Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xiij. Capittel.

1 Uyt de boodtschap dat Pilatus het bloet eeniger Galileers met hare offerande hadde gemenght, ende uyt het exempel van de achtien, op welcke de toren in Siloam gevallen was, neemt Christus oorsake de scharen te vermanen tot bekeeringe. 6 ende stelt oock tot dien eynde voor de gelijckenisse van den onvruchtbaren vijgeboom. 10 Geneest op den Sabbath een vrouwe die achtien jaren eenen geest der kranckheyt hadde gehadt. 14 ende verantwoort sulcks tegen eenen Oversten der Synagoge. 18 Vergelijckt het Koninckrijck der hemelen by een mostaertzaet ende suerdeessem. 23 Gevraeght zijnde of daer weynige sullen saligh worden, vermaent hy in te gaen door de enge poorte. 31 Antwoort den Pharizeen die hem voor Herodes waerschouwden. 34 Klaeght over de wreetheyt ende hardtneckigheyt van die van Ierusalem, ende voorseght haren ondergangh.

1

ENde daer waren te dier selver tijt eenige tegenwoordigh, die hem boodtschapten ¹ van de Galileers, welcker bloet Pilatus met hare offeranden gemenght hadde.

1 Iosephus verhaelt Antiq.lib. 18. cap. 5. wel yet dergelijcks: doch d’omstandigheden soo van den tijt als andersins toonen dat het deselve historie niet en is. Sommige oude leeraers meynen dat dit soude geschiet zijn binnen Ierusalem, als eenige Galileers wilden verhinderen, dat voor den Keyser van Roomen in den tempel soude geoffert worden.

2

Ende Iesus antwoordde, ende seyde tot haer, Meynt ghy dat dese Galileers sondaers zijn geweest boven alle de Galileers, om dat sy sulcks geleden hebben?

3

Ick segge u, Neense: maer indien ghy u niet en bekeert, soo sult ghy alle desgelijcks ² vergaen.

2 D. door Godts rechtveerdige straffe omkomen: gelijck oock daer na door de Romeynen geschiet is.

4

Ofte die achtiene, op welcke de ³ toren in Siloam viel, ende dooddese: meynt ghy dat dese ⁴ schuldenaers zijn geweest, boven alle menschen die in Ierusalem woonen?

3 D. die aen ofte over de fonteyne ofte beke Siloa was gebouwt: van welcke beke siet Iesa. 8.6. Ioan. 9.7.

4 D. sondaers, die meer schult ofte sonden hadden. Siet Matth. c. 6. vers 12. ende 18.24.

5

Ick segge u, Neense: maer indien ghy u niet en bekeert, soo sult ghy alle insgelijcks vergaen.

6

Ende hy seyde dese gelijckenisse, Een seker [man] hadde eenen vijgeboom, geplant in sijnen wijngaert: ende hy quam ende socht vrucht daer op, ende en vondtse niet.

7

Ende hy seyde tot den wijngaerdenier, Siet ick kome nu drie jaren soeckende vrucht op desen vijgeboom, ende en vindese niet: houwt hem uyt: waer toe ⁵ beslaet hy oock onnuttelick de aerde?

5 Gr. maeckt de aerde onnut, ofte, onvruchtbaer, in dewelcke wat anders soude konnen geplant worden, dat vruchten soude voort brengen.

8

Ende hy antwoordende seyde tot hem, Heere laet hem oock [noch] dit jaer, tot dat ick om hem gegraven ende mest geleght sal hebben:

9

Ende indien hy vrucht sal voortbrengen, [laet hem staen:] maer indien niet, soo sult ghy hem namaels uythouwen.

10

Ende hy leerde op ⁶ den Sabbath in eene der Synagogen.

6 Gr. Sabbathdagen.

11

Ende siet daer was een vrouwe, die ⁷ eenen geest der kranckheyt achtien jaren langh gehadt hadde, ende sy was ⁸ te samen gebogen, ende en konde haer gantschelick niet oprechten.

7 D. eenen boosen geest, die haer kranck maeckte. siet vers 16.

8 Gr te samen gebuckt.

12

Ende Iesus haer siende riepse tot hem, ende seyde tot haer, Vrouwe, ghy zijt ⁹ verlost van uwe kranckheyt.

9 Gr. los gemaeckt, ofte, ontbonden.

13

Ende hy leyde de handen op haer, ende sy wiert terstont weder ¹⁰ recht, ende verheerlickte Godt.

