Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xiiij. Capittel.

Prophetie van de groote drooghte, ende de elenden die in Iuda daer op souden volgen, vers 1, etc. een klaeghlick ende vyerigh gebedt des Propheten, om genade voor Iuda, 7. daer op hem Godt sijn voorbidden met by gevoeghde redenen verbiet, 10. De Propheet verontschuldight het volck, soo veel hy kan, door de verleydinge der valsche Propheten, maer ’t en helpt niet, Godt wil die Propheten, ende het volck te samen straffen, 13. Den Propheet wort bevolen door weeklagen de elenden af te beelden, 17. Hy bidt wederom seer klaeghlick voor het volck, 19.

1

HEt woort des HEEREN, dat tot Ieremia geschiet is, over de ¹ saken der grooter drooghte.

1 Hebr. eygl. vvoorden, ofte, saken der ophoudingen, vvederhoudingen, afsnijdingen, verhinderingen, afvveeringen, T.w. van regen ende dauw, (siet bov. cap. 3. vers 3.) waer uyt dan drooghte moet volgen, ende dierte, sulcks dat het Hebreeusch woort daer voor oock genomen wort. Vergel. ond. cap. 17. vers 8. ende siet de beteeckeninge des oorspronckelicken woorts Genes. 11.6. Iob 42.2. etc.

2

² Iuda treurt, ende hare ³ poorten

2 D. het volck, ofte, lant van Iuda: hy spreeckt hier van Iuda, als van eene vrouwe.

3 D. steden, ende voorts, de inwoonders, ofte de Richters, ende het volck dat in de poorten plagh by een te komen. Siet Genes. 22. op vers 17.

[fol. 40r]

zijn ⁴ verswackt, sy zijn in het ⁵ swart gekleedet ter aerden toe: ende Ierusalems geschrey ⁶ klimt op.

4 Of, flaeuw, amechtigh geworden.

5 Ofte, liggen ter aerden in’t swart, tot teecken van rouwe. siet Iob 5. op vers 11. ende Psalm 35. op vers 14.

6 Neemt toe, wort grooter ende grooter, van wegen de groote elende, die men over al in ’t lant siet, vermits drooghte ende gebreck by grooten ende kleynen, als volght.

3

Ende hare ⁷ voortreffelicke senden hare ⁸ kleyne na water: sy komen tot de ⁹ grachten, sy en vinden geen water, sy komen [met] hare vaten ledigh weder; sy zijn beschaemt, ja worden schaemroot, ende ¹⁰ bedecken haer hooft.

7 Ofte, doorluchtige, heerlicke, etc. siet Psal. 8. op vers 2.

8 D. dienaers.

9 Ofte, slooten.

10 Ofte, bewinden, tot teecken van schaemte ende rouwe. siet 2.Sam. 15. op vers 30. alsoo in het volgende vers.

4

Om dat het aerdrijck ¹¹ gescheurt is, dewijle daer geen regen op der aerden en is: de ackerlieden zijn beschaemt, sy bedecken haer hooft.

11 Of, geborsten, gespleten.

5

Want oock de ¹² hinden in’t velt werpen jongen, ende verlaten [die,] om datter geen jongh gras en is.

12 Hebr. de hinde baert, etc.

6

Ende de wout-ezels staen op de hooge plaetsen, sy ¹³ scheppen den wint gelijck de ¹⁴ draken: hare oogen versmachten, om datter geen ^a kruyt en is.

13 Als bov. 2.24. sich daer mede verquickende, in plaetse van vochtigh gras ofte water.

14 Die seer sterck uyt ende in aessemen, als sommige daer van schrijven.

a Ierem. 12.4.

7

¹⁵ Hoewel onse ongerechtigheden tegen ons ¹⁶ getuygen, O HEERE, ¹⁷ doet [het] om uwes naems wille: want onse afkeeringen zijn ¹⁸ menighvuldigh, wy hebben tegen u gesondight.

15 Ofte, dewijle, sekerlick.

16 Vergel. Ies. 59. vers 12. Hose. 5.5. ende 7.10.

17 Als of de Propheet seyde, Staen onse sonden u in den wege, dat ghy ons geene weldadigheyt en kondt bewijsen, soo neemt ende vindt de oorsake in u selven, ende doet het om uwes dierbaren naems wille, op dat uwe ondoorgrondelicke barmhertigheyt ende lanckmoedigheyt by de vrome geroemt, ende uwen naem van de vyanden niet gelastert en worde. Dit is des Propheten voorbede voor den volcke.

18 Ofte, groot.

8

O Israëls ¹⁹ verwachtinge, sijn verlosser in tijt van benauwtheyt! waerom soudt ghy zijn als een ²⁰ vreemdelingh in den lande? ende als een ²¹ reysiger, [die slechts] in keert om te vernachten?

19 O Ghy eenige ware Godt, in welcken alleen uwe Kercke hare hope stelt, ende van welcken sy in hare nooden behoort ende pleeght hulpe te verwachten, ende te ontfangen. alsoo ond. 17. vers 13. ende 50.7. Vergel. ond. vers 22.

