| |
| |
| |
1 Paulus, ende die met hem voeren, komen behouden aen het eylant Melite, alwaer sy beleefdelick onthaelt worden. 3 Een adder uyt het vyer komende, blijft hangen aen de hant Pauli, die hy sonder letsel afschuddet. 6 waer over de eylanders verwondert zijnde, hem houden voor eenen Godt. 7 Paulus geneest den vader Publij van de kortse ende roodenloop. 9 ende vele eylanders van hare sieckten. 10 Drie maenden daer wel onthaelt geweest zijnde, varen sy na Italien, over Syracusen, tot Rhegium, van daer tot Puteolen, ende voorts reysende over Appijmarckt, ende de Drietabernen, komen sy tot Roomen. 16 alwaer Paulus den Oversten des legers overgelevert [kolom] zijnde, van een soldaet bewaert wort. 17 Hy roept tot hem de voornaemste Ioden aldaer, ende verhaelt haer waerom hy alsoo gevangen na Roomen gesonden was. 21 die daer van geen tijdinge ontfangen en hadden, ende begeerden sijn gevoelen van de religie te verstaen. 23 het welcke Paulus in een groote vergaderinge van Ioden van ’s morgens tot ’s avonts toe verklaert, bewijsende uyt Mose ende de Propheten dat Iesus de Christus was. 24 het welck sommige geloofden, ende andere niet. 25 die Paulus uyt Godts woort ernstelick bestraft, ende haer voorseght dat sy souden verstooten, ende de Heydenen in hare plaetse beroepen worden. 30 Paulus blijft aldaer twee jaren, vrymoedelick ende onverhindert het Euangelium predikende.
| |
1
ENde als sy ontkomen waren, doe verstonden sy dat Ga naar margenoota het eylant Ga naar margenoot1 Melite hiet.
| |
2
Ende Ga naar margenoot2 de barbaren bewesen ons geen gemeyne vriendelickheyt. Want Ga naar margenoot3 een groot vyer onsteken hebbende, namen sy ons alle in, om den regen die over quam, ende om de koude.
| |
3
Ende als Paulus eenen hoop Ga naar margenoot4 rijseren by een geraept ende op het vyer geleyt hadde, quam daer Ga naar margenoot5 een adder uyt door de hitte, ende vattede sijne hant.
| |
4
Ende als de barbaren de Ga naar margenoot6 beeste sagen aen sijne hant hangen, seyden sy tot malkanderen, Dese mensche is gewisselick een dootslager, welcken Ga naar margenoot7 de wrake niet en laet leven, daer hy uyt de zee ontkomen is.
| |
5
Maer hy schuddede het beest af in het vyer, Ga naar margenootb ende en leedt niet quaets:
| |
6
Ende sy verwachteden dat hy soude Ga naar margenoot8 opswellen, ofte terstont doot neder vallen. Maer als sy lange verwacht hadden, ende sagen dat Ga naar margenoot9 geen ongemack over hem en quam, werden sy verandert, Ga naar margenootc ende seyden dat hy Ga naar margenoot10 een Godt was.
| |
7
Ende hier ontrent deselve plaetse hadde Ga naar margenoot11 de voornaemste van ’t eylant met name Ga naar margenoot12 Publius [sijne] lanthoeven, die ons ontfingh, ende drie dagen vriendelick herberghde.
| |
8
Ende het geschiedde dat de vader van Publius, met Ga naar margenootd kortsen ende den roodenloop bevangen zijnde, te bedde lagh: tot den welcken Paulus in gingh, ende als hy gebeden hadde, leyde hy de handen op hem, ende maeckte hem gesont.
| |
9
Als dit dan geschiet was, quamen oock tot hem de andere die kranckheden hadden in het eylant, ende wierden genesen.
| |
10
Die ons oock eerden met vele eere, ende als wy vertrecken souden, bestelden sy [ons] het gene Ga naar margenoot13 van noode was.
| |
11
Ende Ga naar margenoot14 na drie maenden voeren wy af in een schip van Alexandrien, dat in het eylant overwintert hadde, hebbende Ga naar margenoot15 tot een teecken, Ga naar margenoot16 Castor en Pollux.