10 Dat is, recht gemaeckt.

14

Ende ¹¹ de Overste der Synagoge, qualick nemende dat Iesus op den Sabbath genesen hadde, antwoordde ende seyde tot de schare, ^a Daer zijn ses dagen, in welcke ¹² men moet wercken: komt dan in deselve, ende laet u genesen, ende niet op den dagh des Sabbaths.

11 D. een van de Overste: want elcke Synagoge hadde meer als eenen Oversten. Siet Marc. c. 5. vers 22. Actor. 13.15.

a Exod. 20.9. Deuter. 5.13. Ezech. 20.12.

12 D. geoorloft, ende geboden is te wercken.

15

De Heere dan antwoordde hem ende seyde, Ghy geveynsde, ^b en maeckt niet een yegelick van u op den Sabbath sijnen osse ofte ezel van de kribbe los, ende leyt [hem] henen om te doen drincken? [kolom]

b Exod. 23.5. Deuter. 22.4. Luc. 14.5.

16

Ende dese, die ¹³ een dochter Abrahams is, welcke de satan, siet, nu achtien jaren ¹⁴ gebonden hadde, en moeste die niet los gemaeckt worden van desen bandt, op den dagh des Sabbaths?

13 D. afkomstigh is van het geslachte Abrahams, ende behoorende tot het verbont dat Godt met Abraham ende sijne nakomelingen gemaeckt heeft. siet Luce 19.9.

14 Dat is, die haer met kranckheden, als met banden, benauwt hadde.

17

Ende als hy dit seyde, wierden sy alle beschaemt die haer tegen hem stelden: ende alle de schare verblijdde haer over alle de heerlicke dingen, die van hem geschiedden.

18

^c Ende hy seyde, Wien is ¹⁵ het Koninckrijck Godts gelijck? ende waer by sal ick het selve vergelijcken?

c Matth. 13.31. Marc. 4.30.

15 Dat is, de predicatie des Euangeliums, waer door het Koninckrijcke Godts opgerecht wort.

19

Het is gelijck ¹⁶ een mostaertzaet, het welck een mensche genomen ende in sijnen hof geworpen heeft: ende het wies op, ende wiert tot eenen grooten boom, ende de vogelen des hemels nestelden in sijne tacken.

16 Siet van dese twee gelijckenissen Matth. 13.31.

20

Ende hy seyde wederom, ^d Waer by sal ick ’t Koninckrijck Godts vergelijcken?

d Matth. 13.33.

21

’t Is gelijck een suerdeessem, welcken een vrouwe nam, ende verberghde in drie maten meels, tot dat het geheel gesuert was.

22

^e Ende hy reysde van de eene stadt ende vlecke tot de andere, leerende, ende ¹⁷ richtende [sijne] reyse na Ierusalem.

e Matth. 9.35. Marc. 6.6.

17 Gr. makende.

23

Ende daer seyde een tot hem, Heere, zijnder oock weynige die saligh worden? Ende hy seyde tot haer,

24

^{f 18} Strijt om in te gaen door ¹⁹ de enge poorte: want vele (segge ick u) sullen soecken in te gaen, ende en sullen ²⁰ niet konnen:

f Matth. 7.13.

18 Dat is, doet neerstigheyt, ende arbeyt, Ephes. c. 6. vers 11, etc. Phil. 3. vers 12. 2.Tim. 4.7.

19 Namelick, die tot het leven leydet, Matth. 7.14.

20 Namelick, om dattet te late sal zijn, gelijck uyt het volgende blijckt.

25

[Namelick] na dat ²¹ de heere des huys sal opgestaen zijn, ende ^g de deure sal gesloten hebben: ende ghy sult beginnen buyten te staen, ende aen de deure te kloppen, seggende, Heere, Heere, doet ons open, ende hy sal antwoorden ende tot u seggen, Ick en kenne u niet ^h van waer ghy zijt:

21 Dese gelijckenisse wort genomen van het houden der bruyloften te dier tijt, waer van breeder te sien is Matth. 25. vers 1, etc.

g Matth. 25.11. Luce 6.46.

h Matth. 25.12.

26

Als dan sult ghy beginnen te seggen, Wy hebben in uwe tegenwoordigheyt gegeten ende gedroncken, ende ghy hebt in onse straten geleert.

