Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Eerste Capittel.

De Propheet stelt den volcke, door Godts bevel, voor, de grouwelicke lantplage van allerley ongedierte, ende vermaentse tot opwaken, ende betrachten van dien, versen 1, 2, etc. item, tot treuren ende weeklagen, 8. beveelt te vasten, ende te bidden, 14.

1

HEt woort des HEEREN, dat geschiet is tot Ioël den sone Pethuëls:

2

Hooret dit, ghy ¹ Oudtsten, ende nemet ter ooren, alle inwoonders des lants: Is ² dit geschiet in uwe dagen? ofte oock in de dagen uwer ³ vaderen?

1 Die in Iuda de regeeringe hebt, ende ervarentheyt van saken ende tijden. siet Exod. 3.16. ende Lev. 4.16. met de aenteeck. Ofte slechtelick, ghy Oude, T.w. van jaren, die meer beleeft hebt, als jonge ofte die van middelmatigen ouderdom zijn.

2 Wetet ghy, gedenckt u, van sulck eene plage, als in ’t volgende verhaelt wort?

3 Exod. 10.4, 5, 6, 14, 15. wort oock van eene grouwelicke plage der sprinckhanen over d’Egyptenaren verhaelt, maer die en duerde soo lange niet, noch daer en waren soo vele soorten niet van dat vernielende gedierte, als hier in het lant van Iuda, het een achter het ander: hoewel de verstocktheyt des volcks soo groot was, dat sy weynigh gevoelens daer van hadden tot bekeeringe: daerom haer Godt voor desen Propheet soeckt op te wecken, als ’t volgende uytwijst.

3

⁴ Vertellet uwen kinderen daer van: ende [laet het] uwe kinderen haren kinderen [vertellen,] ende der selver kinderen aen een ⁵ ander geslachte.

4 Vergel. Exod. 10. vers 2. Psal. 78.4, 6.

5 D. het navolgende geslachte, of, haren nakomelingen.

4

Wat de ⁶ rupse heeft over gelaten, heeft de sprinckhaen afgegeten, ende wat de sprinckhaen heeft overgelaten, heeft de kever afgegeten, ende wat de kever heeft overgelaten, heeft de kruytworm afgegeten.

6 Hebr. het overige der rupse: ende soo in het volgende. Wanneer dese schrickelicke ende langhdurende plagen der ongedierten, vergeselschapt met groote drooghte, Iuda zy overgekomen, is onseker. Eenige passen ’t op den tijt van Elia, ende Elisa, ofte als Ioram in Israël, ende Iosaphat in Iuda regeerden. Siet 1.Reg. 17. vers 1, etc. ende 2.Reg. 4.38. Andere vergelijcken het met Ier. 14.1. item Amos 1.2. ende 4.6, 7, 8, 9, etc. Sommige meynen dat door dese schadelicke dieren figuerlick verstaen worden de Assyriers ende Chaldeen, die het lant in de uyterste verwoestinge souden stellen. De Propheet spreeckt, eensdeels in den voorleden ende tegenwoordigen tijt, anderdeels in den toekomenden. siet ond. vers 15. ende 2.1, etc. om dat dese plage eenige jaren geduert heeft, ond. 2.25. Doch sommige meynen, dat dit oordeel noch toekomstigh was, ende dat de Propheet prophetischer wijse daer van spreeckt, als of het voor oogen ware.

5

Waket op ghy dronckene, ende weenet, ende huylet alle ghy wijnsuypers, om den nieuwen wijn, dewijle ⁷ hy van uwen monde is afgesneden.

7 Door dien alle wijnstocken van ’t voorsz. gedierte teenemael bedorven waren, als volght vers 7. Vergel. Amos 4.9.

6

Want een ⁸ volck is opgekomen over mijn lant; machtigh ende sonder getal: sijne ⁹ tanden zijn leeuws tanden, ende het heeft backtanden eenes ouden leeuws.

8 Verst. de ontallicke menighte der voorseyde gedierten, die Godt, om des volcks sonden vertoornt zijnde, op sijn eygen heyligh lant soude laten komen, die oneygentlick een volck, ofte, natie, genoemt worden. siet ond. 2.2. ende vergel. Prov. 30.25, 26. ende siet d’aenteeck. aldaer. Van Canaan, dat Godt sijn lant noemt, siet Hose. 9.3. met d’aenteeck. alsoo ond. 2.18.

