Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het vj. Capittel.

1 Om de murmureeringe der Griecksche tegen de Hebreen worden van de gemeynte seven Diakenen verkoren. 6 ende van de Apostelen door oplegginge der handen bevestight. 7 Vele begeven haer tot de gemeynte, oock Priesters. 8 Stephanus een uyt de Diakenen doet vele mirakelen: ende die van de Synagoge der Libertinen ende andere staen tegen hem op. 10 wiens geest ende wijsheyt als sy niet en konden tegen staen, trecken sy hem voor den Raet. 13 ende maken valsche getuygen uyt, ende die beschuldigen hem van lasteringe tegen den tempel ende de wet. 15 Sijn aengesicht blinckt gelyck eenes Engels.

1

ENde ¹ in deselve dagen, als de discipelen vermenighvuldighden, ontstont een murmureeringe ² der Griecksche tegen de Hebreen, om dat hare weduwen in de dagelicksche ³ bedieninge ⁴ versuymt wierden.

1 Namelick, als de Apostelen in de gevangenisse geworpen waren geweest.

2 Gr. Hellenistai. Dese waren Ioden van afkomste ende religie, maer wierden Griecksche genaemt, om datse in de verstroyinge in de Griecksche of Heydensche landen geboren waren: ende om datse de Griecksche tale ende oversettinge des Bibels gebruyckten, die daer na bekeert zijn tot de Christelicke religie. Siet Actor. 9.29. ende 11.19, 20. Doch d’andere Ioden die den Hebreeuschen Bibel gebruyckten, wierden Hebreen genaemt. Siet oock 2.Cor. 11.22.

3 Gr. Diakonia: klagende, namelick, ofte dat hare weduwen tot den dienst der armen niet mede gebruyckt en wierden: ofte, dat hare arme weduwen soo wel niet versorght en wierden als de weduwen der Hebreen.

4 Gr. over gesien.

2

Ende de twaelve riepen de menighte der discipelen tot haer, ende seyden, ^a Het en is niet ⁵ behoorlick dat wy het woort Godts ⁶ nalaten, ende de ⁷ tafelen dienen. [kolom]

a Exod. 18.17.

5 Gr. behagelick, Dat is, een sake die ons niet en kan behagen.

6 Namel. om dat wy verhindert zijnde door de bedieninge der arme, het prediken van Godts woort, waer toe wy voornamelick geroepen zijn, soo dickwils ende soo bequamelick niet en konnen waer nemen.

7 Namelick, aen welcke het gelt ende de spijse tot onderhoudt der armen gebracht ende uytgedeelt wiert, ofte oock de vrientlicke maeltijden na ’t Avontmael onder de Christenen gehouden wierden, Actor. 2.46.

3

^{b 8} Siet dan om, broeders, na seven mannen uyt u, die [goet] getuygenisse hebben, vol ⁹ des Heyligen Geests ende der wijsheyt, welcke wy mogen ¹⁰ stellen over dese noodige sake.

b Deuter. 1.13. Actor. 1.21. ende 16.2. 1.Timoth. 3.7.

8 D. kiest seven mannen uyt tot den dienst.

9 D. der gaven des Heyligen Geests noodigh om sulcken dienst met getrouwigheyt ende voorsichtigheyt uyt te voeren.

10 D. instellen.

4

Maer wy sullen ¹¹ volharden in den gebede, ende in de bedieninge des woorts.

11 D. geduerigh ende sterck aenhouden, Actor. 1.14.

5

Ende ¹² dit woort behaeghde ¹³ alle de menighte: ende ¹⁴ sy verkoren ¹⁵ Stephanum, eenen man ^c vol ¹⁶ des geloofs ende des Heyligen Geests, ^d ende ¹⁷ Philippum, ende Prochorum, ende Nicanorem, ende Timonem, ende Parmenam, ende ¹⁸ Nicolaum, ¹⁹ eenen Iodegenoot van Antiochien.

12 Ofte, dese sake. Hebr.

13 Gr. voor alle de menighte.

14 De verkiesinge geschiedde by de gemeynte, ende de instellinge ofte bevestinge by de Apostelen, vers 6.

15 Dese name, als oock de ses volgende, zijn alle Griecksche namen: Waer uyt eenige besluyten, dat om de klaghten van de Griecksche te beter wech te nemen, goet gevonden is de Diakenen te verkiesen uyt de Griecksche Ioden.

c Actor. 11.24.

16 Of, getrouwigheyt, die in dit ampt voornamelick vereyscht wort.

d Actor. 21.8.

17 Van desen siet breeder Act. cap. 8. ende 21.

18 Sommige oude Leeraers meynen, dat dese is geweest deselve Nicolaus, daer van men leest Apocal. 2.15. Doch dit is onseker.

19 Gr. Proselytos: Dat is, een aenkomelingh uyt de Heydenen tot de Ioodsche religie. Siet Matth. 23.15.

6

Welcke sy ^e voor de Apostelen stelden: ende ²⁰ [dese,] als sy gebeden hadden, ^{f 21} leyden haer de handen op.

e Actor. 1.23.

20 Namel. Apostelen. Siet dergelijcke Actor. 8.17.

f Actor 8.17. ende 13.3. 1.Timoth. 4.14. ende 5.22. 2.Timoth. 1.6.

