³ hemselven niet behaeght, ¹⁴ maer, gelijck geschreven is, ^{b 15} De smadingen der gene die u smaden, ¹⁶ zijn op my gevallen.

12 Het exempel Christi behoort veel te gelden by de Christenen, als zijnde een regel na welcken sy haer leven moeten aenstellen, Ioan. cap. 13. versen 15, 34. Philip. cap. 2. vers 5. ende het groote schande voor haer soude zijn, datse anders souden doen, als hy haer voor gedaen ende geleert heeft.

13 Dat is, niet gesocht sijn gemack, eere, ofte profijt, Matth. cap. 20. vers 28.

14 Nam. hy heeft hem alsoo gedragen: ofte, hem is geschiet.

b Psalm 69.10. Iesai. cap. 53. versen 4, 5.

15 Dat is, de sonden, door welcke de menschen Gode smaetheyt aen doen, ofte, allerley verachtinge ende ongelijck der godtloosen.

16 Dat is, hebbe ick op my genomen, ofte zijn my opgeleght, om die te boeten. David spreeckt hier als een voorbeelt van den Messias, ende van hem propheteerende, die onse sonden op hem genomen heeft om voor deselve te betalen, Iesa. cap. 53. versen 4, 5. 2.Corinth. cap. 5. vers 21. Dewijle dan daer uyt blijckt dat Christus niet sijn gemack ende voordeel en heeft gesocht, maer het onse, ende soo veel om onsent wille gedaen heeft, soo behooren wy insgelijcks te soecken het beste onses naesten, ende alles te doen dat tot sijne saligheyt dienstigh is. Siet Philip. cap. 2. versen 5, 6, 7, 8. 1.Ioan. 3.16.

4

^c Want al wat ¹⁷ te voren geschreven is, dat is tot onser ¹⁸ leeringe te voren geschreven: op dat wy door lijdtsaemheyt ende vertroostinge ¹⁹ der schriften ²⁰ hope hebben souden. [kolom]

c Rom. 4.23, 24.

17 Namelick, in de schriften des Ouden Testaments: het welck nu oock geseght kan worden van de schriften des Nieuwen.

18 Ofte, onderwijsinge, Namel. in saken die onse eeuwige saligheyt aengaen. Siet Ioan. 5.39. 2.Timoth. 3.15, 16.

19 D. die uyt het lesen, aenhooren, ende overleggen der schriften verkregen worden.

20 Namel. van de saligheyt door Christum sekerlick te sullen verkrijgen.

5

Doch de Godt ²¹ der lijdtsaemheyt ende der vertroostinge geve u ^d dat ghy ²² eens gesint zijt onder malkanderen ²³ na Christum Iesum.

21 Die deselve in ons werckt, door het middel van de heylige Schrifture, vers 4.

d Rom. 12.16. 1.Corinth. 1.10. Philip. 2.2. ende 3.16. 1.Petr. 3.8.

22 Namel. in gevoelen aengaende de rechte leere, ende in goede genegentheden der herten tot malkanderen. Siet Rom. 12.16.

23 D. na de rechtsinnige leere Christi. Ofte, na Christi Iesu exempel.

6

Op dat ghy ²⁴ eendrachtelick met eenen monde meught verheerlicken den Godt ²⁵ ende Vader onses Heeren Iesu Christi.

24 Gr. eenmoedelick, dat is, met een herte ende ziele, Actor. 4.32.

25 D. Godt, die daer is de Vader onses Heeren Iesu Christi, Ephes. 1.3, 17.

7

Daerom ²⁶ neemt ²⁷ malkanderen aen, ²⁸ gelijck oock Christus ons ²⁹ aengenomen heeft ³⁰ tot de heerlickheyt Godts.

26 Siet Rom. 14. versen 1, 3.

27 D. soo wel de stercke de swacke, als de swacke de stercke: houdende malkanderen voor broeders, ende broederlick malkanderen bejegenende in liefde ende vrede.