9 Dit beteeckent deser dieren gretigheyt, vratigheyt, ende sterckte. Vergel. Apoc. 9.8, 9, 10.

7

¹⁰ Het heeft ¹¹ mijnen wijnstock gestelt tot eene verwoestinge, ende mijnen vijghboom tot ¹² schuym: het heeft hem gantschlick ontbloot ende neder geworpen, sijne rancken zijn ¹³ wit geworden.

10 Voorsz. volck, D. dat boos gedierte.

11 Vergel. Hos. 2.8. Aldus spreeckt Godt, om te toonen, dat hy oock sijne eygene creaturen ende gaven niet en verschoont, om de sonden der menschen te straffen.

12 D. sy vergaet, verdwijnt. Of, swamme. And. ontpellinge, ontschorssinge, soo dat de schorssen ofte schellen afgegeten zijn, waer door de vijgeboom als naeckt, bloot, ende bleeck wort. Vergelijckt Iesa. 24.7.

13 Ofte, bleeck: daer ter contrarie de sappige rancken groen ende schoon zijn.

8

¹⁴ Kermt, als eene jonckvrouwe die met eenen ¹⁵ sack omgort is van wegen den ¹⁶ man harer jeught.

14 O Ierusalem.

15 Siet Gen. 37. op vers 34.

16 D. haren bruydegom, ofte, jongen man (als sommige) die gestorven is terwijlen sy met hem in ondertrouw stont, ofte korts daer na. D. rouwet bitterlick. Vergel. Malach. 2.14, 15.

9

¹⁷ Spijs-offer ende dranck-offer is van den Huyse des HEEREN afgesneden: De Priesters, des HEEREN dienaers, ¹⁸ treuren.

17 Siet Exod. 29.40. ende.Levit. 2. op vers 1. Num. 15.5, 7, 10. ende 28.7. De sin is, Dat sulcke offerhanden seer weynigh gebracht wierden ten Huyse des Heeren, door gebreck van spijse ende dranck. Alsoo onder vers 13.

18 Om dat de Godtsdienst verlaten wert, ende sy dien volgens gebreck van onderhoudt hadden.

10

Het velt is verwoest, het lant treurt: [kolom] want het koorn is verwoest, de most is ¹⁹ verdrooght, de olie is ²⁰ flaeuw.

19 Dewijl de wijnstocken verdort ende bedorven zijn. And. beschaemt, om dat hy sijne vrucht niet voort brenght. Figuerlick gesproken.

20 Gelijck de boomen geseyt worden flaeuw, kranck, sieck te zijn, als’se niet en dragen.

11

²¹ De ackerlieden zijn beschaemt, de wijngaerdeniers huylen, om de ²² terwe ende om de garste: want de oogst des velts is vergaen.

21 Ofte, zijt beschaemt ghy ackerlieden, huylet ghy wijngaerdeniers.

22 Dit siet op de ackerlieden, gelijck het volgende, van den wijnstock, op de wijngaerdeniers.

12

De wijnstock is ²³ verdorret, de vijgeboom is flaeuw: de granaetappelboom, oock de palmboom, ende appelboom; alle boomen des velts zijn verdorret; ja de ²⁴ vrolickheyt is ²⁵ verdorret van de menschen kinderen.

23 Of, beschaemt, als vers 10.

24 Dieder plach te wesen ter tijt eenes goeden oogsts. Siet Psalm 4.8. Ies. 16. vers 10. Ier. 48.33. Hose. 9.1. met de aenteeckeninge.

25 Ofte, beschaemt onder, etc. als in het begin van dit vers. Dat is, gelijck het lant gestelt is, alsoo is oock het herte der menschen, alles is droevigh, droogh ende confuys. De vrolickheyt derf (om soo te spreken) niet te voorschijn komen, om dat het over al vol treurens is.

13

²⁶ Omgordet u, ende rouwklaget, ghy Priesters, huylet, ghy dienaers des altaers; gaet in, vernachtet in sacken, ghy dienaers mijnes Godts: want ²⁷ spijs-offer ende dranck-offer is geweert van den huyse uwes Godts.

26 T.w. met sacken, tot teecken van rouwe, als boven vers 8. ende hier terstont in de volgende woorden.

27 Als bov. vers 9.

14

^{a 28} Heyliget een vasten, roepet een ²⁹ verbodsdagh uyt, versamelet de ³⁰ Oudtsten, [ende] alle inwoonders deses lants, [ten] Huyse des HEEREN uwes Godts: ende roepet tot den HEERE.

a Ioël 2.15.

