Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ij. Capittel.

De Propheet vermaent de Ioden tot bekeeringe, eer haer de straffen overvallen, insonderheyt de vrome, die noch in het lant overigh waren, vers 1, etc. Dreygementen over eenige uytlantsche Heydensche volckeren, 4, etc. daer en tusschen voorseyt hy de beroepinge der Heydenen tot de kennisse Godes, ende den waren Godtsdient.

1

¹ DOorsoeckt u selven naeuwe, ja ² doorsoeckt naeuwe, ghy volck ³ dat met geenen lust bevangen en wort.

1 De sin is, Gaet in u selven, ende ondersoeckt al u doen, op dat ghy verstaet hoe swaerlick dat ghy Godt den Heere vertoornt hebt met uwe groote ende menighvuldige sonden. Hebr. versamelt u. Het wort eygentlick gebruyckt voor het versamelen der stoppelen, ofte houten, als Exod. 5. versen 7, 12. ende 1.Reg. 17.10. het welck dewijle het niet geschieden en kan dan met neerstige nasoeckinge, soo wort het oock voor soecken gebruyckt.

2 Beneerstight u ten hooghsten, T.w. om u met Godt te versoenen.

3 Te weten, om sich met Godt te versoenen: ofte om wat goets te doen. Anders, O volck, niet weerdigh begeert te worden.

2

⁴ Eer ’t besluyt bare, ( ⁵ gelijck kaf gaet de dagh voorby) terwijlen de hittigheyt van des Heeren toorn over u-lieden noch niet en komt: terwijlen de dagh des toorns des Heeren over u-lieden noch niet en komt.

4 Dat is, eer het gene komt dat van Godt tegen u besloten is: Het besluyt Godes baert als dan, als de executie geschiet. Gelijck de baringe niet stracks na de ontfangenisse en volght: maer op den bestemden tijt, alsoo wort Godts besluyt uytgevoert ter tijt dien hy daer toe bestemt heeft. Vergelijckt Ezech. 20. op vers 25.

5 D. snellick: daerom bekeert u dewijle ghy noch tijt hebt, eer de dagh, die als kaf voorby vlieght, het besluyt bare, Dat is, ten voorschijne brenge ’t gene dat Godt tegen u besloten heeft. Anders, [ende] de dagh voorby ga als kaf.

3

Soeckt den HEERE alle ⁶ ghy sachtmoedige des lants, die ⁷ sijn recht wercken: soeckt gerechtigheyt, soeckt sachtmoedigheyt, ⁸ misschien ⁹ sult ghy verborgen worden in den dagh des toorns des HEEREN.

6 D. ghylieden die den Heere vreest in dese verwerrede tijden.

7 Te weten, het recht het welck Godt u gegeven ende voorgeschreven heeft. De sin is, Ghy alle die oprechtelick ende vromelick geleeft hebt na den regel sijner wetten.

8 Siet Ioël 2. d’aenteeck. op vers 14.

9 Ofte, sult ghy u konnen verbergen, ende volgens dien soo en sult ghy van de vyanden niet gequetst nochte beschadight worden. Vergelijckt Psalm 27.5. ende 32.6, 7.

4

¹⁰ Want Gaza ¹¹ sal verlaten wesen, [kolom] ende Askelon sal ter verwoestinghe wesen: Asdod sal men ¹² in den middage verdrijven, ende ¹³ Ekron sal uytgewortelt worden.

10 De sin is, Godt sal Gaza, Askelon, Asdod, ende andere volcken, die rontom ofte ontrent u woonen, van wegen hare sonden, swaerlick straffen: Soo kondt dan, ghy Ioden, uwe reeckeninge wel maken, dat hy u-lieden oock niet verschoonen en sal, ’t en zy dat ghy boete doet. De drie steden die hier genoemt worden, lagen in der Philistijnen lant, ende het waren hooftsteden. Siet Iosu. cap. 13. vers 3. Vergelijckt Amos cap. 1. vers 7.

