Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xx. Capittel.

1 Maria Magdalene gaet na het graf, het welck sy ledigh vindt, ende boodtschapt sulcks Petro ende Ioanni. 3 die beyde na ’t graf loopen, ende het alsoo bevinden. 11 Maria siet in ’t graf twee Engelen. 14 Christus verschijnt haer selve, uyt wiens bevel sy den discipelen sijne opstandinge boodtschapt. 19 by welcke oock Christus selve des avonts verschijnt. 21 ende geeft haer den Heyligen Geest, ende macht om de sonden te vergeven, ende te houden. 24 Thomas daer by niet geweest zijnde en wil niet gelooven. 26 tot dat hy acht dagen daer na Christum selfs siet ende belijdt. 30 Ioannes verklaert waerom, uyt vele andere, dese teeckenen beschreven zijn.

[fol. 54v]

1

^a ENde ¹ op den eersten [dagh] der weke gingh ² Maria Magdalene ³ vroegh, als het noch duyster was, na het graf: ende sagh ⁴ den steen van het graf wech genomen.

a Matth. 28.1. Marc. 16.1. Luce. 24.1.

1 Gr. op eenen der Sabbathen. Siet Matth. c. 28. vers 1. Marc. 16.2, 9. ende hier na vers 19.

2 Ende noch eenige andere vrouwen met haer, Matth. 28.1. Luce 24.1, 10. dan het schijnt dat Maria Magdalene voor uyt is gegaen, ende eerst aen het graf gekomen.

3 Siet d’aenteeck. op Marc. 16.2.

4 Het welck van den Engel voor hare komste gedaen was, Matth. 28.2.

2

Sy liep dan, ende quam tot Simon Petrus ende tot den anderen discipel, ^b welcken Iesus lief hadde, ende seyde tot haer, Sy hebben den Heere ⁵ wech genomen uyt het graf, ende ⁶ wy en weten niet waer sy hem geleght hebben.

b Ioan. 13.23. ende 21.7, 20.

5 Dit seght sy, om dat sy noch van den Engel niet en was onderrecht van Christi opstandinge, dien sy daer na, zijnde weder gekeert, gesien heeft, vers 12.

6 D. ick, ende de andere vrouwen die my gevolght zijn.

3

^c Petrus dan gingh uyt, ende de ander discipel, ende sy quamen tot het graf.

c Luce 24.12.

4

Ende dese twee liepen te gelijck: ende de ander discipel liep voor uyt ⁷ snelder dan Petrus, ende quam eerst tot het graf.

7 Namelick, om dat hy jonger was als Petrus.

5

Ende als hy neder buckte, sagh hy ^d de ⁸ doecken liggen, nochtans en gingh hy [daer] niet in.

d Ioan. 19.40.

8 Gr. lijnen doecken, namelick, daer Christi doot lichaem in gewonden was geweest: het welck een teecken was dat sijn lichaem niet genomen en was, gelijck de vrouwen meenden. Want anders souden oock de doecken met sijn lichaem wech genomen zijn geweest.

6

Simon Petrus dan quam ende volghde hem, ende gingh in het graf, ende sagh de doecken liggen.

7

Ende ^e den sweetdoeck, die op sijn ⁹ hooft geweest was [en sagh hy] niet by de doecken liggen, maer in het bysonder in een [ander] plaetse t’samen gerolt.

e Ioan. 11.44.

9 D. daer sijn hooft in gebonden was geweest. Siet Ioan. cap. 11. vers 44.

8

Doe gingh dan oock de ander discipel [daer] in, die eerst tot het graf gekomen was, ende sagh het, ende ¹⁰ geloofde.

10 Namelick, dat het lichaem Christi wech genomen was, gelijck de vrouwen geseght hadden, vers 2. als het volgende vers uytwijst. Hoewel andere meynen dat Ioannes geloofde dat Christus van den dooden was opgestaen: ende dat de volgende woorden alleen van den voorgaenden tijt moeten verstaen worden.