| |
12
Ende als wy tot Ga naar margenoot17 Syracusen aengekomen waren, bleven wy [aldaer] drie dagen.
| |
13
Van waer wy Ga naar margenoot18 omme voeren, ende quamen aen tot Ga naar margenoot19 Rhegium: ende alsoo na eenen dagh de wint Zuyd wert, quamen wy den tweeden dagh tot Ga naar margenoot20 Puteolen.
| |
14
Alwaer wy Ga naar margenoot21 broeders vonden, ende wierden gebeden seven dagen by haer te | |
| |
blijven: ende alsoo gingen wy na Ga naar margenoot22 Roomen.
| |
15
Ende Ga naar margenoot23 van daer quamen Ga naar margenoot24 de broeders, van onse saken gehoort hebbende, ons te gemoete tot Ga naar margenoot25 Appijmerckt, ende de Ga naar margenoot26 Drietabernen: welcke Paulus siende, danckte hy Godt, ende Ga naar margenoot27 greep eenen moedt.
| |
16
Ende doe wy te Roomen gekomen waren, gaf den Hooftman de gevangene over aen den Ga naar margenoot28 Oversten des legers: Ga naar margenoote maer Paulo wiert toegelaten Ga naar margenoot29 op hemselven te woonen Ga naar margenoot30 met den krijghsknecht die hem bewaerde.
| |
17
Ende ’t geschiedde Ga naar margenoot31 na drie dagen, dat Paulus Ga naar margenoot32 te samen riep de gene die de voornaemste der Ioden waren: Ende als sy te samen gekomen waren, seyde hy tot haer, Mannen broeders, Ga naar margenootf ick die niets gedaen en hebbe tegen het volck, ofte de vaderlicke gewoonten, ben gebonden uyt Ierusalem overgelevert in de handen der Romeynen.
| |
18
Dewelcke my ondersocht hebbende, wilden [my] los laten, omdat geen schult des doots in my en was.
| |
19
Maer als de Ioden [sulcks] tegen spraken, wiert ick genootsaeckt my op den Keyser te beroepen: [doch] niet als of ick Ga naar margenoot33 yet hadde mijn volck te beschuldigen.
| |
20
Om dese oorsake dan hebbe ick u by my geroepen, om [u] te sien, ende aen te spreken: Ga naar margenootg want van wegen Ga naar margenoot34 de hope Israëls ben ick met dese keten omvangen.
| |
21
Maer sy seyden tot hem, Wy en hebben noch brieven u aengaende van Iudea ontfangen: noch yemant van de broederen hier gekomen zijnde en heeft van u yets quaets Ga naar margenoot35 geboodtschapt, ofte gesproken.
| |
22
Maer wy begeeren wel van u te hooren wat ghy gevoelt: want wat Ga naar margenoot36 dese secte aengaet, ons is bekent, datse Ga naar margenoot37 over al tegen gesproken wort. [kolom]
| |
23
Ende als sy hem eenen dagh gestelt hadden, quamender vele in [sijne] Ga naar margenoot38 woonplaetse: den welcken hy Ga naar margenoot39 het Koninckrijcke Godts uytleyde, ende Ga naar margenoot40 betuyghde, ende pooghde haer te bewegen Ga naar margenoot41 tot het geloove Iesu, Ga naar margenooth beyde uyt de wet Mosis ende de Propheten, van s morgens vroegh tot den avont toe.
| |
24
Ga naar margenooti Ende sommige geloofden wel het gene dat geseght wiert, maer sommige en geloofden niet.
| |
25
Ende tegen malkanderen oneens zijnde Ga naar margenoot42 scheydden sy: als Paulus Ga naar margenoot43 [dit] een woort geseght hadde, [namelick] Wel heeft Ga naar margenoot44 de Heylige Geest gesproken door Esaiam den Propheet tot onse vaderen,
| |
26
Seggende, Ga naar margenootk Gaet henen tot dit volck, ende seght, Met Ga naar margenoot45 het gehoor sult ghy hooren, ende geensins verstaen: ende siende sult ghy sien, ende geensins bemercken.
