Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Eerste Capittel.

Ieremie afkomste, ende tijt sijner propheteeringe, vers 1, etc. Godt beroept hem tot het Propheetlick-ampt, ende versterckt hem met een teecken, tegen sijne excusen, 4. openbaert hem de gesichten, van eene amandelroede, ende eenen siedenden pot, 11. geeft hem eene gestrenge commissie tegen die van Iuda, met belofte sijnes bystants, 17.

1

DE ¹ woorden ² Ieremie, des soons ³ Hilkia: uyt de ⁴ Priesteren, die te ⁵ Anathoth waren, in den lande Benjamins:

1 And. de geschiedenissen.

2 Hebr. Iirmejahu.

3 Hebr. Chilkijahu.

4 Hy en wort geen Hoogepriester genoemt, als de ander Hilkia was, die het Wetboeck vondt, 2.Reg. 22.8. ende te Ierusalem woonde.

5 Siet 1.Reg. 2. op vers 26. 1.Chro. cap. 6. vers 60. ende onder 32.8.

2

Tot welcken het woort des HEEREN geschiedde, in de dagen van ^a Iosia, sone van Amon, Koningh van Iuda: in het dertiende jaer ⁶ sijner regeeringe.

a 2.Reg. 21.26. ende 22.1, etc. 2.Chron. 34.1, etc.

6 Hebr. eygentlick sijns regeerens.

3

Oock ⁷ geschiedd’et [tot hem] in de dagen van ^b Iojakim, sone van Iosia, Koningh van Iuda, tot dat voleynt wert het [kolom] ⁸ elfste jaer van ^c Zedekia, ⁹ sone van Iosia, Koningh van Iuda: tot dat ¹⁰ Ierusalem gevangelick wert wech gevoert, in de ^d vijfde maent.

7 T.w. het woort des Heeren tot Ieremia, uyt vers 2.

b 2.Reg. 23.34. 2.Chron. 36.4.

8 Hier uyt wort af genomen, dat Ieremia over de veertigh jaren in Iuda heeft gepropheteert: daer na noch eenigen tijt in Egypten. Siet Capp. 43. 44.

c 2.Reg. 24.17. 2.Chro. 36.10, etc. Ierem. 52.1, etc.

9 Siet 1.Chro. 3. versen 15, 16.

10 D. de inwoonders van Ierusalem.

d 2.Reg. 25.8.

4

Het woort des HEEREN dan geschiedde tot my, seggende:

5

Eer dat ick u in ¹¹ [moeders] buyck formeerde, hebb’ ick u ¹² gekent, ende ¹³ eer dat ghy uyt de baermoeder voort quaemt, ^e hebb’ ick u ¹⁴ geheylight: ick hebb’ u den volcke ten Prophete ¹⁵ gestelt.

11 Van de invoeginge deses woorts, siet Iudic. c. 13. op vers 5. ende Iob 3. op vers 10.

12 Siet Exod. 33. op vers 12.

13 Verg. Gal. 1.15.

e Galat. 1.15.

14 Dat is, tot dit heyligh ampt af gesondert ende verordineert. Vergel. Rom. cap. 1. vers 1. Gal. 1.15. ende Exod. 29.44.

15 Hebr. eygentlick gegeven.

6

Doe seyd’ick, ^f Ach Heere HEERE, siet, ick ¹⁶ en kan niet spreken: want ick ben ¹⁷ jongh.

f Exod. capp. 3. 4 ende 6.11, 23.

16 Of, weet niet te spreken

17 Of, een kint, jongen, jongelingh, ende volgens dien hier toe gantsch onduchtigh, ende sonder aensien. Van ’t Hebr. woort siet Gen. 22. op vers 5. Het wort alsoo gebruyckt van kinderen, ende jonge, gestelt tegens oude, Ies. 3.5. ende 7.16. ende 13.18. ende 20.4.

7

Maer de HEERE seyde tot my, En seght niet, Ick ben jongh: want over al waer henen ick u senden sal, sult ghy gaen, ende alles wat ick u gebieden sal, sult ghy spreken.

[fol. 33v]

8

En ^g vreest niet voor ¹⁸ haer aengesichte: want ^h ick ben ¹⁹ met u, om u te redden, spreeckt de HEERE.

g Ezech. 3.9.

18 Der gener, tot welcken ick u sende.

h Deut. 31.6, 8. Ios. 1.5.

19 Vergel. Gen. 21. op vers 22.

9

Ende de HEERE stack sijne hant uyt, ende ^{i 20} roerde mijnen mont aen: ende de HEERE seyde tot my, Siet ^k ick geve ²¹ mijne woorden in uwen mont.

i Iesa. 6.6, 7.

20 Vergel. Ies. 6. op vers 7. Dit was den Propheet een Godtlick teecken, om hem in sijn beroep te bevestigen ende te verstercken. Vergel. Ezech. cap. 2. op vers 8.

k Ierem. 5.14.

21 Siet Deut. 18. op vers 18. alsoo ond. cap. 5. vers 14.

10

Siet, ick stelle u te desen dage over de volcken, ende over de Koninckrijcken, ²² om ^l uyt te rucken, ende af te breken, ende te verderven, ende te verstooren: [oock] om te bouwen, ende te planten.