28 Dat is, na het exempel Christi.

29 Namel. alsoo dat hy voor ons oock den doot is gestorven.

30 D. om ons der heerlickheyt Godts deelachtigh te maken. Of, op dat daer door de heerlickheyt Godts soude verklaert worden.

8

³¹ Ende ick segge, dat Iesus Christus ³² een dienaer geworden is der besnijdenisse ³³ van wegen de waerheyt Godts, op dat hy bevestigen soude de beloftenissen ³⁴ der vaderen:

31 Hier verklaert hy breeder hoe Christus aengenomen heeft beyde de Ioden ende de Heydenen, om daer door beyde te vermanen, dat sy oock alsoo malkanderen moeten aen-nemen.

32 D. der Ioden, die besneden zijn, Rom. 4.12. dien hy, zijnde de Heere over alle, als een dienaer, den wegh der saligheyt heeft verkondight, ende onder haer alleen sijnen dienst bedient, Matth. 15. vers 24. ende 20.28.

33 Namel. op dat die niet en soude gekrenckt worden: maer dat Godt waerachtigh soude worden bevonden in sijne beloften.

34 Dat is, die den vaderen eertijts in den Ouden Testamente zijn gedaen. Siet 2.Corinth. cap. 1. vers 20.

9

Ende ³⁵ de Heydenen Godt ³⁶ van wegen de barmhertigheyt souden ³⁷ verheerlicken: ³⁸ gelijck geschreven is, ^e Daerom sal ick u belijden onder de Heydenen, ende uwen name lof singen.

35 Hier bewijst hy het tweede deel, namelick dat Christus oock de Heydenen heeft aengenomen: volgens de beloften, ende toeseggingen Godts in den Ouden Testamente.

36 Ofte, over de barmhertigheyt, Namelick, die uyt enckele genade oock aen haer betoont is, gelijck den Ioden geschiet was, Deut. cap. 7. versen 7, 8.

37 Dat is, tot de kennisse des waren Godts ende tot het geloove gebracht zijnde, hem souden dancken, eeren, ende dienen, ende eyndelick sijner heerlickheyt mede deelachtigh worden.

38 In alle dese plaetsen, die hier uyt den Ouden Testamente worden tot bewijs voort gebracht, moet voornamelick gelet worden op het woort Heydenen. De verklaringen siet op elcke plaetse.

e 2.Sam. 22.50. Psalm 18.50.

10

Ende wederom seght hy, ^f Weest vrolick ghy Heydenen met sijnen volcke.

f Deut. 32.43.

11

Ende wederom, ^g Looft den Heere alle ghy Heydenen, ende prijst hem alle ghy volcken.

g Psalm 117.1.

12

Ende wederom seght Esaias, ^h Daer sal zijn de wortel Iesse, ende die opstaet om over de Heydenen te gebieden: op hem sullen de Heydenen hopen.

h Iesa. 11.10. Apoc. 5.5. ende 22.16.

13

De Godt nu ³⁹ der hope vervulle u-lieden ⁴⁰ met alle blijdtschap ende vrede ⁴¹ in ’t gelooven, op dat ghy overvloedigh meught zijn in de hope, ⁴² door de kracht des Heyligen Geests.

39 D. op wien men hopen moet: 1.Timoth. cap. 6. vers 17. ende die de hope in ons werckt door sijne beloften ende geest, 1.Petr. 1.3.

40 Dat is, met een rechte ende geduerige geestelicke blijdtschap, Philip. 4.4.

41 D. terwijle ghy gelooft in dit leven. Of, beneffens uw’ geloove, met het welcke altijt vergeselschapt zy blijdtschap ende vrede.

42 Gr. in de kracht des Heyligen Geests, die nu dese geestelicke gaven ende deughden door sijne kracht in de menschen werckt, 1.Cor. 12.6, 11.

14

⁴³ Doch mijne broeders, oock ick selve ⁴⁴ ben versekert van u, dat ghy oock selve vol zijt van ⁴⁵ goetheyt, vervult met ⁴⁶ alle kennisse, machtigh om oock malkanderen te vermanen.

