Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Eerste Capittel.

De Propheet bestraft de Overste ende het volck te Ierusalem, om dat sy in schoone huysen woonden, maer des Heeren tempel ongebouwt lieten liggen, vers 1, etc. seyt, dat Godt de Heere van wegen dese sloffigheyt haren handel in andre saken niet en zegende, 5. Daerom vermaent hy haer den nagelatenen bouw des tempels te hervatten, ende te hervatten, ende te volvoeren, 7. welcke vermaninge in achtinge genomen wort, 12.

1

¹ IN den tweeden jare des Koninghs ² Darij, in de seste maent, op den eersten dagh der maent, geschiedde het woort des HEEREN ³ door den dienst van Haggai den Propheet, tot Zerubbabel, den ⁴ sone Sealtiëls ⁵ den Vorst van Iuda, ende tot Iosua, den sone van Iozadak, ⁶ den HoogenPriester, seggende:

1 Siet d’aenteeck. Ezra c. 4. op vers 24. ende 5.1.

2 Hebr. Darjavesch.

3 Hebr. door de hant: Siet de aent. Exod. 9. op vers 35. Actor. c. 11. vers 30. ende 7.35. voorts Haggai, anders gemeenlick genoemt, Aggeus. Hebr. Chaggai.

4 Sone is hier te seggen neve, want eygentlick te spreken was hy de sone Pedaiae, die een sone Sealtiëls was. Siet 1.Chron. 3.17, 18, 19. Zerubbabel wort oock genoemt de sone Sealtiëls, Ezra cap. 5. vers 2. Matth. cap. 1. vers 12. Eenige meynen dat Zerubbabel van Sealtiël zy tot een sone aengenomen, uyt Luce cap. 3. vers 27.

5 Dat is, den Vorst uyt ende over den stamme Iuda.

6 Hebr. den grooten Priester, ofte, den grootsten Priester.

2

Alsoo spreeckt de HEERE der [kolom] heyrscharen, seggende, ⁷ Dit volck seyt, ⁸ De tijt en is niet gekomen, de ⁹ tijt dat des HEEREN Huys gebouwet worde.

7 De Heere en seyt hier niet, mijn volck, maer dit volck, toonende sijn misnoegen daer over, dat sy den Godtsdienst versuymende, haer dagelicks bekommerden met hare eygene eere ende profijt te soecken.

8 Dit was de ontschuldinge welcke de trage ende eygenbaetsoeckende Ioden voorwendden, waerom sy den bouw des tempels uytstelden.

9 Hebr. de tijt van het Huys des Heeren om gebouwt te worden.

3

Ende het woort des HEEREN geschiedde door den dienst des Propheten Haggai, seggende:

4

Is ’t voor u-lieden wel de tijt, dat ghy woont in uwe ¹⁰ gewelfde huysen, ende sal dit Huys ¹¹ woest zijn?

10 Hier mede wort haer verweten, dat sy niet alleen huysen ter nootdruft, maer oock tot wellust of playsier voor haer selven ghemaeckt hadden, eer sy het Huys des Heeren bouwden.

11 David is veel anders geaerdt geweest. siet 2.Sam. 7.2. ende Psalm 132.3, 4, 5.

5

Nu dan, also seyt de Heere der heyrscharen, ¹² Stelt u herte op uwe wegen.

12 D. merckter wel op, ende betracht hoe het u-lieden gaet van weghen uwe sonden: Vergel. 1.Cor. 11.30, 31. siet dese maniere van spreken Exod. 9.21. 2.Sam. 18.3. Iob 1.8. ende 2.3. ende 22.22. ende 34.14. ende hier ond. vers 7.

6

^a Ghy zaeyt vele, ende ghy brenght weynigh in: ghy etet, maer niet tot verzadinge, ghy drinckt, maer ¹³ niet tot droncken worden toe, ghy kleedet u, maer niet ¹⁴ tot uwer verwarminge: ende die loon ontfanght, die ontfanght dien loon ¹⁵ in eenen doorgeboorden buydel.

a Deut. 28.38. Mich. 6.14, 15.

13 D. ghy en gevoelt des wijns kracht alsoo niet, dat ghyder vrolick van soudet worden. Siet Genes. 43. op vers 34. Cant. 5.1. Ioan. 2.10.

14 Hebr. om sich te verwarmen, D. om u te verwarmen. Vergel. Zephan. 2.12. met de aenteeck.

15 Ofte, in eenen buydel daer geen bodem in en is, ofte, die hol is, D. het verswint, alsoo dat hy die het ontfanght, geenen nut daer van en heeft, achtervolgens het dreygement der wet, Deut. 28.15, etc. Amos 4.9. Mich. 6.14.

[fol. 126v]

7

Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen: ¹⁶ Stelt u herte op uwe wegen.

