Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xiij. Capittel.

1 Christus voorseght de verwoestinge des tempels, ende der stadt Ierusalem. 5 Daer by voegende de swarigheden ende teeckenen, die voor ende ontrent deselve souden geschieden. 10 ende vertroost tusschen beyden de sijne met den geluckigen voortgangh des Euangeliums, ende met den bystant des Heyligen Geests, haer vermanende tot volstandigheyt. 14 Hy wijstse op de Prophetie Daniels, ende raet haer in tijts te vluchten, om die groote elende te ontgaen. 21 waerschouwt tegen de verleydinge ende mirakelen der valscher Christi, ende propheten. 24 Beschrijft voorders de teeckenen van het eynde der werelt ende sijne toekomste ten oordeel, waer van de dagh alleen den Vader bekent is. 33 ende vermaent daerom tot gestadigh waken ende bidden.

1

ENde als hy ^a uyt den tempel ¹ gingh, seyde een van sijne discipelen tot hem, Meester, siet ² hoedanige steenen, ende hoedanige gebouwen!

a Matth. 24.1. Luce 21.5.

1 Namelick, om te gaen na Bethanien, gelijck blijckt uyt vers 3 ende 14.3.

2 Dat is, hoe overgroote ende schoone steenen dit zijn, daer de tempel van getimmert is: want die vijf en twintigh cubiten langh, ende acht hoogh, ende twaelf breet waren. Siet Ioseph. Antiq. lib. 15. cap. 14. Dit seggense met verwonderinge.

2

Ende Iesus antwoordende seyde tot hem, Siet ghy dese groote gebouwen? ^b Daer en sal niet [eenen] ³ steen op den [anderen] steen gelaten worden, die niet ⁴ afgebroken en sal worden.

b 1.Reg. 9.7, 8. Mich. 3.12. Luce 19.44.

3 Gr. steen op steen niet gelaten worden.

4 Gr. los gemaeckt.

3

^c Ende als hy geseten was op den olijfbergh tegen den tempel over, vraeghden hem Petrus, ende Iacobus, ende Ioannes, ende Andreas ⁵ alleen.

c Matth. 24.3. Luce 21.7.

5 Of, bezijden af, ofte, in’t besonder.

4

^d Seght ons wanneer sullen ⁶ dese dingen zijn? ende welck is het teecken wanneer dese dingen alle voleyndight sullen worden?

d Actor. 1.6.

6 Namel. de verwoestinge der stadt ende des tempels van Ierusalem, ende oock de voleyndinge der werelt. siet Matth. 24.3.

5

Ende Iesus haer antwoordende begon te seggen, ^e Siet toe dat u niemant en verleyde.

e Ierem. 29.8. Ephes. 5.6. 2.Thessal. 2.2, 3. 1.Ioan. 4.1.

6

Want vele sullen komen ^{f 7} onder mijnen name, seggende, Ick ben [de Christus,] ende sullen vele verleyden.

f Ierem. 14.14. ende 23.21.

7 Ofte, in, op mijnen name. Siet hier van, ende van de geheele antwoorde Christi, de aenteeck. op Matth. 24.5.

7

Ende wanneer ghy sult hooren van oorlogen, ende geruchten van oorlogen, soo en wort niet verschrickt: want [dit] moet geschieden. Maer noch en is het eynde niet.

8

^g Want het [een] volck sal tegen het [ander] volck opstaen, ende het [een] Koninckrijck tegen het [ander] Koninckrijck, ende daer sullen aerdtbevingen zijn ⁸ in verscheyden plaetsen, ende daer sullen hongers-nooden wesen, ende beroerten. Dese dingen zijn [maer] beginselen der smerten.

g Iesa. 19.2.

8 Gr. van plaetse tot plaetse.

9

^h Maer ⁹ siet ghy voor u selven toe: want sy sullen u overleveren in de ¹⁰ Raetsvergaderingen, ende in de Synagogen: Ghy sult geslagen worden, ende voor Stadthouders ende Koningen sult ghy gestelt worden, om mijnent wille, haer tot een getuygenisse.

h Matth. 10.17. ende 24.9. Luce 21.12. Ioan. 15.19. ende 16.2. Apoc. 2.10.