43 Hier begint de Apostel desen brief te besluyten, hem ontschuldigende dat hy soo breet ende soo vrymoedelick aen haer hadde geschreven, ende beloovende dat hy selve tot haer soude komen.

44 D. ick vertrouwe ofte versekere my vastelick na het oordeel der liefde, die alles gelooft, 1.Corinth. cap. 13. vers 7. dewijle ick weet dat ghy sulcks metter daet betoont.

45 Ende dat derhalven, die oneenigheyt onder u ontstaen over het gebruyck der middelmatige dingen, niet uyt boosheyt ofte haet tegen malkanderen, maer uyt swackheyt voort komt.

46 Dat is, allerley kennisse, Namel. van geestelicke saken ter saligheyt noodigh: Want hoewel onder haer vele swacke ende onverstandige waren, soo waren der oock vele Godtsalige, verstandige, ende wel-geoeffende in de Christelicke leere, ten welcker aensien hy dit seght. Siet dergelijck 1.Corinth. cap. 1. vers 5.

15

Maer ick hebbe u ⁴⁷ eensdeels ⁴⁸ te stoutelicker geschreven, broeders, u als wederom [dit] ⁴⁹ indachtigh makende, ⁵⁰ om de genade die my van Godt gegeven is:

47 Dat is, eenighsins: ofte, ten deele te stoutelicker.

48 Namel. met hier ende daer uwe gebreken vrymoedelick aen te wijsen, ende te bestraffen.

49 D. op dat ghy op dese dingen, die ghy selve wel weet, ende niet wel in het werck en stelt, met ernst soudet dencken, ende deselve betrachten.

50 Namelick, des Apostelschaps, Rom. 1.5. dat is, om dat ick van Godt daer toe gestelt ende beroepen ben, ende ick my in mijn ampt getrouwelick moet quijten. siet het volgende vers. Of, door de genade.

16

Op dat ick ⁵¹ een dienaer Iesu Christi zy ⁵² onder de Heydenen, het Euangelium ⁵³ Godts ⁵⁴ bedienende, op dat ⁵⁵ de offerande der Heydenen ⁵⁶ aengenaem worde, ⁵⁷ geheylight door den Heyligen Geest.

51 Gr. leitourgos. Siet van dit woort Actor. cap. 13. vers 2. Rom. 13.6. Hebr. 8. vers 2.

52 Siet Actor. cap. 9. vers 15. ende 13.2. Rom. cap. 11. vers 13.

53 D. dat Godt my toevertrouwt heeft, ende belast te leeren met prediken ende schrijven.

54 Ofte, op-offerende, D. als een heyligh werck bedienende: gelijck der Priesteren werck was.

55 D. niet die de Heydenen sullen op-offeren, gelijck Rom. 12.1. maer die ick uyt den Heydenen tot Godt sal bekeeren, ende alsoo Gode sal op-offeren door mijnen dienst. Siet diergelijcke Malach. 1.11.

56 Siet Rom. 12.1.

57 Siet oock aldaer.

17

Soo hebbe ick dan ⁵⁸ roem ⁵⁹ in Chri-

58 Namel. door dien ick soo vele Heydenen door mijnen dienst tot het geloove gebracht hebbe.

59 Die mijnen dienst gezegent heeft, ende die als de eenige Autheur van hare bekeeringe, door my als sijn instrument, gewrocht heeft.

[fol. 84r]

sto Iesu in die dingen ⁶⁰ die Godt aengaen.

60 Gr. die tot Godt, namelick als den eenigen Autheur van den zegen ende bevoorderinge mijnes diensts, behooren.

18

Want ick en soude ⁶¹ niet durven yet seggen, ⁶² ’t welck Christus door my niet gewrocht en heeft, ⁶³ tot gehoorsaemheyt der Heydenen, ⁶⁴ met woorden ende ⁶⁵ wercken,

61 D. niet konnen met goede conscientie yet voort brengen.

62 D. dat Christus niet soo wel door my als door yemant van de andere Apostelen krachtelick gewrocht heeft, Galat. cap. 2. vers 8.

