Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Psalm Cvij.

De Psalmist vermaent tot prijs ende lof des Heeren alle bevrijdde uyt de hant harer wederpartijders, alle dwalende in vreemdelinghschap, alle gevangene, ende krancke, alle zeevarende, ende voorts alle andre menschen van wegen de veranderingen in elcken lande ende persoone, door Godes regeeringe, prijsende de gene die dit wel waer nemen.

1

LOoft den HEERE, want hy is goet, want sijne goedertierenheyt is in der eeuwigheyt.

2

Dat ¹ [sulcks] ² de bevrijdde des HEEREN seggen, die hy van de hant der wederpartijders gevrijdt heeft.

1 Te weten, dat de Heere goet is, etc. vers 1.

2 Ofte, verloste, Te weten, uyt veel perijckelen ende swarigheden, als stracks volght.

3

Ende die hy uyt de landen versamelt heeft, van ’t Oosten ende van ’t Westen, van ’t Noorden, ende van ³ de zee.

3 Te weten, de roode zee, die bezuyden het lant Canaan leyt. Anders beteeckent dese maniere van spreken het Weste, te weten, na de middellantsche zee aen, die westwaert leyt van ’t lant Canaan, Ios. 23.4.

4

Die in de woestijne dwaelden, in eenen ⁴ wegh der wildernisse: die ⁵ geene stadt ter wooninge en vonden.

4 Hebr. in eene wildernisse, of eensaemheyt des weghs. siet van dese woestijne Deuter. cap. 8. vers 15. Ierem. 2.6.

5 Anders, geen bewoonelicke stadt. Hebr. Geen stadt der wooninge.

5

Sy waren hongerigh, oock dorstigh, hare ziele was in hen ⁶ overstelpt.

6 Te weten, van anghst ende benauwtheyt, als Psalm 102. vers 1.

6

Doch roepende tot den HEERE ⁷ in de benauwtheyt die sy hadden, heeft hyse geredt uyt hare anghsten.[kolom]

7 Anders, in hare benauwtheyt.

7

Ende hy leyddese op eenen rechten wegh: om te gaen ⁸ tot een stadt ter wooninge.

8 Hebr. Eene stadt der wooninge, als vers 4.

8

⁹ Laetse ¹⁰ voor den HEERE sijne goedertierenheyt loven, ende sijne wonderwercken ¹¹ voor de kinderen der menschen.

9 Dit versken wort wederhaelt onder versen 15, 21, 31.

10 Of, by den Heere, D. soo heymelick, in haer herte (wetende dat Godt een kender der herten, ende doorgronder der nieren is) als opentlick voor Godts gemeente.

11 Dat is, dat het de menschen hooren ende sien.

9

Want hy ¹² de dorstige ziele verzadight, ende ¹³ de hongerige ziele met goet vervult heeft.

12 Hebr. begeerige. of, begeerende, Te weten, eenen dronck om den dorst te lesschen, als Iesa. 29. vers 8. siet de aenteeckeninge Iob 39. op vers 1.

13 Siet Psalm 65. vers 5. Luce 1.53. Siet oock d’aenteeckeninge Iob 18. op vers 12.

10

Die in duysternisse ende ¹⁴ de schaduwe des doots saten, gebonden ¹⁵ met verdruckinge ende yser:

14 D. dicke duysternisse, daer van men verschrickt: ofte sulcke duysternisse als onder d’aerde is, daer de doode begraven liggen. Siet Psalm 23.4.

15 D. in de ysers geslagen ende seer bedruckt. Siet Iob cap. 36. versen 8, 9.

11

Om datse wederspannigh waren geweest tegen Godes ¹⁶ geboden, ende den raet des Alderhooghsten onweerdelick verworpen hadden.

16 Hebr. redenen, ofte, seggen, D. geboden, bevelen.

12

Daerom ¹⁷ hy haer ’t herte door swarigheyt vernedert heeft: sy zijn gestruyckelt, ende daer en was geen helper.

17 Te weten, de Heere.

13

¹⁸ Doch roepende tot den HEERE in de benauwtheyt die sy hadden: verloste hyse uyt hare anghsten.

18 Als boven vers 6.

14

Hy voerdese ¹⁹ uyt de duysternisse, ende de schaduwe des doots: ende hy brack hare banden.

