Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Eerste Capittel.

Een beschrijvinge van de nature Godes, die tegen sijne, ende sijnes volcks vyanden sterck ende straf is, 2. maer goedertieren tegen de vrome, ende die hem lief hebben, 7, etc. De Propheet dreyght voorder den Nineviten haren ondergangh, 8. Hy troost de vrome Ioden, haer voorseggende, dat haren vyant, de Koningh van Assyrien, soude verslagen worden, 15.

1

¹ DE last ² van Nineve. ’t ³ Boeck des Gesichtes Nahum ⁴ des Elkositers.

1 Dit is de gemeyne titel of opschrift aller beswaerlicker Prophetien. Siet Iesa. c. 13. op vers 1. ende cap. 15. vers 1. ende 17.1. en 19.1. ende 21.1, 11, 13. Ierem. 23.33, 34. Habak. cap. 1. vers 1. Zach. 9.1. en 12. vers 1. Malach. 1.1.

2 D. over, of, aengaende de stadt Nineve, die eertijts geweest is de hooftstadt van Assyrien: Ende verstaet hier door Nineve, niet alleen de stadt selfs, maer oock het geheele Koninckrijcke van Assyrien.

3 D. het Boeck daer in het gesichte, ofte de Prophetie die Nahum geopenbaert is, beschreven staet.

4 D. die te Elkos geboren is, een dorp gelegen in Galilaea, of soo andere schrijven, in de stamme Simeons, noch in weesen zijnde ten tijde Hieronymi. Nergens en wort deser plaetse gedacht in de H. Schrift, dan hier alleen. Andere meynen, dat Elkos is de name des geslachtes Nahums.

2

Een ^{5 a} yverigh Godt ende ⁶ een wreker is de HEERE, een wreker is de HEERE, ende ⁷ seer grimmigh: een wreker is de HEERE aen sijne wederpartijders, ende ⁸ hy behoudt [den toorn] ⁹ sijnen vyanden.

5 D. Godt is jeloers, T.w. over sijne eere. siet Ies. 9.6. niet konnende lijden, dat nevens hem eenigen afgodt ge-eert ende aengeroepen worde.

a Exod. 20.5.

6 Die niet ongestraft en laet de sonde tegen sijne H. Majesteyt begaen: Noch de tyrannije tegen sijn uytverkoren volck.

7 Hem seer vertoornende over de gene die sijn volck mishandelen, of vervolgen. Hebr. een heere, meester, of besitter der grimmigheyt, of des hittigen toorns. siet Gen. 14. op vers 13.

8 Siet d’aent. Psalm 103. op vers 9. ende Ierem. 3. op vers 5.

9 Maer over sijne uytverkorene ontfermt hy sich als een vader over sijne kinderen. Siet Psalm 103. versen 8, 9, 10, etc.

3

De HEERE is ¹⁰ lanckmoedigh, doch van groote kracht, ende ¹¹ hy en houdt [den schuldigen] geensins onschuldigh: ¹² des HEEREN wegh is in wervelwint, ende in storm, ende ¹³ de wolcken zijn het stof sijner voeten.

10 Siet Exod. 34. op vers 6. ende Num. 14.18.

11 Siet Exod. 34. op vers 7. And. hy en sal [die T.w. vyanden] niet onschuldigh houden.

12 De sin is, De Heere vertoont hemselven schrickelick ende geweldigh. siet Ps. 18.8.

13 Vergel. Psalm 104.3.

4

Hy ¹⁴ scheldet de zee, ende ¹⁵ maecktse drooge, ende hy verdrooght alle rivieren: ¹⁶ Basan ende Carmel queelen: oock ¹⁷ queelt ¹⁸ de bloeme Libanons.

14 D. bestraft. De Propheet beschrijft de macht, die Godt heeft over de zee, rivieren, ende velden. Waer van siet exempelen Exod. 14. vers 22. 2.Reg. cap. 2. Psalm 66.6. ende 106.9. ende Psalm 107. Iesa. c. 4. Luce 8.24. De sin is, Die sulcke groote dingen doen kan in de wateren, ende op de aerde, die kan oock wel, als’t hem belieft, het Rijcke der Assyriers veranderen.