63 D. om de Heydenen, wiens Apostel ick voornamelick ben, tot de gehoorsaemheyt des geloofs ende des Euangeliums te brengen.

64 Gr. met woort, ende met werck, Dat is, met de predicatie des Euangeliums.

65 D. met veel arbeyt, swarigheyt, ende moeyte. Ofte, met wonderwercken ende mirakelen: gelijck in het volgende vers verklaert wort.

19

Door kracht van teeckenen ende wonderheden, [ende] door ⁶⁶ de kracht des Geests Godts: soo dat ick van Ierusalem aen, ende ⁶⁷ rontomme, tot ⁶⁸ Illyricum toe ⁶⁹ het Euangelium Christi vervult hebbe.

66 De krachtige werckingen des heyligen Geests in de herten der menschen.

67 D. in de omliggende landen, als namelick in Arabien, Gal. 1.17. tot Damascus, Gal. 1.17. tot Antiochien, Act. 13.1. tot Seleucien, Actor 13.4. in Cypren, Act. 13. vers 4. in Pamphilien, Actor. 13.13. in Pisidien, Act. 13. vers 14. in Lycaonien, Actor. 14.6. in Cilicien, Act. 15. vers 41. in Phrygien, Actor 16.6. in Galatien, Actor 16.6. tot Troas, Act 16. vers 8. tot Athenen, Actor. 17.15. tot Ephesen, Act. 19.1. in Achajen, Act. 18. vers 27. in Macedonien, Actor. 16. vers 10. ende andere. Of, in ’t ronde, van het eene lant reysende in het ander, herwaerts ende derwaerts.

68 Een lant gelegen aen de Adriatische zee ende palende aen Macedonien, nu genaemt Slavonien.

69 Dat is, alle die landen met de predicatie ende kennisse des Euangeliums Christi vervult hebbe.

20

Ende alsoo ⁷⁰ seer begeerigh geweest ben om het Euangelium te verkondigen, niet daer ⁷¹ Christus ⁷² genoemt was, op dat ick niet op ⁷³ een anders fondament en soude bouwen:

70 Namel. met een heylige ende loflicke eergierigheyt, my bevlijtigende boven andere om alomme eerst te prediken.

71 Dat is, de kennisse ende leere Christi.

72 Dat is, verkondight, ofte bekent.

73 D. dat van een ander aldaer eerst geleght was. Siet 1.Corinth. cap. 3. vers 10.

21

Maer, gelijck geschreven is, ⁱ Den welcken van hem niet en was geboodtschapt, die sullen het sien: ende dewelcke het niet gehoort en hebben, die sullen het verstaen.

i Iesa. 52.15.

22

⁷⁴ Waerom ick oock menighmael ^k verhindert geweest ben tot u te komen.

74 Namel. om het Euangelium in die landen te verbreyden, daer het noch niet verkondight en was geweest, ende om aldaer nieuwe Kercken te planten. Siet Rom. 1.13.

k Rom. 1.13. 1.Thess. 2.18.

23

Maer nu ⁷⁵ geen plaetse meer hebbende in dese ⁷⁶ gewesten, ende van over vele jaren ^l groot verlangen hebbende om tot u te komen,

75 Namelick, daer het Euangelium van nieuws behoeft gepredickt te worden.

76 Namel. van Syrien, Grieckenlant, ende Asien. Gr. climasi, waer mede beteeckent worden lantstreken die op verscheydene hooghten liggen.

l Rom. 1.10. ende 15.32. 1.Thess. 3.10. 2.Tim. 1.4.

24

Soo wanneer ick ⁷⁷ na Spanien reyse, ⁷⁸ soo sal ick tot u komen: want ⁷⁹ ick hope ⁸⁰ in het doorreysen u te sien, ende ⁸¹ van u derwaerts geleydt te worden: als ick eerst van u-lieder [tegenwoordigheyt] ⁸² eensdeels ⁸³ verzadight sal zijn.