20 D. u houden, als of ghy niet meer bewogen en waert over onsen staet, als een vreemde, ofte yemant die maer door het lant passeert, etc. daer ghy immers onder ons uwe vaste wooninge hebt genomen; als volght.

21 Ofte, reysende [man,] wandelaer.

9

Waerom soudt ghy zijn als een ²² vertsaeght man? als een helt, [die] niet en kan verlossen? ghy zijt doch in ’t midden van ons, O HEERE, ende wy zijn ²³ na uwen name genoemt, en verlaet ons niet.

22 Ofte, verbaest, die geenen raet en weet. And. afgematt. ’t Hebr. woort wort alleenlick hier gevonden.

23 Als bov. 7.10.

10

Alsoo seyt de HEERE ²⁴ van desen volcke; Sy hebben soo lief gehadt te ²⁵ swerven, sy en hebben hare voeten niet bedwongen: daerom en heeft de HEERE geen welgevallen aen hen, ²⁶ nu sal hy harer ^b ongerechtigheyt ²⁷ gedencken, ende hare sonden ²⁸ besoecken.

24 Dit is Godts antwoort op de voorbede van Ieremia.

25 Nu na vreemde heydensche volcken, dan na allerley afgoden, om hulpe te soecken. Siet bov. 2.36. etc.

26 D. al haest sal hyse straffen. Siet Hose. cap. 10. op vers 3.

b Hose. 8.13. ende 9.9.

27 Siet Genes. 8. op vers 1. ende vergel. Hose. 8.13. ende 9.9.

28 D. straffen. Siet Genes. cap. 21. op vers 1.

11

Wijders seyde de HEERE tot my: ^c En bidt niet voor dit volck ²⁹ ten goede.

c Exod. 32.10. Ierem. 7.16. ende 11.14.

29 Tot haren besten, dat ickse langer soude verschoonen: Verstaet dit ten aensien van de onbekeerlicke, waer door Godt den gantschen volcke wil vertoonen hoe seer hy op haer vertoornt was, om de bekeerlicke te bewegen tot boetveerdigheyt.

12

^d Of sy schoon vasten, ick en sal na haer geschrey niet hooren, ende of sy schoon ^e brand-offer ende spijs-offer offeren, ick en sal aen haer geen welgevallen hebben: maer door het sweert, ende door den honger, ende door de pestilentie sal ickse ^f verteeren.

d Prov. 1.28. Iesa. 1.15. Ierem. 11.11. Ezech. 8.18. Mich. 3.4.

e Ierem. 6.20. ende 7.21, 22.

f Ierem. 9.16.

13

Doe seyd’ick; Ach Heere HEERE, siet, die ³⁰ Propheten seggen hen, Ghy en sult geen ³¹ sweert sien, ende ghy en sult geenen ³² honger hebben: maer ³³ ick sal u eene ³⁴ gewisse vrede geven in dese plaetse.

30 Verstaet valsche Propheten, als volght. Siet bov. 5.31. ende 6.13.

31 D. geen gewelt noch overlast van krijgh ofte oorlogh ondervinden, ofte, sulcks en sal u niet over komen. Siet Iob cap. 7. op vers 7. ende onder 42.14.

32 Dat is, hongers noot.

33 Als of Godt selfs dit gesproken hadde.

34 Hebr. vrede der waerheyt, gewisheyt, trouwe, D. eene ongetwijffelde, gewisse, vaste vrede, D. sekeren welstant.

14

Ende de HEERE seyde tot my; Die Propheten propheteeren valsch in mijnen name; ^g Ick en hebse niet gesonden, nochte hen bevel gegeven, nochte tot hen gesproken: sy propheteeren u-lieden een ³⁵ valsch gesichte, ende ³⁶ waersegginge, ende ³⁷ nietigheyt, ende haers herten bedriegerije.

g Ierem. 23.21. ende 27.15. ende 29.8, 9.

35 Hebr. gesichte der valsheyt, ofte, des leugens.

36 Siet Deut. 18.10. Ezech. 13.2, 3, 7, 8, 9. met de aenteeck.

37 Van ’t Hebr. woort Elil, dat een nietigh dingh, of, nietigheyt beteeckent, worden de afgoden oock genoemt Elilim. Siet Levit. 19. op vers 4.

15

Daerom seyt de HEERE alsoo; Aengaende de Propheten, die in mijnen name propheteeren, daer ickse niet gesonden en hebbe, ende sy [dan noch] seggen, Daer en sal geen sweert noch honger in desen lande zijn: [kolom] die selve Propheten sullen door het sweert ende door den honger verteert worden.

16

Ende het volck, tot welcken sy propheteeren, sullen op de straten van Ierusalem wech geworpen zijn van wegen den honger ende het sweert; ende daer en sal niemant zijn diese begrave, hen, hare wijven, ende hare sonen ende hare dochteren: alsoo sal ick hare ³⁸ boosheyt over haer ³⁹ uytstorten.