27

ⁱ Ende hy sal seggen, Ick segge u, ick en kenne u niet van waer ghy zijt: ^k wijckt van my af alle ghy werckers der ongerechtigheyt.

i Matth. 7.23.

k Psalm 6.9. Matth. 25.12, 41.

28

^l Aldaer sal zijn weeninge ende knersinge der tanden, ^m wanneer ghy sult sien Abraham, ende Isaac, ende Iacob, ende alle de Propheten in ’t ²² Koninckrijcke Godts, maer u-lieden buyten uytgeworpen.

l Matth. 8.12. ende 13.42. ende 24.51.

m Matth. 8.11.

22 Namelick, der heerlickheyt in den hemel.

29

ⁿ Ende daer sullender komen van Oosten, ende Westen, ende van Noorden, ende Zuyden, ende sullen aensitten in het Koninckrijcke Godts.

n Iesa. 2.2. Malach. 1.11. Matth. 8.11.

30

^o Ende siet, daer zijn ²³ laetste, die de eerste sullen zijn: ende daer zijn eerste, die de laetste sullen zijn.

o Matth. 19.30. ende 20.16. Marc. 10.31.

23 Door de laetste worden verstaen de Heydenen die noch vreemt waren van het verbont Godts, ende door de eerste de Ioden: ende wort daer mede te kennen gegeven dat de Heydenen sullen vele Ioden voor getrocken worden, Rom. 11. vers 17.

31

Te dien selven dage quamen daer eenige Pharizeen, seggende tot hem, ²⁴ Gaet wech, ende vertreckt van hier: ²⁵ want Herodes wil u dooden.

24 Namelick, uyt Galileen, daer Herodes Viervorst was, Luce cap. 3. vers 1. ende 23.7.

25 Dese waerschouwinge geschiet van haer, niet uyt liefde tot Christum, maer om datse hem geerne quijt hadden geweest. siet dergelijcke waerschouwinge Amos cap. 7. vers 13. Nehem. 6.10, 11.

32

Ende hy seyde tot haer, Gaet henen, ende segget dien ²⁶ vos, Siet ick werpe duyvelen uyt, ende ²⁷ make gesont, ²⁸ huyden ende morgen, ende ²⁹ ten derden [dage] ³⁰ worde ick voleyndight.

26 Soo noemt hy hem van wegen sijne listigheyt ende schalckheyt.

27 Gr. volbrenge genesingen.

28 D. noch eenen kleynen tijt. Siet Hose. 6.2.

29 D. na ’t voleynden van mijn leer-ampt in dien korten tijt.

30 Of, worde volmaeckt, ofte, geheylight, ofte, opgeoffert, Ioan. 17. vers 4. ende 19.30. Siet van de beteeckenisse van dit woort breeder Hebr. 2. vers 10. ende 5.9.

33

³¹ Doch ick moet huyden ende morgen, ende den volgenden [dagh] reysen: want het en gebeurt ³² niet, dat een Propheet gedoot worde buyten Ierusalem.

31 Dat is, ick moet noch eenen kleynen tijt hier ende daer wandelen, om mijn ampt voorts te bedienen: Ende daer na sal ick na Ierusalem gaen, om van u-lieden selve daer gedoot te worden.

32 D. nauwelicks, ofte seer selden.

34

^{p 33} Ierusalem, Ierusalem, ghy die de Propheten doodet, ende steenight die tot u gesonden zijn, ^q hoe menighmael hebbe ick uwe kinderen willen by een vergaderen,

p Matth. 23.37.

33 Siet hier van de verklaringe Matth. 23.37.

q Psalm 17.8. ende 91.4.

[fol. 35v]

gelijckerwijs een henne hare ³⁴ kieckens onder de vleugelen [vergadert,] ende ghy lieden en hebt niet gewilt?

34 Gr. broedsel, of, nestkieckens.

35

^r Siet, ³⁵ uw’ huys wort u-lieden woest gelaten. Ende voorwaer ick segge u, dat ghy my niet en sult sien, tot dat [de tijt] sal ³⁶ gekomen zijn, als ghy sult seggen, ^s Gezegent [is] hy die komt in den name des Heeren.

r Psalm 69.26. Iesa. 1.7. Ierem. 7.34. Micha 3.12. Matth. 23.38. Actor. 1.20

35 D. de tempel ende stadt.

36 Dit is korts daer na eenighsins vervult. Siet Luce 19.38. ende sal volkomelick volbracht worden ten uytersten dage.

s Psalm 118. 26.