77 Namel. het welck ick voorgenomen hebbe te doen, om dat aldaer het Euangelium noch niet en is verkondight geweest.

78 Namel. door Godts wille, ofte soo het Godt sal believen, vers 32. Rom. 1.10.

79 D. ick en ben daer van wel noch niet versekert door eenige openbaringe, maer hebbe evenwel hope daer van, gelijck blijckt Rom. 1.10.

80 D. mijn reyse alsoo te nemen, dat ick over Italien ende door Roomen sal gaen. Want andersins het naeste ende rechtste, om te varen uyt Syrien ofte oock Grieckenlant na Spanien is niet over Italien maer tusschen Africa ende Sicilien door, latende Sicilien met Italien aen de rechter hant.

81 D. van eenige van uwe gemeynte, om my te vergeselschappen, ende oock in den dienst by te staen.

82 D. een weynigh, gelijck vers 15.

83 Gr. vervult.

25

^m Maer nu ⁸⁴ reyse ick na Ierusalem, ⁸⁵ dienende den heyligen.

m Actor. 19.21. ende 24.17.

84 D. dat ick niet terstont my op de reyse en begeve om tot u te komen, is om dat ick eerst nootsakelick van hier na Ierusalem moet reysen.

85 D. om de arme ende verdruckte geloovige binnen Ierusalem de aelmoessen te brengen die voor haer vergadert zijn: gelijck in het volgende vers verklaert wort.

26

Want het heeft ⁸⁶ [dien van] Macedonien ende Achajen ⁸⁷ goet gedocht ⁸⁸ een gemeyne hantreyckinge te doen aen de arme onder ⁸⁹ de heylige die te Ierusalem zijn.

86 D. de gemeynten in Macedonien.

87 N. uyt eygene ende vrywillige beweginge ende medelijden.

88 Gr. een sekere gemeynschap, of, mededeelinge.

89 D. geloovige, vers 25.

27

Want ⁹⁰ het heeft haer [soo] goet gedocht: oock zijn sy ⁹¹ hare schuldenaers. ⁿ Want indien de Heydenen ⁹² harer geestelicke [goederen] deelachtigh zijn geworden, soo zijn sy oock ⁹³ schuldigh haer van ⁹⁴ lichamelicke [goederen] te dienen.

90 Dit verhaelt hy wederom om dese hare vrywilligheyt te prijsen, ende daer mede de Romeynen, stilswijgende te vermanen, datse haer exempel behoorden na te volgen, alsoo sy niet minder in goeden voorspoet waren als die van Grieckenlant.

91 D. zijn verplicht om haer bystant te doen. Dit seght hy niet om te verminderen hare vrywilligheyt, maer om de Romeynen daer mede heuschelick te vermanen, dat sy oock daer toe verplicht zijn om deselve reden die volght.

n 1.Cor. 9.11. Galat. 6.6.

92 D. de leere des Euangeliums Christi, in welcke alle schatten der geestelicke goederen verborgen zijn: welcke der Ioden, ofte der gemeynte te Ierusalem goederen genaemt worden, om dat Christus den Ioden voornamelick is belooft, ende om dat het Euangelium uyt de gemeynte van Ierusalem door de geheele werelt onder de Heydenen verbreyt is, Ies. 2.3. Actor. 1.4, 8.

93 D. door de groote weldaet van haer ontfangen verplicht, om het selve eenighsins te vergelden. Siet 1.Corinth. cap. 9. vers 11. Galat. 6.6.

94 Gr. vleeschelicke: Dat is, noodigh tot onderhoudt des vleeschs, dat is, des lichaems.

28

Als ick dan ⁹⁵ dit volbracht, ende haer ⁹⁶ dese vrucht ⁹⁷ verzegelt sal hebben, [kolom] soo sal ick ⁹⁸ door u-lieder [stadt] na Spanien af komen.