9 Ofte, wacht ghy u selven.

10 Gr. Synedria. siet daer van Matth. 5. vers 22. ende 10.17.

10

Ende het Euangelium moet eerst gepredickt worden onder alle de volcken.

11

ⁱ Doch wanneer sy u leyden sullen om u over te leveren, ¹¹ soo en zijt te voren niet besorght, wat ghy spreken sult, noch en bedenckt het niet: maer soo wat u in die ure gegeven sal worden, dat spreeckt. Want ghy en zijt het niet die spreeckt, maer ¹² de Heylige Geest.

i Matth. 10.19. Luce 12.11. ende 21.14.

11 Siet hier van d’aenteeckeninge op Matth. 10.19.

12 Namel. die in ende door u spreeckt, Matth. 10.20.

12

^k Ende de [een] broeder sal den [anderen] broeder overleveren tot den doot, ende de vader het kint: ende de kinderen sullen opstaen tegen de ouders, ende sullense ¹³ dooden.

k Ezech. 38.21. Mich. 7.6.

13 Ofte, ter doot brengen, doen dooden.

13

Ende ghy sult gehatet worden van

[fol. 24r]

¹⁴ alle, om mijnes naems wille: ^l maer wie volherden sal tot den eynde, die sal saligh worden.

14 D. van allerley soorten van ongeloovige menschen.

l Matth. 10.22. ende 24.13. Luce 21.19. Apoc. 2.7, 10.

14

^m Wanneer ghy dan sult sien den ¹⁵ grouwel der verwoestinge, daer van door den Propheet ⁿ Daniel gesproken is, staende ¹⁶ daer het niet en behoort (die het leest die mercke daer op) ^o als dan die in Iudea zijn, datse vlieden op de bergen.

m Matth. 24.15. Luce 21.20.

15 Siet de verklaringe Matth. 24.15.

n Dan. 9.27.

16 D. in de heylige plaetse, rontom Ierusalem, Matth. 24. vers 15. Luce 21.20.

o Luce 21.21.

15

Ende die op ¹⁷ het dack is, en kome niet af in het huys, noch en gae niet in, om yet uyt sijn huys wech te nemen.

17 Siet hier van d’aenteeckeninge op Matth. 10.27.

16

Ende die ¹⁸ op den acker is, en keere niet weder ¹⁹ te rugge, om sijn kleet te nemen.

18 Ofte, in ’t velt.

19 Gr. tot die dingen die achter zijn.

17

Maer wee den bevruchten ende den zoogenden [vrouwen] in die dagen.

18

Doch biddet dat uwe vlucht niet en geschiede des winters.

19

Want ²⁰ die dagen sullen sulcke verdruckinge zijn, welcker gelijcke niet geweest en is van den beginne ²¹ der schepselen, die Godt geschapen heeft, tot nu toe, noch oock niet zijn en sal.

20 D. de eene verdruckinge sal op de andere sonder ruste volgen, soo datter anders niet als enckele verdruckinge sal zijn. Siet dergelijcke maniere van spreken Amos 5. vers 20. Ioel 2.2.

21 Gr. des schepsels.

20

Ende indien de Heere de dagen niet ²² verkort en hadde, geen vleesch en soude behouden worden: maer om der uytverkorenen wille, die hy heeft uytverkoren, heeft hy de dagen verkort.

22 Siet hier van d’aenteeckeninge op Matth. 24.22.

21

^p Ende als dan soo yemant tot u-lieden sal seggen, Siet hier is de Christus: ofte siet, hy is daer, en gelooft het niet.

p Matth. 24.23. Luce 21.8.

22

^q Want daer sullen valsche Christi, ende valsche Propheten opstaen, ende sullen teeckenen ende wonderen ²³ doen, om te verleyden, indien het mogelick ware, oock de uytverkorene.

q Deuter. 13.1. 2.Thessal. 2.11.

23 Gr. geven.

23

Maer ghylieden siet toe: Siet, ick hebbe u alles voorseght.