22 De sin is, Om hen in mijnen name aen te dienen, ende levendigh voor oogen te stellen, dat ick sulcks sal doen: ende ick sal uwe woorden, die ghy tot hen alsoo sult spreken, sekerlick volbrengen ende bekrachtigen, tot straffe der hartneckigen, ende troost der boetveerdigen. Vergel. ond. 5.14. ende 18. versen 7, 8. etc. Ezech. c. 24. versen 5, 9, 10. etc. Ioan. c. 20. vers 23. 2.Corinth. 10.4, 5. Vergel. wijders Ezech. c. 3. op vers 18. ende cap. 43. op vers 3.

l Ierem. 18.7. 2.Cor. 10.4, 5.

11

Wijders geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende, Wat siet ghy, Ieremia? ende ick seyde, Ick sie een amandel- ²³ roede.

23 Ofte, stock, garde.

12

Ende de HEERE seyde tot my, Ghy hebt ²⁴ wel gesien: want ick sal ²⁵ wacker zijn over mijn woort, om dat te doen.

24 Hebr. wel gedaen, ofte, goet gemaeckt te sien, ofte, met sien, siende. Vergel. Deut. 5. op vers 28. Psal. 33. op vers 3.

25 Gelijck d’amandelboom vroegh, wackerlick, ende haest bloeyt ende vruchten voort brenght, alsoo sal ick vlijtigh, neerstigh, ende wacker zijn, om mijn woort over de Ioden haest te volbrengen. In het Hebr. wort een woort gebruyckt, dat wy in onse tale alsoo niet en konnen na volgen, als of men seyde: Ick sal amandelbooms wijse wacker zijn, ofte, gelijck d’amandelboom daer van den naem heeft, dat hy wacker is, om vroegh vrucht te dragen, alsoo dat ick, etc. Vergel. dit gesichte met Amos 8. vers 2.

13

Ende des HEEREN woort geschiedde ten tweeden male tot my, seggende; Wat siet ghy? ende ick seyde, Ick sie eenen ²⁶ ziedenden pot, welckes ²⁷ voorste deel tegen het Noorden is.

26 Hebr. opgeblasen, aengeblasen. Verstaet door desen pot, de stadt Ierusalem ende het Ioodsche lant (als Ezech. 11.3, 7. ende 24.4. etc.) daer in Godt de Ioden wilde als zieden ende koocken in sijnen toorne, door het vyer der Babyloniers, welcker lant noortwaert van Canaan af lagh.

27 Hebr. aengesichte van, ofte, tegen het aengesichte van het Noorden, ofte, van tegen het Noorden. Verstaende dat dese ziedende pot ende brant, beduyde het quaet dat uyt Chaldea van Syrien af komen soude.

14

Ende de HEERE seyde tot my: ^m Van het Noorden sal sich dit ²⁸ quaet op doen, over alle inwoonders des lants.

m Ier. 4.6.

28 Der straffe.

15

Want siet, ⁿ ick ²⁹ roepe alle geslachten der Koninckrijcken ³⁰ van het Noorden, spreeckt de HEERE: ende sy sullen komen, ende ^{o 31} setten een yegelijck sijnen throon [voor] de deure der poorten van Ierusalem, ende tegen alle hare mueren rontomme, ende tegen alle steden van Iuda.

n Ier. 5.15. ende 6.22. ende 10.22.

29 D. ick sal door mijne Godtlicke regeeringe beschicken datse komen, als op een expres bevel. Vergel. onder 25.9. ende aldaer op vers 29.

30 Hebr. na het Noorden, noordwaert.

o Ierem. 52.4, 5.

31 Siet Ierem. 52.4, 5.

16

Ende ick sal mijne oordeelen ³² tegen haer uyt spreken, ³³ over alle hare boosheyt: dat sy my verlaten hebben, ende andere goden geroockt, ende sich gebogen hebben voor de ³⁴ wercken harer handen.

32 Hebr. met hen, D. mijne vonnissen, ofte sententien haer voor dragen, van de straffen die sy met hare boosheyt verdient hebben. Vergel. ond. cap. 4. vers 12. ende 39.5. ende 48.21. ende 49.12. ende 52.9.

33 Ofte, om, van wegen.

34 Verstaet de afgodische beelden.

17

Ghy dan, ³⁵ gordet uwe lendenen, ende maeckt u op, ende spreeckt tot hen alles wat ick u gebieden sal: weest niet verslagen voor haer aengesichte, op dat ick u voor haer aengesichte niet en ³⁶ versla.

35 D. maeckt u gereet, om u ampt ende beroep wackerlick, veerdighlick ende vrymoedighlick uyt te voeren. Vergel. Exod. 12. op vers 11.

36 Dat is, vermorsele, in stucken breke, of, sla, Dat is, doode. Het is het selve Hebreeusch woort, dat in de voorgaende woorden gebruyckt is in de beteeckeninge van ontsett, verslagen, verschrickt te zijn. Siet gelijcke aerdigheyt in het verscheyden gebruyck van een woort ond. 12.14.

18

Want, siet, ick stelle u heden ^p tot eene ³⁷ vaste stadt, ende tot eenen yseren pilaer, ende tot kopere mueren tegen het gantsche lant: tegen de Koningen van Iuda, tegen hare Vorsten, tegen hare Priesteren, ende tegen het volck van den lande.

p Ierem. 6.27. ende 15. vers 20.

37 Hebr. stadt der vestinge, item, pilaer des ysers, mueren des kopers, Dat is, tot een onoverwinnelick fort, het welck in het volgende vers verklaert wort. Vergel. onder cap. 15. versen 19, 20, 11.

19

Ende sy sullen tegen u strijden, maer tegen u niet vermogen: want ick ben met u, spreeckt de HEERE, om u uyt te helpen.