95 D. dese reyse, ende desen dienst.

96 Namel. des geloofs ende der liefde die de voorseyde gemeynte voort gebracht hebben. Soo wort genaemt hare mildadigheyt, om dat het ware geloove sulcke vruchten moet voort brengen, ende door de wercken der liefde dadigh zijn, Galat. cap. 5. versen 6, 22.

97 Dat is, getrouwelick sal over gebracht hebben, alsoo het in mijne handen vertrouwt ende als verzegelt is, gelijck een schat in een kiste verzegelt wort, op dat daer van niet afgenomen en worde.

98 Gr. door u, dat is, door uwent, ofte door uwe stadt.

29

^o Ende ⁹⁹ ick weet dat ick tot u komende, ¹⁰⁰ met vollen zegen des Euangeliums Christi komen sal.

o Rom. 1.11.

99 Siet hier van vers 24.

100 Gr. in volheyt des zegens, dat is, ick sal met my brengen een volle ofte overvloedige geestelicke zegeninge, om u te verstercken door mijne predicatien in de Christelicke leere, door welcke ons de eeuwige zegeninge Godts verkondight wort.

30

Ende ¹ ick bidde u, broeders, ² door onsen Heere Iesum Christum, ende door ³ de liefde ⁴ des Geests, ^p dat ghy met my ⁵ strijdet ⁶ in de gebeden tot Godt voor my.

1 Ofte, ick vermane.

2 Dat is, soo lief als ghy hebt den Heere Iesum Christum: ofte, doet het niet soo seer ofte alleen om mijnent, als voornamelick om Christi wille.

3 Namel. ofte, waer mede Godt u lief heeft, Rom. 5.5. Ofte, waer mede ghy Godt ende uwen naesten lief hebt.

4 D. die de Heylige Geest in onse herten werckt ende ontsteeckt. Ofte, waer mede hy ons lief heeft.

p 2.Corinth. 1.11.

5 Dat is, ernstelick, heftighlick, ende geduerighlick aenhoudt, gelijck doen de gene die strijden, die malkanderen bystaen, ende met strijden aenhouden, tot datse de overwinninge verkrijgen. Siet Genes. cap. 32. vers 26.

6 Namel. die de wapenen zijn, met welcke de geloovige hare vyanden bestrijden.

31

^q Op dat ick mach bevrijdt worden ⁷ van de ongehoorsame in Iudea, ende dat ⁸ dese mijnen dienst, dien [ick] ⁹ aen Ierusalem [doe,] aengenaem zy ¹⁰ den heyligen:

q 2.Thess. 3.2.

7 Namel. die de leere des Euangeliums verwerpen ende tegenstaen: ende my om deselve haten. Dese hebben den Apostel gesocht te Ierusalem te dooden, doch hy is uyt hare handen verlost. Siet Actor. cap. 21. versen 27, 33. Dit wist Paulus te voren dat hem wedervaren soude, Actor. 20.22. Siet 2.Thess. 3.2.

8 Namelick, van de vergaderde aelmoessen getrouwelick over te brengen.

9 Dat is, aen de arme geloovige binnen Ierusalem.

10 Siet versen 25, 26.

32

^r Op dat ick met blijdtschap, ¹¹ door den wille Godts, tot u mach komen, ende met u ¹² verquickt worden.

r Rom. 1.10. ende 15.23.

11 Dat is, soo het Godes wille sal zijn. Siet Rom. cap. 1. vers 10. ende Iacob. cap. 4. versen 13, 14, 15.

12 Gr. mach ruste nemen. Siet Matth. cap.11. vers 28. Namel. door onse onderlinge tegenwoordigheyt ende t’samensprekingen.

33

Ende ¹³ de Godt des vredes zy met u allen. Amen.

13 D. die den Autheur is van alle zegeninge, goet, ende voorspoet: ende die wil dat onder sijne kinderen altijt vrede gehouden worde, Rom. 16.20. 1.Corinth. 14.33. 2.Cor. 13.11, 13. Phil. 4.9. 1.Thess. 5.23. 2.Thess. 3.16. ende Hebr. 13.20.