11 De burgers daer uyt verdreven, ofte vernielt wesende door de Chaldeen.

12 D. opentlick, by schoonen lichten dage. Siet Ierem. 6. op vers 4.

13 Het luydt in het Hebreeusch als of men seyde, De gewortelde (want dat beteeckent Ekron) sal uytgewortelt worden, Dat is, met den wortel uytgewortelt worden.

5

Wee den inwoonderen ¹⁴ der lantstreke der zee, den volcke ¹⁵ der Cheretim: ¹⁶ het woort des HEEREN sal tegen u-lieden zijn, ghy Canaan der Philistijnen lant, ende ¹⁷ ick sal u ¹⁸ verdoen, datter geen inwoonder sal zijn.

14 Hebr. der koorde, touwe, snoer. Siet Deuter. 3. op vers 4. alsoo oock hier onder versen 6, 7. Hier is een beschrijvinge van het lant der Philistijnen, palende aen de middellantsche zee.

15 Of, der Cheretiten. siet Ezech. 25. op vers 16. Siet oock 1.Sam. cap. 30. op vers 14. Sy waren dappere krijghslieden, ende daerom waren sy, na sommiger gevoelen, van David tot sijne lijfwachters ende hellebaerdiers verkoren. Siet 2.Sam. 8.18. ende 15.18. ende 1.Chron. 18.17.

16 D. de straffe die de Heere u gedreyght heeft in sijn woordt, sal u-lieden overkomen: ghylieden die andere tot noch toe geplaeght hebt, sult nu oock geplaeght worden, na dat de Heere sijn volck sal gekastijt hebben.

17 Te weten, ick de Heere.

18 Ofte, verdelgen.

6

Ende ¹⁹ de lantstreke der zee, sal wesen [tot] hutten, ²⁰ uytgegravene putten der herderen, ende betuyningen der kudden.

19 T.w. het lant der Philistijnen, aen de zee gelegen.

20 Welcke de herders in de dorre heyden graven, om water daer in te vergaderen. De Propheet wil in dit versken te kennen geven, dat die groote schoone kasteelen ende gebouwselen, die daer in die lantstreken plechten te staen, sullen afgebroken ende geruïneert worden, ende datter in plaetse der selver niet dan hutten der herderen sullen staen, ende in plaetse van rijcke treffelicke persoonen, schaepherders, ende andere slechte lieden woonen sullen, die daer hare huyskens ende hutkens sullen opslaen, om voor eenen tijt langh te verblijven.

7

Ende ²¹ de lantstreke sal wesen voor het overblijfsel des huyses Iuda, ²² dat sy daer in weyden: ²³ Des avonts sullen sy in de huysen Askelons legeren, ²⁴ als de HEERE haerlieder Godt haer sal ²⁵ besocht, ende hare gevangenisse sal gewendt hebben.

21 Dit kan wel eeniger mate aldus verstaen worden, dat de Ioden wederkeerende uyt de Babylonische gevangenisse, het lant der Philistijnen, het welck sy ledigh ende woest vinden sullen, innemen ende besitten sullen: maer principalick is het geestelicker wijse te verstaen, alsoo namelick, dat de Philistijnen ende andere natien der Heydenen, haer ten tijde Christi den volcke Godes souden onderwerpen, ende der Gemeynte Christi souden inverlijft worden. Siet Iesa. 11. vers 14.

22 Dat is, sy sullen aldaer hare weyde ende wooninge hebben, gelijck de schapen des nachts hare ruste in hare stallen hebben. Andere verstaen het aldus, Dat de Ioden Christum aengenomen hebbende, den Philistijnen ende anderen het Euangelium sullen prediken, want dat heet oock weyden, als te sien is Ioan. cap. 10. ende cap. 21. versen 15, 16, 17. ende dit is in der daet alsoo geschiet, als Gaza, Azotus, ende de omliggende plaetsen, door de predicatie der Apostelen tot Christum zijn bekeert geworden, Actor. cap. 8. versen 26, 40. ende 9.32, 35, 36. Vergelijckt Obad. versen 18, 19, 20.

