Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Psalm Cxviij.

De Psalmist vermaent alle Godtsalige den Heere te loven, voor sijne menighvuldige verlossingen ende weldaden, daer toe verhalende hoe Godt hem verlost hadde uyt de handen sijner vyanden: Te gelijcke is in desen Psalm eene prophetie van de toekomste des Heeren Christi, den welcken wel de voornaemste des volcks verwerpen souden, maer de geloovige souden hem aennemen.

1

LOoft den HEERE, ¹ want hy is goet: want sijne goedertierenheyt is in der eeuwigheyt.

1 David vermaent alle menschen tot lof en prijs des Heeren, met dese reden, want hy is goet. De woorden deses vers staen oock Psalm 106.1. ende 107.1. ende by yeder vers des 136 Psalms.

[fol. 269r]

2

Dat ² Israël nu segge, dat sijne goedertierenheyt in der eeuwigheyt is.

2 Niet het aerdsche Israël alleen, maer oock het Israël Godes, Gal. 6.16. D. alle geloovige, die waerachtelick Godes volck zijn, sy zijn dan Ioden, of Heydenen. Alsoo oock vers 4.

3

³ Het huys Aarons segge nu, dat sijne goedertierenheyt in der eeuwigheyt is.

3 D. de Priesters van Aaron afkomstigh. siet Psal. 115. op vers 10.

4

Dat de gene die den HEERE vreesen, nu seggen, dat sijne goedertierenheyt in der eeuwigheyt is.

5

Uyt de benauwtheyt hebbe ick den HEERE aengeroepen, de HEERE heeft my verhoort, [stellende my] ⁴ in de ruymte.

4 Of, in eene ruyme plaetse, T.w. my brengende uyt de benauwtheyt in de ruymte, ende tot eere ende heerlickheyt, als Psalm 18.20.

6

De ^a HEERE is ⁵ by my, ⁶ ick en sal niet vreesen: wat sal my een ⁷ mensche doen?

a Rom. 8.31.

5 Of, met my, of, voor my, D. gelijck het d’Apostel, Hebr. cap. 13. vers 6. verklaert, De Heere is mijn helper. Aldus oock onder vers 7. ende Psalm 56.5, 12.

6 T.w. voor mijne vyanden.

7 T.w. een swacke creature, geensins met Godt te vergelijcken.

7

De HEERE is ⁸ by my ⁹ onder de gene die my helpen: daerom ¹⁰ sal ick ¹¹ [mijnen lust] sien aen de gene die my haten.

8 Als bov. vers 6.

9 Vergel. Psal. 54. op vers 6.

10 Siet dese verkortte maniere van spreken oock Ps. 35. vers 21. ende 92.12. siet oock Ps. 22.18. ende d’aent. aldaer.

11 Te weten, my in Godt verblijdende over den ondergangh sijner ende mijner verstockte onbekeerlicke vyanden.

8

^b ’t Is beter tot den HEERE toevlucht te nemen, dan op den mensche te vertrouwen.

b Psalm 62.9, 10. ende 146.3. Ierem. 17.5, 7.

9

’t Is beter tot den HEERE toevlucht te nemen, dan op Princen te vertrouwen.

10

¹² Alle Heydenen hadden my omringht, ’t is ¹³ in den name des HEEREN dat ickse verhouwen hebbe.

12 D. allerley, of, soo vele, dat het scheen, dat sy haer alle tegen my verbonden hadden: Ende verstaet hier insonderheyt de omliggende volckeren, als de Philistijnen, die hem hateden: Ende de Amalekiten, die sijne stadt Ziklag verbrant hadden, 1.Sam. c. 30. Ia oock vele onder de Israëliten, die Saul hielpen, doe hy David vervolghde.

13 D. my verlatende op den Heere mijnen noothelper, als Psalm 20.6. Siet 2.Reg. 2. op vers 24.

11

Sy hadden my omringht, ja ¹⁴ sy hadden my omringht, ’t is in den name des HEEREN dat ickse verhouwen hebbe.