24

^r Maer in die dagen, ²⁴ na die verdruckinge, sal de sonne verduystert worden, ende de mane en sal haer schijnsel niet geven.

r Iesa. 13.10. Ezech. 32.7. Ioël 2.31. ende 3.15. Matth. 24.29. Luce 21.25. Apocal. 6.12.

24 Ende na dat de tijden der Heydenen oock sullen vervult zijn, gelijck Lucas daer by voeght, Luce 21.24.

25

Ende de sterren des hemels sullen daer uyt vallen, ende de krachten die in de hemelen [zijn,] sullen ²⁵ beweeght worden.

25 ’t Griecks woort beteeckent eygentlick een geweldige beweginge, gelijck als de zee op ende neder door winden ende tempeesten gedreven wort.

26

^s Ende als dan sullen ²⁶ sy den Sone des menschen sien, komende in de wolcken, met ²⁷ groote kracht ende heerlickheyt.

s Dan. 7.10. Matth. 16.27. ende 24.30. Marc. 14.62. Luce 21.27. Actor. 1.11. 1.Thess. 4.16. 2.Thess. 1.10. Apocal. 1.7.

26 Namelick, alle de volcken der aerden, Apoc. 1.7.

27 Gr. vele.

27

Ende als dan sal hy sijne Engelen uytsenden, ende sal sijne uytverkorene by een vergaderen ²⁸ uyt de vier winden, van ’t uyterste der aerden, tot het uyterste des hemels.

28 D. uyt de vier hoecken of gewesten der werelt, van het een eynde tot het ander.

28

^t Ende leert van den vijgeboom dese gelijckenisse: wanneer nu sijnen tack ²⁹ teer wort, ende de bladeren uytspruyten, soo weet ghy dat de somer na by is.

t Matth. 24.32. Luce 21.29.

29 Ofte, sappigh.

29

Alsoo oock ghy, wanneer ghy dese dingen sult sien geschieden, soo weet dat ³⁰ [het] na by voor de deure is.

30 Nam. het Koninckrijcke Godts, gelijck by Luce 21. vers 31. uytgedruckt wort.

30

Voorwaer ick segge u, dat ³¹ dit geslachte niet en sal ³² voorby gaen, tot dat alle dese dingen sullen geschiet zijn.

31 Namelick, des Iodischen volcks, ofte, deser eeuwe.

32 Of, vergaen.

31

^v De hemel ende de aerde sullen ³³ voorby gaen, maer mijne woorden en sullen geensins ³⁴ voorby gaen.

v Psalm 102.27. Iesa. 40.8. ende 51.6. Hebr. 1.11.

33 Of, vergaen.

34 Of, vergaen.

32

^x Maer van dien dagh ende die ure en weet niemant, noch de Engelen die in den hemel zijn, ³⁵ noch de Sone, dan de Vader.

x Matth. 24.36. Actor. 1.7.

35 Namelick, na sijne menschelicke nature, ende in den staet sijner nederigheyt, want na sijne Godtheyt weet hy alle dingen, Ioan. cap. 21. vers 17. ende na sijne verhooginge is hem het boeck der voorsienigheyt Godts, met seven zegelen verzegelt, naerder geopent, Apoc. 5.5, 7, 9.

33

^y Siet toe, waeckt ende bidt, want ghy en weet niet wanneer de tijt is.

y Matth. 24.42. ende 25.13. Luce 12.40. ende 21.36. 1.Thessal. 5.6.

34

³⁶ Gelijck een mensche buyten lants reysende, sijn huys verliet, ende sijnen dienstknechten ³⁷ macht gaf, ende elck sijn werck, ende den deurwachter geboodt dat hy soude waken.

36 Alsoo sal het oock zijn met den Sone des menschen.

37 Namelick, om sijn huys ende goet te regeren.

35

Soo waeckt dan (want ghy en weet niet wanneer de heere des huys komen sal, [des avonts] late, ofte ter middernacht, ofte [kolom] met het hanengekraey, ofte in den morgenstont)

36

Op dat hy niet onvoorsiens en kome, ende u slapende vinde.

37

Ende het gene ick ³⁸ u segge, [dat] segge ick allen, Waeckt.

38 Namelick, tot u vieren, van welcke staet vers 3.