23 De sin is, Daer sal als dan sulcke ruste ende vrede tusschen haer wesen, dat selfs des avonts ende by nachte, wanneer gemeynlick de een voor de ander bevreest is, elck gerustelick sal woonen ende ommegaen.

24 Ofte, want de Heere haer Godt salse besoecken, ende, etc.

25 T.w. met genade, als Psalm 8. vers 5. Eerst haer uyt de Babylonische gevangenisse verlossende, daer na uyt de gevangenisse des satans, namelick, als Christus geleden hebbende, ende uyt den dooden opstaende, ten hemel sal gevaren zijn, ende de menighte der gevangenen gevangen sal genomen hebben, Ephes. cap. 4. vers 8.

8

Ick hebbe ²⁶ de beschimpinge Moabs gehoort, ende de scheltwoorden der kinderen Ammons, daer mede sy mijn volck beschimpt hebben, ende hebben ²⁷ sich groot gemaeckt tegen des selfs lantpale.

26 Ofte, de versmadinge, ofte, den smaet.

27 Oorloge tegen deselve voerende, ende haer een deel hares lants af nemende, pocchende dat sy noch meer lants haer wouden af nemen. Siet de aenteeckeninge Psalm 35. op vers 26. ende vergelijckt Ierem. capp. 48. 49.

9

Daerom, ²⁸ [soo waerachtigh als] ick leve, spreeckt de HEERE der heyrscharen, de Godt Israëls, ²⁹ Moab sal sekerlick zijn ³⁰ als Sodom, ende de kinderen Ammons als Gomorra, een netelheyde, ende ³¹ een soutgroeve, ende eene verwoestinge ³² tot in eeuwigheyt: de overige mijnes volcks ³³ sullense berooven, ende het overige mijnes volcks ³⁴ sullense erffelick besitten.

28 Hebr. ick leve.

29 De Moabiten ende haer lant. Siet Ierem. 48. vers 1, etc.

30 Te weten, eeniger mate, ende eenen tijt langh, sal haer lant woest liggen: maer hy en wil niet seggen, dat het alsoo sal vernielt worden, noch dat het in der eeuwigheyt soo woest soude blijven liggen, gelijck Sodoma.

31 Woest en desolaet, daer niet wassen en sal. Siet Iudic. cap. 9. vers 45. Psalm 107. vers 34. Plin. lib. 31. Natur. Histor. cap. 7.

32 Dat is, eenen langen tijt. Want dese landen en zijn niet altoos dus desolaet gebleven.

33 De sin is, Eenige uyt de Ammoniten ende uyt de Moabiten, sullen haer tot de Christelicke religie bekeeren, ende sy sullen in den schoot der gemeynte ontfangen ende aengenomen worden. Vergelijckt boven vers 7. ende siet Iesa. 11. de aenteeckeninge op vers 14.

34 Ofte, sullense erven.

10

Dat sullense hebben ³⁵ in plaetse van haren hooghmoedt, want sy hebben beschimpt, ende hebben haer groot gemaeckt tegen het volck des HEEREN der heyrscharen.

35 Ofte, voor haren hooghmoedt, van wegen hare hoovaerdije, die sy den volcke Godes betoont hebben, doe het in swarigheyt ende elende was.

11

Vreeslick sal de HEERE tegen haer wesen, want hy sal alle de Goden der aerde ³⁶ doen uytteeren: ende ³⁷ een yegelick uyt sijne plaetse ³⁸ sal hem aenbidden; ³⁹ alle de eylanden der Heydenen.

36 Dat is allenghskens te niete maken: Men salse geen offerhanden meer brengen. Dit is geschiet in de verschijninge Christi, ende daer na.

37 Als of hy seyde, Men sal te dier tijt den waren Godt, niet alleen in Iudaea eeren ende aenbidden, maer yeder natie in haer lant en stadt, sonder dat sy sullen behoeven na Ierusalem te reysen. Siet Ioan. 4. vers 21.