14 T.w. met meerder macht ende gewelt, dan in’t eerste.

12

Sy hadden my omringht ¹⁵ als bijen: sy zijn uytgebluscht ¹⁶ als een doornen vyer. ’t is in den name des HEEREN dat ickse verhouwen hebbe.

15 Siet d’aenteeck. Deut. 1. op vers 44. ende vergel. Iesa. 7.18.

16 ’t Welck haest aen brant komt, ende heet is, oock veel roocks ende gekraecks geeft, nochtans terstont vergaet. Siet Eccles. cap. 7. vers 6. Nahum 1.10.

13

¹⁷ Ghy hadt my seer hardt gestooten, tot vallens toe, maer de HEERE heeft my geholpen.

17 Hebr. stootende hadt ghy my gestooten. De Psalmist spreeckt hier sijnen vyant aen, die hem seer wreedelick mishandelt hadde. Siet Psalm 9.7.

14

De HEERE is ¹⁸ mijn sterckte ende ¹⁹ psalm: want hy is my tot heyl geweest.

18 D. die my sterckte geeft, alsoo dat ick tegen mijne vyanden kan bestaen, Iesa. 12.2.

19 D. de materie ende stoffe van mijn gesangh. Siet Exod. 15.2.

15

In ²⁰ de tenten der rechtveerdigen ²¹ is een stemme des gejuychs, ende ²² des heyls: de ²³ rechter hant des HEEREN doet ²⁴ krachtige daden.

20 D. in de huysen.

21 T.w. van wegen de verlossinge die hy sijnen volcke gegeven heeft.

22 D. der overwinninge, als Psalm 98.1.

23 D. Godt de Heere.

24 Ofte, kracht, kloeckheyt, dapperheyt, als Psalm 108.14.

16

De rechter hant des HEEREN ²⁵ is verhooght: ^c de rechter hant des HEEREN doet krachtige daden.

25 D. Godt laett sijne kracht heerlick ende klaerlick blijcken, alsoo dat elck een deselve moet roemen ende prijsen.

c Luce 1.51.

17

²⁶ Ick en sal niet sterven, maer leven: ende ²⁷ ick sal de wercken des HEEREN vertellen.

26 T.w. door het sweert ofte de hant mijner vyanden.

27 T.w. hoe wonderbaerlick dat hy my ende andere vrome lieden menighmael verlost ende beschermt heeft.

18

De HEERE ²⁸ heeft my wel hardt gekastijdt, maer hy en heeft my ter doot niet over gegeven.

28 Hebr. kastijdende gekastijdt.

19

²⁹ Doet my ³⁰ de poorten der gerechtigheyt open, ick sal daer door ingaen, ick sal den HEERE loven.

29 Eene aensprake aen de Priesters ende Leviten.

30 D. de poorten des tabernakels, ende der heyliger plaetse, die daerom de poorten der gerechtigheyt genoemt worden, om dat alleen de vrome ende reyne behoorden daer in te komen, als blijckt vers 20. David en hadde eenen geruymen tijt in ende by den tabernakel niet mogen verschijnen, vluchtende voor Saul, Nu mocht hy weder daer in komen, ende in de vergaderinge der Godtsaligen verschijnen.

20

Dit is ³¹ de poorte des HEEREN, door dewelcke de rechtveerdige sullen ingaen.

31 Ofte, dese poorte is des Heeren. Verstaet, de poorte des tabernakels den Heere geheylight. Een voorbeelt des Heeren Iesu Christi, die de poorte der gerechtigheyt is, ende des hemels, in welcken hy is ingegaen.

21

Ick sal u loven, om dat ghy my verhoort hebt: ende my tot heyl geweest zijt.

22

De ^{d 32} steen [dien] de bouwlieden verworpen hadden, is tot een hooft des hoecks geworden.

d Iesa. cap. 8. vers 14. ende 28.16. Matth. 21.42. Marc. 12.10. Luce 20.17. Actor. 4.11. Rom. 9.33. Ephes. 2.20. 1.Petr. cap. 2. versen 4, 7.