15 D. hy kanse drooge maken als’t hem belieft.

16 Siet van Basan, Psal. 22.13. ende van Carmel, 2.Reg. 19. op vers 23.

17 T.w. van sijnen toorn, of, van wegen de groote ende langhwijlige drooghte, weshalven de aerde geen vruchten en kan voort brengen. Vergel. Ioël 1.10, 12.

18 D. de bloemen die op den bergh Libanon wassen.

5

^b De bergen ¹⁹ beven voor hem, ende de heuvelen ²⁰ versmelten: ende de aerde ²¹ lichtt haer op voor sijn aengesichte; ende de werelt, ende alle die daer in woonen.

b Exod. 19.18. Psalm 18 8. ende 29.5, 6. ende 68.8. ende 97. versen 4, 5. ende 114.4.

19 Of, schudden van hem.

20 Vergel. Mich. 1. vers 4. Amos c. 9. vers 13.

21 Gelijck in de aerdbevingen pleeght te geschieden. And. de aerde brant voor sijn aengesichte. De sin is, Indien het Godt den Heere beliefde, hy konde wel de gantsche werelt met den vyere verbranden, gelijck hy eertijts Sodoma ende Gomorra gedaen heeft: Ofte, hy kan de aerde van drooghte ende van dorrigheyt doen verbranden, ende tot assche worden. Siet 2.Sam. cap. 5. op vers 21.

6

Wie ²² sal voor sijne gramschap staen? ende wie ²² sal voor de hittigheyt sijnes toorns bestaen? sijne grimmigheyt is uytgestort als vyer, ende de rotzsteenen worden van hem vermorselt.

22 22 Ofte, kan.

22 22 Ofte, kan.

7

De HEERE is ²³ goet, ^c hy is ter sterckte in den dagh der benauwtheyt, ende ²⁴ hy kent die ²⁵ die op hem betrouwen.[kolom]

23 Te weten, over de gene die hem vreesen ende dienen.

c Ioël 3.16.

24 D. hy heeftse lief, hy sorght voor haer, hy neemt sich harer aen, als Psalm 1. vers 6.

25 Ofte, die op hem hopen, die haren toevlucht tot hem nemen, die haer op hem verlaten.

8

Ende ²⁶ met eenen doorgaenden vloet sal ²⁷ hy ²⁸ hare plaetse te niete maken: ende ²⁹ duysternisse sal ³⁰ sijne vyanden vervolgen.

26 D. door eenen vyantlicken inval die over al loopen sal, sal hy hare plaetse te niete maken. Ofte, Ende met den doorgaenden vloet sal hy hare (T.w. Nineves) plaetse ten verderve, [of, tot vernielinge] maken, D. hy sal maken, dat de plaetse van Nineve het verderf selfs zy, ende tot niete gebracht worde, T.w. door de Meden ende Chaldeen.

27 T.w. Godt de Heere.

28 D. de stadt van Nineve selfs. ’t Is eene gemeyne wijse van spreken in de H. Schrift, dat eeniges dinghs plaetse wort geseyt te vergaen, als het dingh selfs vergaet. Alsoo Dan. cap. 2. vers 35. Apoc. 12.8.

29 Duysternisse beteeckent hier allerleije groote jammeren ende elenden, als Ioël 2.2. Mich. 7. vers 8. ende elders.

30 T.w. des Heeren, ofte, des volcks Godes, ende verstaet hier door vyanden, de Assyriers. And. ende hy sal de duysternisse sijne vyanden doen vervolgen.

9

³¹ Wat denckt ³² ghylieden ³³ tegen den HEERE? ³⁴ Hy sal ³⁵ selfs een voleyndinge maken: de benauwtheyt ³⁶ en sal niet twee mael oprijsen.