38 Siet Genes. 24. de aenteeckeninge op vers 26.

39 Dat is, alle de Heydensche natien, wie, ende waer die zijn.

12

⁴⁰ Oock ghy Mooren sult de verslagene ⁴¹ mijnes sweerts zijn.

40 Ofte aldus, Wat oock u-lieden, ô Mooren, aengaet, ghy sult door mijn sweert verslagen worden. De sin is, Ghy Mooren sult wel eerst verwoest worden, siet 2.Chron. 14.9. maer daer na sult ghy al mede tot Christum gebracht worden. Siet onder 3.10. Hebr. oock ghy Mooren, sy sullen, etc. Vergel. Mich. 1.2. met de aenteeck.

41 Hy noemt den Koningh Nebucadnezar sijn sweert, gelijck Assur genoemt wort de roede ofte staf des toorns Godes, Iesa. 10.5.

[fol. 125v]

13

⁴² Hy sal oock sijne hant uytstrecken tegen het Noorden, ende hy sal ⁴³ Assur verdoen: ende hy sal Nineve ⁴⁴ stellen tot eene verwoestinge, ⁴⁵ drooge als een woestijne.

42 Te weten, de Heere.

43 Dat is, de Assyriers.

44 D. maken.

45 Die te voren waterrijcke was. siet Nah. 2.8.

14

Ende in ’t midden van haer sullen de kudden legeren, al het gedierte der ⁴⁶ volckeren: oock de ⁴⁷ roerdomp, oock de nachtuyl, sullen op ⁴⁸ hare granaet-appelen vernachten: ⁴⁹ een stemme sal in de venster singen, verwoestinge sal ⁵⁰ in den dorpel zijn, als ⁵¹ hy ⁵² haer cederwerck ⁵³ sal ontbloott hebben.

46 Dat is, der omliggende natien, die haer vee daer sullen legeren. Ofte, als andere, allerley leelicke verschrickelicke beesten, die by de verre gelegene natien in de groote wildernisse gevonden worden. Verstaet hier by, in plaetse van menschen ende allerley lieflickheyt.

47 Ofte, Putoor.

48 Die boven aen de balcken, of op de huysen tot cieraet, plechten geschildert ofte gemaeckt ende gesneden te worden. Vergel. Amos 9.1.

49 Ofte, der selver stemme, Te weten, een stemme dier afgrijselicke dieren, die hier genoemt staen, ende Iesa. cap. 13. versen 21, 22. ende cap. 34. vers 11, etc.

50 Ofte, aen de posten.

51 Te weten, de Heere, ofte, de vyant.

52 Hebr. hare cederen, ofte, sijn cederen, Dat is, het beschutwerck van cederhout. Ofte, hare huysen van cederhout gemaeckt.

53 Ofte, sal afgeruckt hebben.

15

⁵⁴ Dit is die stadt die opspringht van vreughde, ⁵⁵ die seker woont, die in haer herte seyt, ⁵⁶ Ick ben ’t, ende buyten my en is geene meer: ⁵⁷ hoe is sy geworden tot woestheyt! een rustplaetse van het gedierte! een yeder die daer door treckt, ⁵⁸ salse aenfluyten, hy sal sijne hant ⁵⁹ bewegen.

54 Dat is, alsoo sal het die stadt Nineve gaen, die te voren soo vol vreught en blijdtschap geweest is.

55 Die gerust is, ende niemant en vreest.

56 Ick ben alleene die onoverwinnelicke, geen stadt is by my te vergelijcken in hoogheyt, sterckte, treffelickheyt. Vergelijckt Iesa. cap. 47. vers 8.

57 Siet boven vers 14.

58 Siet 1.Reg. cap. 9. vers 8. Thren. cap. 2. versen 15, 16. Ezech. cap. 27. vers 36. Mich. cap. 6. vers 16. Nah. cap. 3. vers 19.

59 Tot een teecken van bespottinge, ofte, verwonderinge.