| |
27
Want het herte deses volcks is Ga naar margenoot46 dick geworden, ende met de ooren hebben sy swaerlick gehoort, ende hare oogen hebben sy toe gedaen: op dat sy niet te eeniger tijt met de oogen en souden sien, ende met de ooren hooren, ende met het herte verstaen, ende sy haer bekeeren, ende ick haer genese.
| |
28
Het zy u dan bekent, dat Ga naar margenoot47 de saligheyt Godts den Ga naar margenoot48 Heydenen gesonden is, ende deselve sullen hooren.
| |
29
Ende als hy dit geseght hadde, gingen de Ioden wech, vele Ga naar margenoot49 twistinge hebbende onder malkanderen.
| |
30
Ende Paulus bleef twee geheele jaren in sijn eygen gehuerde wooninge: ende ontfingh alle die tot hem quamen:
| |
31
Predikende ’t Koninckrijcke Godts, ende Ga naar margenoot50 leerende van den Heere Iesu Christo Ga naar margenoot51 met alle vrymoedigheyt, Ga naar margenoot52 onverhindert.
| |
Eynde van de Handelingen der Heylige Apostelen.
|
-
margenoot1
- Een eylant tusschen Africa ende Sicilien, nu Malta genaemt.
-
margenoot2
- Alsoo noemden de Griecken ende Romeynen alle andre natien, die van de hare niet en waren, van wegen hare vreemde zeden ende onbekende talen die sy spraken. siet Rom. 1.14. 1.Corinth. 14.11. waer van het schijnt dat noch huydendaeghs dat deel van Africa, dat tegen over Sicilien ende Malta light Barbarien genaemt wort.
-
margenoot3
- Gr. pyra, ’t welck beteeckent eenen hoop van hout, ofte andere materie, bequaem om te branden.
-
margenoot4
- ’t Griecks woort beteeckent eygentlick drooge wijngaertsrancken, ende diergelijcke tacken die lichtelick branden.
-
margenoot5
- Een seer fenijnige slange, die niet alleen met bijten ende steken, maer oock somwijlen alleen met haren aenblas de menschen doodet. siet hier van Matt. 3.7.
-
margenoot6
- Gr. Thereon, waer door allerleije wilde beesten beteeckent worden, maer in het bysonder de beesten die met bijten of steken haer fenijn schieten, ende de menschen dooden, gelijck dese slange. Van welck woordt gemeynt wort dat het tegengift Theriaca genaemt, sijnen name heeft, of om dattet oock van ’t vleesch deser slangen gemaeckt wort, ofte om dat het wederstaet het vergift van dese ende diergelijcke fenijnige beesten.
-
margenoot7
- Ofte, de justitie, Dat is, de Goddelicke rechtveerdigheyt.
-
margenoot8
- Ofte, ontsteken, ontbranden, Nam. door het vergift.
-
margenoot10
- Die namelick in menschelicke gedaente tot haer gekomen was. Siet diergelijck ongestadigh oordeel der Heydenen van Paulo ende Barnaba, Actor. cap. 14. versen 11, 19.
-
margenoot12
- Dese naem is een Romeynsche naem, waer uyt sommige meynen dat hy een Stadthouder der Romeynen over dit eylant is geweest. Het blijckt altoos dat hy een machtigh man is geweest, die twee hondert ses en seventigh mannen drie dagen langh heeft gespijst ende geherberght.
-
margenoot13
- Namelick, tot onse voordere reyse na Italien.
-
margenoot14
- Wat Paulus die drie maenden in Melite voorder gedaen heeft, en wort hier niet beschreven: dan het is seker dat hy aldaer een gemeynte heeft opgerecht, die een van de stantvastighste Christelicke gemeynten altijts is geweest, gelijck de kerckelicke historien getuygen.
-
margenoot15
- Namelick, op het voorste ofte achterste van het schip, waer na het genaemt was, gelijck noch huydensdaeghs de groote schepen hare namen hebben van steden, landen, ofte persoonen diese senden, ofte daerse uytvaren, om die van de andere te onderscheyden.