21 Dese maniere van oplegginge der handen was by de Ioden gebruyckelick, als sy yemant zegenden, Genes. 48. vers 14. als sy de beesten souden opofferen, om daer mede deselve Gode als toe te eygenen, Levit. 1. vers 4. ende in het inhulden in ampten, Numer. 27.18. Deuter. 34.9. Deselve maniere heeft oock Christus gebruyckt in het zegenen, Matth. 19.13. ende de gemeynte in het instellen van Kerckendienaren, om daer mede deselve Gode tot sijnen dienst toe te eygenen, ende den zegen Godts toe te wenschen. Siet 1.Timoth. 5.22. Oock de Apostelen in het geven der extra-ordinarise gaven des Heyligen Geests, Actor. 8.17.

7

^g Ende het woort Godts ²² wies, ende het getal der discipelen vermenighvuldighde te Ierusalem seer: ende een groote schare der ²³ Priesteren wiert den ²⁴ geloove gehoorsaem.

g Actor. 19.20.

22 Dat is, nam toe, ten aensien van de veelheyt soo der plaetsen daer het gepredickt wiert, als der persoonen die het aennamen, Actor. 12.24.

23 Namelick, der gemeene Priesteren die seer vele onder de Ioden waren, Ezra. 2.36. waer van een goet deel bekeert wierden: want meest alle de Overpriesters waren ende bleven de heftighste vyanden der leere des Euangeliums.

24 D. de leere des geloofs, Galat. 1.23.

8

Ende Stephanus vol ²⁵ geloofs ende ²⁶ krachts, dede wonderen ende groote teeckenen onder het volck.

25 Hier wort het woort geloove anders genomen als in het voorgaende vers: namelick, soo voor kennisse ende toestemminge der leere, als voor een vast betrouwen op de Euangelische beloften.

26 Dat is, der uytnemende gaven des Heyligen Geests, waer door hy krachtelick onder de menschen werckt.

9

Ende daer stonden op, sommige die waren van de ²⁷ Synagoge, genaemt der ²⁸ Libertinen, ende der ²⁹ Cyreneers, ende der ³⁰ Alexandrinen, ende der gene die van Cilicia ende Asia waren, ende ³¹ twisteden met Stephano:

27 Binnen de groote stadt van Ierusalem waren vele Synagogen ende Scholen, die alle met hare bysondere namen onderscheyden wierden, gelijck hedendaeghs by ons de Collegien in de Universiteyten.

28 Dit is geweest, soo het schijnt, een Synagoge van Italiaensche Ioden. Want de Italianen ende Latijnen noemen Libertinen de gene die slaven geweest zijnde, in vryheyt zijn gestelt. Pompejus de stadt van Ierusalem vermeestert hebbende, hadde vele Ioden tot slaven wech gevoert na Roomen, welcker nakomelingen, gelijck Philo getuyght, van den Keyser Tiberio meest alle in vrijheyt gestelt zijn, ende is haer toegelaten een deel van de stadt Roomen over den Tyber te bewoonen, ende daer Synagogen te timmeren. Soo dat dese Ioden, zijnde Libertinen, schijnen te Ierusalem mede een Synagoge gehadt te hebben, na hare gelegentheyt genoemt.

29 D. Ioden die in Aphrica woonden in de stadt Cyrene, gelegen in Libya.

30 D. Ioden die te Alexandrien in Egypten woonden, ende die te Ierusalem waren.

31 D. disputeerden met Stephano over het stuck van de religie.

10

^h Ende sy en konden niet ³² wederstaen de wijsheyt ende den Geest, door welcken hy sprack.

h Exod. 4.12. Iesa. 54.17. Luce 21.15.

32 Dat is, niet overwinnen. Siet Matth. cap. 10. vers 19. Luce 21.15.

11

ⁱ Doe ³³ maeckten sy mannen uyt, die seyden, Wy hebben hem hooren spreken lasterlicke woorden tegen Mosem ende Godt.

i Matth. 26.59.

33 Gr. wierpen sy daer onder. Als sy met waerheyt niet en vermochten, keeren sy haer tot de valsheyt. Siet dergelijcke Matth. 26.59.

12

Ende sy beroerden het volck, ende de Ouderlingen ende de Schriftgeleerde: ende [hem] aenvallende grepen sy hem, ende leydden [hem] voor den Raet.

13

Ende ³⁴ stelden valsche getuygen, die seyden, Dese mensche en houdt niet op lasterlicke woorden te spreken tegen ³⁵ dese heylige plaetse, ende de wet.

34 Namel. tegen hem in den Raet.

35 Namel. Ierusalem, ofte den tempel, ofte beyde.

14

Want wy hebben hem hooren seggen, dat ³⁶ dese Iesus de Nazarener dese plaetse sal ³⁷ verbreken, ende [dat] hy ³⁸ de zeden veranderen sal, die ons Moses overgelevert heeft.

36 Stephanus hadde niet geseght, dat Iesus selve dat doen soude, maer dat door sijn oordeel ende bestieringe dit van de Heydenen soude gedaen worden, Luce 19.43.

37 Dit is oock alsoo geschiet ontrent veertigh jaren daer na door de Romeynen. Soo hadde hy dan anders niet als de waerheyt geseght.

38 D. de wet der ceremonien, ende die eygentlick de politie der Ioden aengingh, het welck oock de waerheyt was.

15

Ende alle die in den Raet saten, de oogen op hem houdende, sagen sijn aengesichte ³⁹ als het aengesicht eenes Engels.

39 D. blinckende, ofte stralen van hem gevende. Want met soodanige aengesichten plaghten de Engelen te verschijnen, Matth. 28.3.