16 Als vers 5. Dit wederhaelt de Propheet, op dat syder immers te dege op letten souden.

8

Klimt op het geberghte, ende brenght hout aen, ende bouwet dit Huys,. ende ick sal een welgevallen ¹⁷ daer aen hebben, ende verheerlickt worden, seyt de HEERE,

17 Aen desen tempel. Het schijnt dat de Propheet hier siet op het gebedt Salomons, ende de belofte van Godt hem gedaen, 1.Reg. c. 8. versen 18, 19, etc.

9

Ghy ¹⁸ siet omme na vele, maer siet, ¹⁹ ghy bekomt weynigh, ende als ghy het in huys gebracht hebt, ²⁰ soo blase ick daer in: waerom dat? spreeckt de HEERE der heyrscharen; Om mijnes Huys wille het welck woest is, ende dat ghy loopt elck ²¹ voor sijn eygen huys.

18 Ofte, wendet u gesichte na vele, D. ghy verwacht eenen overvloedigen oogst.

19 Hebr. [het wort] tot weynich.

20 Alsoo dat het verstuyft, ende u-ieden niet te nutte en komt.

21 Te weten, om dat op te bouwen, ende te vercieren. Siet boven vers 4.

10

Daerom ^b onthouden haer de hemelen over u ²² datter geen dauw en is, ende het lant onthoudt sijne vruchten.

b Deut. 28.23.

22 Verstaet hier by, oock geen regen ter bequamer ende gewoonlicker tijt. Dit is het dat Godt dreyght, Levit. 26. vers 19. Deut. c. 28. versen 23, 24, 28. Amos cap. 4. vers 7.

11

Want ick hebbe ²³ een drooghte geroepen over het lant, ende over de bergen, ende over ‘t koorn, ende over den most, ende over de olie, ende over het gene dat de aerdbodem soude voort brengen: oock over de menschen, ende over de beesten, ende ²⁴ over allen arbeyt der handen.

23 And. een woestheyt, siet 2.Reg. 8. vers 1. Ierem. c. 25. op vers 29. Siet oock Deuter. 28. vers 22. Ioël 1.10. Amos 1. vers 2. ende cap. 4. versen 7, 8, 9.

24 D. over alle de vruchten die de aerde door den arbeyt der menschen voort brenght.

12

²⁵ Doe hoorde Zerubbabel de sone Sealtiëls, ende Iosua de sone Iozadaks. de Hoogepriester, ende ²⁶ al het overblijfsel des volcks, na de stemme des HEEREN hares Godts, ²⁷ ende na de woorden des Propheten Haggai, ²⁸ gelijck als hem de HEERE hare Godt gesonden hadde: ende het volck vreesde voor het aengesichte des HEEREN.

25 Siet Ezra c. 5. vers 2.

26 Dat is, alle die van den krijgh waren over gebleven, (welcken gedurende vele om den hals gekomen waren) ende die weder gekomen waren uyt de Babylonische gevangenisse, daerder oock vele gestorven waren.

27 And. dat is.

28 Aengesien sy wisten dat hem de HEERE gesonden hadde.

13

Doe sprack Haggai ²⁹ de bode des HEEREN ³⁰ in de boodschap des HEEREN, tot den volcke, seggende: ³¹ Ick ben met u-lieden, spreeckt de HEERE.

29 Ofte, Gesante, Ambassadeur.

30 Dat is, in de boodtschap, die hy in den name, ende uyt het bevel des Heeren dede aen het volck: Ofte, uyt kracht der boodtschap, achtervolgens de commissie, die hy van Godt ontfangen hadde.

31 Ofte, ick sal zijn. Derhalven hebt goeden moedt, ende vaert kloeckelick voort in’t opbouwen mijnes Huyses. Vergelijckt. Psalm 56. vers 10. Matth. 28. versen 18, 20. Rom. 8. vers 31.

14

Ende ³² de HEERE verweckte den geest Zerubbabels des soons Sealtiëls, des Vorsts van Iuda: ende den geest Iosua des soons Iozadaks, des Hoogenpriesters, ende den geest van het gantsche overblijfsel des volcks: ende sy quamen ende maeckten het werck in’t Huys des HEEREN der heyrscharen hares Godts:

32 Dat is, de Heere heeft door dese vermaninge sijnes Propheten, de herten der genoemde persoonen, dagelicks meer ende meer verweckt, ende aengeporret om in het aengevangen gebouw voorts te varen, tot dat het geheelick soude voltrocken wesen. Het was gantschelick van noode, dat dit volck soude versterckt worden, overmits Thathnai, ende andere vyanden des volcks Godes, na haer uyterste vermogen, dit werck sochten te verhinderen. Siet Ezra 5.3.