28 D. u voorbereydende door eene heylige betrachtinge van dit swaer oordeel Godts, soo verordineert ende stellet sekeren tijt aen, in welcken ghy t’samen komende, ende u van spijse ende dranck onthoudende, u uytwendighlick ende inwendighlick voor den Heere vernedert, uwe boetveerdigheyt opentlick betuyget, ende hem om genade biddet. Alsoo ond. 2.12, 15.

29 Siet Levit. 23. op vers 36.

30 D. Regeerders. siet boven op vers 2.

15

³¹ Ach dien dagh! want ^b de ³² dagh des HEEREN is ³³ na by, ende sal als eene verwoestinge komen van den ³⁴ Almachtigen.

31 Dese ende de volgende woorden tot aen het eynde deses Capittels, nemen sommige als een voorschrift, (den volcke van Godt door den Propheet voorgestelt) van eene boetveerdige weeklage tot Godt over de voorgemelte sware straffe, in ’t eynde van het voorgaende vers byvoegende het woort, [seggende:] Andere houden het voor woorden des Propheten selfs, die met dese sijne klaghte den volcke voor gae, om haer met sijn exempel op te wecken ende te bewegen tot hertelicke betrachtinge van dit oordeel Godts: beyde in eenen goeden sin.

b Iesa. 13.6.

32 D. de bestemde tijt, daer in de Heere sijn volck wil straffen. Alsoo ond. 2.1, 2. siet Psalm 37. op vers 13. ende Ezech. 30.2.

33 Uyt dese woorden nemen sommige af, dat de voren beschrevene straffe noch toekomstigh of aenstaende was. Vergel. Cap. 2. vers 1. etc. Andre meynen, dat dit siet op een ander toekomstigh oordeel, dat noch swaerder soude vallen, als het tegenwoordige, van wegen des volcks ongevoeligheyt ende onboetveerdigheyt over dese schrickelicke plage der ongedierten ende drooghte.

34 Die alle macht ende genoeghsaemheyt heeft, om wel te doen, ofte te straffen, sulcks dat niemant desen sijnen dagh sal konnen ontgaen, ofte weeren. siet van ’t Hebr. woort Schaddai, Genes. 17. op vers 1. ende vergel. Ies. 13.6.

16

Is niet de spijse voor onse oogen afgesneden? blijdtschap ende verheuginge van den ³⁵ Huyse onses Godts?

35 Om datter geene danck-offeren worden gebracht noch geoffert: waer uyt men kan afnemen, dat door spijse, in’t voorgaende vermelt, niet alleen gemeyne spijse, maer oock bysonderlick de offerhanden mogen verstaen worden. Vergel. Malach. 1.7, 12. ende siet Levit. 3.11. Ezech. 44.7. met d’aenteeck.

17

De ³⁶ granen zijn onder hare kluyten verrott, de ³⁷ schathuysen zijn verwoestet, de schueren zijn afgebroken: want het koorn is verdorret.

36 Het zaet, datter gezaeyt is, is bedorven in de aerde, door groote hitte, gebreck van tijdigen regen, ofte andere schaden.

37 Daer in de schatten, D. lantvruchten (als Ier. 41.8, etc.) plegen opgedaen ende bewaert te worden, de koornhuysen, spijckers, etc. die zijn ledigh, ende liggen woest, wil de Propheet seggen.

18

O hoe sucht het ³⁸ vee! ³⁹ de runderkudden zijn bedwelmt; want sy en hebben geene weyde: oock zijn de ⁴⁰ schaeps kudden verwoestet.

38 Van wegen gebreck van voeder. Figuerlick gesproken, als onder vers 20. schreeuwt tot u.

39 Ofte, hoe zijn de runderkudden bedwelmt, ofte, verbijstert, verbaest! Verstaet, de kudden van groot vee.

40 De kudden van kleyn vee.

19

Tot u, ô HEERE, roepe ick: want een ⁴¹ vyer heeft de weyden der woestijne verteert, ende eene vlamme heeft alle boomen des velts aengesteken.

41 D. de groote hitte ende drooghte, ofte de voorgemelde plage, ende ’t vyer van Godts toorn. siet Iob 15.30, 34. met d’aenteeck. Alsoo in’t volgende.

20

Oock ⁴² schreeuwt ⁴³ elck beest des velts tot u: want de water- ⁴⁴ stroomen zijn uytgedrooght, ende een vyer heeft de weyden der woestijne verteert.

42 Siet van ’t Hebr. woort Psalm 42. op vers 2. ende vergel. Iob 39.3. Psalm 147.9. Ion. 3. vers 8. met de aenteeckeninge.

43 Hebr. beesten des velts schreeuwt, D. elck beest, etc.

44 Ofte, kolcken, grachten.