9

Want sy en ¹¹ wisten noch ^f de Schrift niet, dat hy van den dooden moest opstaen.

11 Of, verstonden.

f Psalm 16.10. Actor. 2.25, 31. ende 13.35.

10

De discipelen dan gingen wederom ¹² na huys.

12 Gr. tot haer selven, D. tot den haren, namelick, daer de discipelen vergadert waren, als blijckt vers 19.

11

^g Ende ¹³ Maria stont buyten by het graf, weenende. Als sy dan weende, buckte sy in het graf.

g Matth. 28.1. Marc. 16.5. Luce 24.4.

13 Namelick, tot het graf weder gekeert zijnde met de andere vrouwen, den welcken alle gesamentlick de verschijninge der Engelen is geschiet, Matth. c. 28. vers 5. Marc. c. 16. vers 5. Luce 24.4.

12

Ende sagh ¹⁴ twee Engelen in witte [kleederen] sitten, eenen aen ¹⁵ het hooft, ende eenen aen de voeten, daer het lichaem Iesu gelegen hadde.

14 Mattheus ende Marcus seggen maer van eenen, om dat een het woort heeft gevoert.

15 D. hooft-ende, daer het hooft gelegen hadde.

13

Ende ¹⁶ die seyden tot haer, Vrouwe, wat weent ghy? Sy seyde tot ¹⁷ haer: Om dat sy ¹⁸ mijnen Heere wech genomen hebben, ende ick en weet niet, waer sy hem geleght hebben.

16 Namel. de Engelen, na dat sy de boodtschap van de opstandinge aen alle de vrouwen hadden gedaen, ende de andere vrouwen henen gegaen waren om ’t selve den discipelen te verkondigen, gelijck de andere Euangelisten getuygen: ende Magdalene daer staende bleef, ende met haer schreijen ende woorden toonde, datse het selve noch niet wel en konde gelooven.

17 Namel. den Engelen.

18 D. het doode lichaem mijns Heeren: gelijck Psalm 16.10.

14

^h Ende als sy dit geseght hadde, keerde sy haer achterwaerts, ende sagh Iesum staen, ende sy ¹⁹ en wist niet dattet Iesus was.

h Matth. 28.9. Marc. 16.9.

19 Namel. om dat hare oogen gehouden wierden, gelijck den discipelen na Emmaus gaende oock geschiet is, Luce 24.16.

15

Iesus seyde tot haer, Vrouwe, wat weent ghy? wien soeckt ghy? Sy meynende dat het de hovenier was, seyde tot hem, Heere, soo ghy hem [wech] gedragen hebt, seght my waer ghy hem geleght hebt, ende ick sal hem ²⁰ wech nemen.

20 Namel. om te salven, ende elders te begraven, dat hy u niet in de wege en zy.

16

Iesus seyde tot haer, Maria. Sy haer ²¹ omkeerende seyde tot hem, ²² Rabbouni, het welck is geseght, Meester.

21 Namel. door dien sy sijne stemme wiert kennende.

22 Dit is ’t selve woort met Rabbi, Ioan. 1.39, 50. ende met Rabboni, Marc. 10.51.

17

Iesus seyde tot haer, ²³ En raeckt my niet aen, ²⁴ want ick en ben noch niet opgevaren tot mijnen Vader: maer gaet henen ⁱ tot mijne ²⁵ broeders, ende seght haer, ^{26 k} Ick vare op tot ²⁷ mijnen Vader, ende ²⁸ uwen Vader, ende [tot] ²⁹ mijnen Godt, ende ³⁰ uwen Godt. [kolom]

23 D. en houdt u selven ende my niet op met het aenraken ende houden van mijne voeten.

24 D. ick en sal soo haest noch niet opvaren, ende van u vertrecken: ghy sult noch tijts genoegh hebben om my te sien ende te spreken, ende om my eere te bewijsen. Andre meynen dat hy dit tegen haer soude geseght hebben, om haer te vermanen datse niet te seer en moeste met haer herte hangen aen sijne lichamelicke tegenwoordigheyt.

i Psalm 22.23. Matth. 28.10. Hebr. 2.11.