-
margenoot16
- Gr. Dioscourois, Dat is, Iupiters sonen: Dit waren twee Heydensche afgoden, ofte sterren alsoo genaemt: van welcker teecken dit schip sijnen name heeft gehadt, om dattet van deselve te beter bewaert soude worden, gelijck sy meynden: ende als noch hedensdaeghs de namen van verstorvene heyligen, tot dien selven eynde, van sommige den schepen gegeven worden.
-
margenoot17
- De hooftstadt van Sicilien, tegen de zee gelegen.
-
margenoot18
- Namelick, om den hoeck van het eylant van Sicilien na Italien.
-
margenoot19
- Een seer bekende stadt ende haven van Italien, tegen over Sicilien: alsoo genaemt, gelijck vele Oude meenen, om dat Sicilien met dien hoeck aen Italien eertijts vast is geweest, ende door groote tempeesten ende watervloeden in dese enghte van malkanderen is gescheurt.
-
margenoot20
- Een stadt in Campanien aen de zee gelegen niet verre van Napels, waer sy langhs de kuste van Italien zeylende aenquamen: van waer eenen seer bequamen ende gebaenden wegh was, om te lande na Roomen te reysen.
-
margenoot22
- Dese stadt is wel bekent. Siet Rom. cap. 1. vers 7. Apoc. 17.18.
-
margenoot24
- D. eenige uyt de Christelicke gemeynte die daer alreede was eer Paulus daer quam, gelijck oock blijckt uyt den brief Pauli aen de Romeynen te voren geschreven. Van wie die nu opgerecht is, seght de Schrifture nergens, dan dat op den Pincksterdagh te Ierusalem oock geweest zijn uytlandische Romeynen, Actor. 2.10.
-
margenoot25
- Een plaetse in Setinervelt, ontrent sestien uren gaens van Roomen, alsoo genaemt van eenen Appius Claudius, die van Roomen af tot daer toe eenen gestraetten wegh in sijn leven hadde doen maken.
-
margenoot26
- Een stedeken ontrent vijf ofte ses uren gaens nader Roomen, op den selven wegh gelegen: alsoo dat sommige der broederen aldaer Paulum verwachteden, andre noch verder tot Appijmerckt toe hem in’t gemoete gegaen waren.
-
margenoot27
- Namel. siende soo goeden yver van soo vele Christenen, by welcke hy hulpe ende troost in dese sijne gevangenisse soude vinden.
-
margenoot28
- Dese schijnt geweest te zijn d’Overste van de guarden des Keysers, welcke niet alleen in het palleys des Keysers de wacht hielden, maar oock aen de eene zijde van de stadt eenige duysenden sterck in een gesterckte plaetse lagen, om den Keyser in alle voorvallende swarigheden altijt ten dienste te zijn. De Latijnen noemen hem praefectum praetorio.
-
margenoot29
- Nam. in een eygen gehuerde wooninge. siet vers 30. Dese vryheyt schijnt hy van desen Oversten verkregen te hebben, om de goede rapporten door Iulium aen hem gedaen: doch sonder twijfel door Godts sonderlinge voorsienigheyt, op dat Paulus alsoo ’t Euangelium te beter soude mogen verbreyden, ende een yeder toegangh tot hem mochte hebben. siet versen 30, 31.
-
margenoot30
- Dragende daer toe aen de rechter hant een yseren keten, die hy om hem gorde als hy in huys was, om te vrijer te gaen: maer uytgaende was hy met deselve aen de slincker hant des krijghsknechts gebonden. siet vers 20. Actor. 12.6. Ephes. 6.20.
-
margenoot31
- N. als hy vermoeyt zijnde van de reyse wat tijts gerust hadde.
-
margenoot32
- Namelick, om dat hy gevangen zijnde in hare Synagoge niet en konde gaen.
-
margenoot33
- Nam. voorgenomen ofte besloten. Want hoewel Paulus oorsake genoegh hadde om de Ioden over haer gewelt ende onrechtveerdigheyt te beschuldigen, nochtans toont hy hier mede voor de Ioden, dat hy sulck voornemen niet en hadde, maar alleen hemselven behoorlick te verdedigen.
-
margenoot34
- D. de hope der eeuwiger saligheyt, door den Messiam aen het volck Israëls belooft.