38 Of, haer quaet, D. de straffe harer boosheyt: als boven c. 11. vers 12. beyds in eenen sin.

39 Vergel. bov. 10. op vers 25.

17

Daerom sult ghy dit woort tot hen seggen; ^h Mijne oogen sullen van tranen ⁴⁰ neder dalen nacht ende dagh, ende niet op houden: want de ⁴¹ jonckvrouwe der dochter mijns volcks, is gebroken [met] eene groote ⁴² breucke, eene ⁴³ plage die seer smertelick is.

h Ierem. 13.17. Thren. 1.16. ende 2.18.

40 Als bov. 9.18.

41 D. mijn volck, ofte, mijne lantslieden. Ofte, (als sommige) de staet mijns volcks, dat hy, na den stijl der Schrifture, vergelijckt by een jonckvrouwe, van wegen hare schoonheyt, tederheyt, ende aengenaemheyt, ten aensien des staets, die hen van Godt gegeven was, ofte (als sommige) om datse noch noyt gantschlick overwonnen ende verdestrueert en waren. Siet 2.Reg. 19. op vers 21. And. de jonckvrouwe, de dochter mijns volcks.

42 Siet bov. 4.6.

43 Of, wonde, die seer pijnlick, weedoende, zeerigh, ende voorts gevaerlick is. alsoo boven 10.19. ond. 30.12. Nah. 3.19.

18

Soo ick uyt gae in het velt, siet daer de verslagene van den sweerde; ende soo ick in de stadt kome, siet daer de ⁴⁴ krancke van honger: Ia ⁴⁵ soo wel de Propheten als de Priesters loopen om in’t lant, ende en ⁴⁶ weten niet.

44 Hebr. kranckheden. siet Iob 24. op vers 20.

45 Hebr. oock de Propheet, oock de Priester.

46 D. weten geenen raet, weten niet wat sy sullen doen, ofte laten, dien het betaemde dit quaet te remedieren. And. want beyde Propheten ende Priesters drijven kramerije tegen het lant, ende sy (het volck) en mercken het niet, T.w. datse haer met valsche Prophetien uyt putten ende bedriegen. Vergel. bov. 5.31.

19

Hebt ghy dan Iuda ⁴⁷ gantschlick verworpen? heeft uwe ziele eene walginge aen Sion? waerom hebt ghy ons geslagen, datter geene ⁴⁸ genesinge voor ons en is? ⁱ Men wacht na vrede, maer daer en is niet goets; ende na tijt van genesinge, maer siet, daer is verschrickinge.

47 Hebr. verwerpende verworpen?

48 Ofte, medicijne, remedie.

i Ierem. 8.15.

20

HEERE, wy kennen onse godtloosheyt, [ende] onser vaderen ongerechtigheyt: want wy hebben ^k tegen u gesondight.

k Psalm 106.6. Dan. 9.8.

21

En versmaet [ons] niet, om uwes naems wille; en ⁴⁹ werpt den ⁵⁰ throon uwer heerlickheyt niet neder: ⁵¹ gedenckt, en ⁵² vernietight niet u verbont met ons.

49 Ofte, kleyn acht niet, laet niet vervallen, ofte, verwelckeren, onteert niet.

50 Uwen Tempel, Ierusalem, Iuda, daer ghy uwe sitplaetse genomen, ende uwe eere geopenbaert hebt: ofte, men kan hier door verstaen de Arke des verbonts. Als Psalm 63. vers 3. ende 78. vers 61.

51 T.w. uwes verbonts.

52 Ofte, maeckt niet krachteloos, breeckt niet, het verbont dat ghy met ons gemaeckt hebt.

22

Zijnder onder de ⁵³ ydelheden der Heydenen, die doen regenen? of kan den Hemel ⁵⁴ droppelen ⁵⁵ geven? zijt ^l ghy ⁵⁶ die niet O HEERE onse Godt? daerom sullen wy op ⁵⁷ u wachten; want ghy ⁵⁸ doet alle die dingen.

53 D. konnen de afgoden regen geven? Siet op 1.Reg. 16.13. ende 2.Reg. 17.15. Hy wil seggen: Geensins. Siet Genes. cap. 18. op vers 17.

54 Ofte, regenschuuren.

55 T.w. van sich selven?

l Psalm 135.7. ende 147.8. Iesa. 30.23. Ierem. 5.24. ende 10.13.

56 D. het is immers ontwijffelick waer, dat ghy die zijt, die sulcks alleen doet. Siet Genes. 13. op vers 9.

57 Dat ghy ons den noodigen regen gevet, want ghy zijt onse verwachtinge, (boven vers 8.) gelijck in alle andere nooden, alsoo oock in dese drooghte, waer van boven in het begin des Cap. gesproken is.

58 Ofte, ghy hebt alle die dingen gemaeckt: regen ende drooghte, etc. komen van u.