25 D. discipelen. De oorsake waerom hy haer alsoo noemt, siet in de aenteeckeninge op Matth. 28. vers 10.

26 D. ick sal haest opvaren, namelick, na dat ick haer van alles eerst sal onderrecht hebben.

k Ioan. 16.28.

27 Namel. van nature, Ioan. 1.18.

28 Namel. door genade der aenneminge tot kinderen, Ioan. 1.12.

29 Namel. om dat ick als Middelaer de menschelicke nature om uwent wille hebbe aen-genomen, Hebr. 1.9.

30 D. die u niet alleen geschapen, maer boven dien u oock tot sijn eygendom heeft aengenomen, Hebr. 8.10.

18

^l Maria Magdalene gingh ende boodtschapte den discipelen, dat sy den Heere gesien hadde, ende [dat] hy haer dit geseght hadde.

l Matth. 28.8. Marc. 16.10. Luce 24.9.

19

^m Als het dan avont was ³¹ op den selven eersten dagh ³² der weke, ende als de deuren gesloten waren, daer de discipelen vergadert waren om de vreese der Ioden, ³³ quam Iesus ende stont in ’t midden, ende seyde tot haer, ³⁴ Vrede zy u-lieden.

m Marc. 16.14. Luce 24.36. 1.Corinth. 15.5.

31 Hier volght Ioannes de reeckeninge der dagen na de wijse der Romeynen.Want alsoo dese verschijninge geschiet is des avonts laet, als nu de twee discipelen van Emmaus by haer gekomen waren, Luce 24.36. ende derhalven de sonne lange onder gegaen was, soo soude dit na der Ioden reeckeninge niet de eerste maer de tweede dagh der weke zijn. Siet Ioan. 19.14.

32 Gr. der Sabbathen. Siet hier voren vers 1.

33 Hoe Christus daer binnen gekomen is, en wort niet uytgedruckt, ende is niet noodigh te ondersoecken, alsoo hy door sijne Goddelicke kracht sulcks op verscheydene wijse heeft konnen doen, gelijck men sien kan, Actor. 12.10. soo dat men hier uyt niet en kan besluyten, dat sijn lichaem door de beslotene deuren soude doorgegaen, ofte doorgedrongen zijn.

34 Dit was de gewoonlicke maniere van groeten onder de Ioden, waer mede sy malkanderen alle geluck ende saligheyt toewenschten.

20

Ende dit geseght hebbende toonde hy haer sijne ³⁵ handen ende [sijne] zijde. ⁿ De discipelen dan wierden verblijdt, als sy den Heere sagen.

35 Namelick, met de lidtteeckens der wonden, die daer in waren.

n Ioan. 16.22.

21

Iesus dan seyde wederom tot haer, Vrede zy u-lieden: ^o gelijckerwijs my de Vader gesonden heeft, ³⁶ sende ick oock u-lieden.

o Iesa. 61.1. Matth. 28.19. Marc. 16.15. Luce 4.18. Ioan. 17.18.

36 Namel. om het Euangelium te prediken. siet Matth. c. 28. vers 19. Marc. c. 16. vers 15. Ioan. cap. 17. vers 18.

22

Ende als hy dit geseght hadde ³⁷ blies hy [op haer,] ende seyde tot haer, Ontfanght ³⁸ den Heyligen Geest.

37 Namel. om met dit uyterlick teecken de werckinge des Heyligen Geests af te beelden. Siet Ioan. cap. 3. vers 8. Actor. 2.2.

38 D. de gaven des Heyligen Geests, die u noodigh zijn tot versterckinge uwes geloofs, tot dat de volheyt der selve, die u noodigh sullen zijn tot uytvoeringe uwes Apostel-ampts, u sal gegeven worden na mijne hemelvaert, op den Pincksterdagh, Ioan. cap. 16. vers 7. Actor. 2.4, 33.