31 Ofte, wat beelt ghy u in tegen den Heere? De sin is, Godt en sal u, ô ghy Koningh van Assyrien, nochte u, ghy machtige stadt van Nineve, niet altijt soo woeden laten.

32 Ghy Assyriers.

33 Ofte, van den Heere.

34 Hebr. hy maeckt een voleyndinge. Dickwils wort de tegenwoordige tijt gestelt, voor den tijt die haest volgen sal, als Genes. 13. vers 15. ende 19. versen 13, 14. ende cap. 48. vers 21. ende cap. 50. versen 5, 24. Exod. cap. 12. vers 33. Ion. 1. vers 3. Matth. 3.10. ende 17.11. Actor. 27.6. ende 1.Cor. 15.35.

35 Siet Ierem. cap. 4. de aenteeck. op vers 27.

36 Ofte, en sal de tweede reyse niet komen. De sin is, Godt sal u, ô Nineve, met desen tocht soo onderdrucken, dat hy niet sal behoeven de tweede mael te komen, hy sal u eens voor al teenemael uytroeijen. Andere nemen’t in desen sin, Hy en sal sijn volck niet teenemael laten plagen.

10

Dewijle ³⁷ sy in malkanderen gevlochten zijn als doornen, ³⁸ ende droncken zijn gelijck sy plegen droncken te zijn, ³⁹ soo worden sy volkomelick verteert, als een dorre stoppel.

37 T.w. de Assyriers, met andere Koningen ende volckeren. De sin is, Het sal haer gaen als de in malkanderen verwerrede doornen, dewelcke als de lantman uyt malkanderen niet trecken of scheyden en kan, soo werpt hyse t’samen in ’t vyer, ende verbrantse d’een met d’ander. Anders, want tot de doornen toe zijn sy benauwt, D. soo perplex, dat sy haren toevlucht tot de doornen nemen, om haer daer te verbergen. Het is een teecken van groote perplexiteyt ende benauwtheyt, als yemant daer henen vlucht, daer hy sich voorseker quetsen of verzeeren sal. Vergel. 1.Sam. 13.6.

38 Hebr. ende versoopen zijn na haren wijn, of, suyperije. Of, ende als [van] haren wijn droncken zijn, D. sy worden door eenen verkeerden geest gedreven, die haer doet swijmelen, als of sy droncken waren, dewijle het haer nu lange alles na haren wensch ende wille gegaen heeft.

39 Ofte, Soo sullen sy verteert (Hebr. opgegeten) worden, als geheel, ofte, volkomelick drooge stoppelen.

11

⁴⁰ Van u ⁴¹ is een uyt gegaen, ⁴² die quaet denckt, tegens den HEERE, ⁴³ een Belials raetsman.

40 Ofte, uyt u, ô Nineve.

41 Voor, sal op een korts uyt gaen. siet bov. vers 9.

42 D. die vyer en vlamme uytspouwt tegen het volck Godes.

43 Verstaet hier Sanherib ende Rabsake, die het volck Godes sochten wijs te maken, dat Godt haer niet en soude konnen uyt hare hant verlossen. Siet 2.Reg. 18.35. 2.Chron. cap. 32. ende Iesa. cap. 36. Ende van het woort Belial, siet Deut. 13. op vers 13.

12

⁴⁴ Alsoo seyt de HEERE: Zijn sy ⁴⁵ voorspoedigh, ende alsoo vele, alsoo sullen sy oock ⁴⁶ geschoren worden, ende ⁴⁷ hy sal door gaen: ick hebbe u wel gedruckt, [maer] ick en sal u niet meer drucken:

44 Nu wendt de Propheet sijn reden tot die van Ierusalem, den welcken hy troost met de Prophetie van de nederlage ende ondergangh der Assyriers.

45 Hebr. volkomen, of, vrede hebbende, D. volkomen in kracht, ofte voorspoedigh. Godt wil seggen: Of sy wel machtigh ende menighvuldigh zijn, datse dies niet tegenstaende door sijn Godtlicke hant sullen neder gevelt ende vernielt worden.