32 Verstaet by desen steen voor eerst David, die eenen tijt langh van de Vorsten in Israël, ende de voornaemste des Rijcks, is verachtt ende verworpen geweest, doch de Heere heeft hem evenwel noch eyndelick tot het Koninckrijcke verheven, om het selve te regeeren, ende als de hoecksteen des selven te zijn: daer na, moet het van Christo, wiens voorbeelt David geweest is, voornemelick verstaen worden, den welcken de Overpriesters, Schriftgeleerde, ende Overste des volcks, die als bouwlieden over de Kercke Godes gestelt waren, verworpen, vervolght, ende gedoot hebben: doch Godt heeft hem als een Hooft, ende fondament over sijne Kercke verordineert ende gestelt, die het gebouw des huyses t’samenbindt ende bevestight.

23

³³ Dit is van den HEERE geschiet, [ende] ³⁴ het is wonderlick in onse oogen.[kolom]

33 T.w. dat de verworpene steen is geworden de principale steen van het Huys des Heeren.

34 T.w. dat dien verachtten ende verworpenen steen nu soo geacht ende verheven is.

24

³⁵ Dit is de dagh ³⁶ [dien] de HEERE gemaeckt heeft, laett ons op den selven ons verheugen, ende verblijdt zijn.

35 T.w. in welcken dagh David is Koningh geworden: Ende Christus door de predicatie des heyligen Euangelij is bekent gemaeckt.

36 D. dien de Heere boven andere dagen heeft vereerlickt. Aldus wort ’et woort maken, voor verheerlicken, oock genomen, 1.Sam. 12.6. siet d’aent. aldaer.

25

Och HEERE, ³⁷ geeft nu heyl: Och HEERE ³⁸ geeft nu voorspoet.

37 De Euangelisten houden de Hebreeusche woorden Hosia-na, Matth. 21. versen 9, 15. en Marc. cap. 11. versen 9, 10.

38 T.w. den Koningh David, ende den Heere Christo, wiens voorbeelt hy is.

26

³⁹ Gezegent zy hy die daer komt ⁴⁰ in den name des HEEREN: ⁴¹ wy zegenen u-lieden ⁴² uyt het Huys des HEEREN.

39 D. wy wenschen hem Godes zegen: het is gelooffelick, dat de Priesters, ende ’t volck Godes, dese geluckwenschinge den Koningh David gedaen hebben, als hy eerst de Konincklicke regeeringe heeft aengevangen: Daer na heeft het volck deselve woorden Christo toegeroepen, als hy sijne inkomste binnen Ierusalem gedaen heeft, Matth. 21.9.

40 D. met macht ende autoriteyt van den Heere, Luce 19.38.

41 Dit schijnen te zijn de woorden der Priesteren, wiens ampt het was het volck te zegenen in het Huys des Heeren, Numer. 6.23. Deut. 10.8. 1.Chron. 23.13. Als of sy seyden, Wy van ’t Huys des Heeren, D. wy Priesters, die ingestelt zijn tot Opsienders in ’t Huys des Heeren, ende dien het toekomt het volck des Heeren te zegenen, wy zegenen u, O Koningh David, ende het volck dat by u is. siet Psalm 72. op vers 15.

42 D. uyt den tabernakel ten tijde Davids: Doch uyt den tempel, ten tijde des Heeren Christi.

27

De HEERE is Godt, die ons ⁴³ licht gegeven heeft: ⁴⁴ Bindt ⁴⁵ het feest-[offer] met touwen ⁴⁶ tot aen ⁴⁷ de hoornen des altaers.

43 D. geluck, vreught, troost, en blijdtschap, in plaetse van droeffenisse ende jammer, als Esth. 8.16.

44 D. bereyt u om het feest te houden, ende den Heere te offeren.

45 Hebr. het feest. Maer het beteeckent hier het beest, ofte het offer, dat op dien feestdagh soude geoffert worden.

46 D. soo vele, dat mense moeste brengen ende binden tot aen de hoornen des altaers.

47 Siet de aenteeckeninge Exod. 27.2.

28

Ghy zijt mijn Godt, daerom sal ick u loven: O mijn Godt, ick sal u verhoogen.

29

⁴⁸ Looft den HEERE, want hy is goet, want sijne goedertierenheyt is in der eeuwigheyt.

48 Siet boven vers 1.