23

^p Soo ghy yemants sonden ³⁹ vergeeft, dien wordense ⁴⁰ vergeven: soo ghy yemants [sonden] houdt, [dien] zijnse gehouden.

p Matth. 16.19. ende 18.18.

39 Dat is, na mijn woort ende bevel betuyght als mijne dienaers, dat sijne sonden van Godt vergeven, ofte gehouden zijn.

40 Namelick, in den hemel, van Godt, Matth. 16.19. ende 18.18. want Godt heeft alleen de macht om eygentlick de sonden te vergeven, Iesa. 43.25. Matth. 9.3. Marc. 2.7.

24

Ende Thomas, een van de twaelve, geseght ⁴¹ Didymus, en was met haer niet doe Iesus [daer] quam.

41 Siet Ioan. 11.16.

25

De andere discipelen dan seyden tot hem, Wy hebben den Heere gesien. Doch hy seyde tot haer, Indien ick ⁴² in sijne handen niet en sie ⁴³ het teecken der nagelen, ende mijnen vinger en steke in het teecken der nagelen, ende steke mijne hant in sijne zijde, ick en sal ⁴⁴ geensins gelooven.

42 Gelijck Christus te voren de andere discipelen vermaent hadde te doen, Luce 24.39.

43 Nam. door de nagelen ingedruckt, ’t welck het Griecks woort oock mede brenght.

44 Namel. dat hy selve waerlick van den dooden is opgestaen.

26

Ende na ⁴⁵ acht dagen waren sijne discipelen wederom ⁴⁶ binnen, ende Thomas met haer: [ende] Iesus quam als de deuren gesloten waren, ende stont in het midden, ende seyde, Vrede zy u-lieden.

45 Het welck schijnt den tweeden sondagh van sijne verrijsenisse te zijn, na dat het geheel Paesschenfeest ge-eyndight was.

46 Nam. ’t selve huys binnen Ierusalem, Luce 24.33.

27

Daer na seyde hy tot Thomam, Brenght uwen vinger hier, ende siet mijne handen, ^q ende brenght uwe hant, ende ⁴⁷ steecktse in mijne zijde, Ende en zijt niet ongeloovigh, maer geloovigh.

q 1.Ioan. 1.1.

47 Gr. werptse.

28

Ende Thomas antwoordde ende seyde ⁴⁸ tot hem, Mijn Heere, ende mijn Godt.

48 Soo spreeckt hy dan de volgende woorden tot Christum, ende van Christo, hem bekennende voor sijnen Heere, ende voor sijnen Godt.

29

Iesus seyde tot hem, Om dat ghy my gesien hebt Thoma soo hebt ghy gelooft: ^{49 r} saligh [zijnse] die niet en sullen gesien hebben, ende [nochtans] sullen gelooft hebben.

49 D. immers soo saligh: om dat sy door het woort, sonder gesien te hebben, gelooven, het welck met de nature des geloofs beter over een komt. Siet Hebr. 11.1. 1.Petr. 1.8.

r 1.Petr. 1.8.

30

Iesus dan heeft noch wel ^s vele andere teeckenen in de tegenwoordigheyt sijner discipelen gedaen, die niet en zijn geschreven in ⁵⁰ dit boeck.

s Ioan. 21.25.

50 Nam. deses mijnes Euangeliums, waer van sommige oock by d’andere Euangelisten beschreven zijn.

31

Maer dese zijn geschreven, op dat ghy geloovet dat Iesus is de Christus, de Sone Godts: ende op dat ghy geloovende ⁵¹ het leven hebbet ⁵² in sijnen name.

51 Nam ’t eeuwige leven, ’t welck hier begint, ende namaels in den hemel sal volkomen zijn.

52 D. door hem, ende om sijne verdiensten.