46 De Propheet Iesaias gebruyckt dese selve gelijckenisse, Cap. 7. vers 20.

47 T.w. Sanherib. siet 2.Reg. 19. versen 35, 36, 37.

13

⁴⁸ Maer nu sal ick ⁴⁹ sijn jock ⁵⁰ van u breken, ende sal ⁵¹ uwe banden ⁵² verscheuren.

48 In dit vers spreeckt Godt de Heere noch sijn volck aen, als vers 12.

49 T.w. des Koninghs van Assyrien jock, Dat is, slavernije, of dienstbaerheyt. Siet van ’t Hebr. woort Ier. 27. op vers 2.

50 Hebr. van op u breken, Dat is, ick sal het u van den hals nemen: ende u daer van verlossen.

51 D. de banden met dewelcke u de Koningh van Assyrien is bindende ende in dienstbaerheyt houdende.

52 Alsoo dat ghy den Koningh van Assyrien niet meer en sult onderworpen zijn. Vergel. Psalm 2.3. ende siet de vervullinge 2.Chron. 36.22. Ezra 1.1.

14

⁵³ Doch tegen ⁵⁴ u heeft de HEERE ⁵⁵ bevolen, ⁵⁶ datter van uwen name niemant meer gezaeyt sal worden: uyt den huyse uwes Godts sal ick uytroeijen ⁵⁷ de

53 Of, doch van u heeft de Heere bevolen.

54 O ghy Nineviter, of, O ghy Koningh van Assyrien.

55 T.w. aen den Koningh der Meden ende van Babylon, u met u volck teenemael uyt te roeijen: Dit heeft Godt alsoo over u besloten te sullen geschieden.

56 D. ghy sult soo gantschelick ende geheelick onderdruckt worden, datter na desen niemant meer uwen name voeren en sal: Of, dat men niet meer van u spreken en sal, gelijck men tot noch toe gedaen heeft.

57 D. uwe goden die ghy aldaer pleeght te aenbidden.

[fol. 121v]

gesnedene ende gegotene beelden, Ick sal u [ ⁵⁸ daer] een graf maken, ⁵⁹ als ghy sult veracht zijn geworden.

58 T.w. in het huys uwes Godts Nisroch. Siet de voltreckinge deser prophetie 2.Reg. 19. vers 37. en Iesa. 37. vers 38.

59 T.w. na dat ghy met schande ende met schade uyt het lant Iuda sult gevluchtt zijn, waer over ghy in groote verachtsaemheyt sult komen by alle natien.

15

^d Siet ⁶⁰ op de bergen de voeten ⁶¹ des genen die het goede boodtschapt, die ⁶² vrede doet hooren: ⁶³ Vyert uwe vyerdagen, ô Iuda, betaelt uwe geloften, want ⁶⁴ de Belials [man] en sal voortaen niet meer ⁶⁵ door u doorgaen, ⁶⁶ hy is gantsch uytgeroeyt.

d Iesa. 52.7. Rom. 10.15.

60 Ofte, op dese bergen, D. in het lant Iuda, het welck een berghachtigh lant is.

61 Of, eenes die goede tijdinge brenght, of, eenes Euangelistes: Verstaet dit van de blijde tijdinge aengaende de slachtinge van het leger der Assyriers, ende korts daer na van de doot hares Koninghs. Doch dit past oock op de geestelicke verlossinge der Ioden door Christum.

62 D. victorie ende welstant.

63 Als of hy seyde, Nu mooght ghy volck van Iuda vry en vranck uwen H. Godtsdienst oeffenen, ende uwen Godt loven ende dancken, het welck u eenen langen tijt herwaerts van de Assyriers is verhindert geweest.

64 Siet boven vers 11.

65 D. hy en sal met sijn verderffelick heyrleger niet meer in, noch door u lant trecken, als Ioël cap. 3. vers 17.

66 T.w. sijn leger, waer uyt 185000 man, van den Engel, ende hy van sijne sonen Adramelech ende Saresar verslagen is.