-
margenoot35
- ’t Welck een teecken is dat de Overste der Ioden te Ierusalem niet seer gesorght en hebben hoe het met de Ioden gingh, die buyten ’t Ioodsche lant woonden, als sy maer hare ruste ende aensien in haer lant mochten behouden.
-
margenoot36
- Soo noemen sy de Christelicke religie. Siet Actor. 24.5, 14.
-
margenoot37
- Nam. soo wel by de Ioden als by de Heydenen, Luce 2.34.
-
margenoot38
- Namelick, die hy gehuert hadde, versen 16, 30.
-
margenoot39
- Dat is, de oprechtinge van ’t Koninckrijcke Godts door den beloofden Messiam.
-
margenoot40
- Dat is, met getuygenissen uyt de heylige Schrift socht hy haer te overtuygen. Siet Actor. 2. vers 40. ende 20.21.
-
margenoot41
- Gr. tot de saken van Iesu, ofte Iesum aengaende.
-
margenooth
- Genes. 3.15. ende 22.18. ende 26.4. ende 49.10. Deuter. 18.15. 2.Sam. 7.12. Psalm 132.11. Iesa. 4.2. ende 7.14. ende 9.5. ende 40.10. Ierem. 23.5. ende 33.14. Ezech. 34.23. ende 37.24. Dan. 9.24. Mich. 7.20.
-
margenoot42
- Ofte, sy worden van hem gelaten, Namelick, met een voornemen van de hartneckige by hem niet meer te roepen, ’t en ware sy haer beter bedachten.
-
margenoot43
- Dat is, reden, ofte waerschouwinge: want met dese volgende waerschouwinge liet hyse gaen, om haer desen prickel in haer herte te laten, of sy haer daer na mochten bedencken ende bekeeren.
-
margenoot44
- Die Iesa. c. 6. vers 9. dese woorden spreeckt, is de Heere der heerlickheyt, geseten op sijnen throon, omringht zijnde van sijne Engelen. Waer uyt blijckt dat dan de Heylige Geest dese selve Heere der heerlickheyt is: gelijck oock van de Sone Godts dit selve betuyght wort, Ioan. cap. 12. vers 41. Soo zijn dan de Vader, de Soon, ende de Heylige Geest, soo veel het wesen aengaet, een eenigh Godt, hoewel in persoonen onderscheyden.
-
margenootk
- Iesa. 6.9. Ezech. 12.2. Matth. 13.14. Marc. 4.12. Luce 8.10. Ioan. cap. 12. vers 40. Rom. 11.8.
-
margenoot45
- Siet de verklaringe van dese plaetse Matth. 13.14.
-
margenoot47
- D. de saligheyt die ons volgens Godts belofte door Iesum Christum is verworven ende verkondight: ofte, Iesus Christus die de autheur is van de saligheyt, Luce 2.30.
-
margenoot48
- Namelick, achtervolgens het bevel Christi, Luce cap. 24. vers 47. dewijle ghy Ioden deselve verwerpt, Actor. 13.46.
-
margenoot49
- Ofte, geschil, te weten, de gene die Paulo geloofden tegen de gene die niet en geloofden, vers 24.
-
margenoot50
- Gr. leerende de saken van den Heere Iesu Christo, of, aengaende den Heere Iesum Christum. Dit laetste verklaert het eerste: Want de leere van de oprechtinge des Koninckrijcks Godts, is de leere van Christo: waerom die oock het Woort ende het Euangelium des Koninckrijcks genaemt wort, Matth. cap. 4. vers 23. ende 13. vers 19.
-
margenoot51
- Namelick, niet tegenstaende sijne gevangenisse ende het gevaer dat hem daer door by den Keyser mocht ontstaen.
-
margenoot52
- Namelick, Godt de sake alsoo bestierende dat hem hier in geen beletsel van des Keysers wegen dese twee jaren en wiert gedaen. Doch daer na is hy van den Keyser Nero hier over tot Roomen ter doot veroordeelt, gelijck de oude Kerckelicke historien getuygen, Euseb. lib. 2. cap. 26. ende hy selve voorseght 2.Timoth. 4.6. Siet hier van oock de aenteeckeninge op Philip. 1.25.
|