19 Dat is, uyt de benauwtheyt ende bangigheyt.

15

²⁰ Laetse voor den HEERE sijne goedertierenheyt loven, ende sijne wonderwercken voor de kinderen der menschen.

20 Als bov. vers 8.

16

Want hy heeft ²¹ de koperen deuren ²² gebroken: ende d’yseren grendelen ²² in stucken gehouwen.

21 Daer mede de gevangenissen besloten waren: Verst. hier door, alle groote verhindernissen. siet Iesa. 45.2.

22 .22 T.w. om de elendige ende benauwde menschen te verlossen.

22 .22 T.w. om de elendige ende benauwde menschen te verlossen.

17

²³ De sotte worden om den wegh harer overtredinge, ende om hare ongerechtigheden geplaeght.

23 Dat is, de qualick beradene, ende qualick bedachte menschen: Of, die Godt niet en vreesen, ’t welck de grootste dwaesheyt is, gelijck ter contrarie Godt vreesen, de grootste wijsheyt is. siet Iob 5. op vers 2.

18

Hare ²⁴ ziele grouwelde van alle spijse: ende ²⁵ sy waren tot aen de poorten des doots gekomen.

24 D. appetijt: als Iob 33.20.

25 Dat is, sy zijn in merckelick perijckel des doots gekomen. Siet Iob 33. vers 22. Psalm 9.14.

19

²⁶ Doch roepende tot den HEERE in de benauwtheyt die sy hadden: verloste hyse uyt hare anghsten.

26 Siet bov. vers 6.

20

Hy sondt ²⁷ sijn woort uyt, ende ²⁸ heeldese, ende ²⁹ rucktese uyt hare ³⁰ kuylen.

27 D. sijn bevel, Te weten, op datse weder gesont souden werden.

28 Siet Deut. 32. vers 39. Iob c. 33. versen 19, 24. Hose 6. vers 1. siet een exempel in Hizkia, 2.Reg. c. 20. versen 1, 4, 5, 7.

29 D. hy heeftse gelijck als uyt het graf weder op doen staen, ende in de uyterste gevaerlickheyt des doots bewaert. Siet Psalm 7.16. Iob 33.24, 28, 30.

30 Ofte, verdervingen.

21

³¹ Laetse voor den HEERE sijne goedertierenheyt loven, ende sijne wonderwercken voor de kinderen der menschen.

31 Als bov. vers 8.

22

^a Ende datse lof-offeren offeren, ende met gejuych sijne wercken vertellen.

a Levit. 7.12. Psalm 50.14.

23

Die met schepen ter zee ³² afvaren, ^b handel doende ³³ op groote wateren,

32 Te weten, diepe in de baren der zee. Ofte, van den oever afdalen, afvaren, of neder dalen.

b Apoc. 18.17.

33 Anders, op vele wateren.

24

Die sien de wercken des HEEREN, ende sijne wonderwercken ³⁴ in de diepte.

34 Siet Iob cap. 41. vers 22.

25

Als hy spreeckt, soo doet hy eenen stormwint opstaen, die ³⁵ hare golven om hooge verheft.

35 Te weten, der zee. Siet Iob cap. 26. de aenteeckeninge op vers 12.

26

³⁶ Sy rijsen op na den hemel, sy dalen neder ³⁷ tot in de afgronden: ³⁸ hare ziele versmelt ³⁹ van anghst.

36 Dit is eene afbeeldinge der perijckelen in dewelcke de menschen op zee zijn, als haer de tempeesten, ende stormwinden verheffen.

37 Dat is, tot op den bodem der zee. Siet Psalm 42. op vers 8.

38 Dat is, de moedt ontsinckt haer, ende sy zijn soo bangh, als of sy stracks het leven verliesen souden.

39 Hebr. van’t quade.

27

Sy danssen ende waggelen als een droncken man, ende ⁴⁰ al hare wijsheyt wort verslonden.

40 D. sy en weten geenen raet hoe sy uyt die benauwtheyt geraken sullen.

28

Doch roepende tot den HEERE in de benauwtheyt die sy hadden: soo voerde hyse uyt hare anghsten.

29

⁴¹ Hy doet den storm stille staen, soo dat ⁴² hare golven ⁴³ stille swijgen.

41 Hebr. hy stelt den storm in stilte, Dat is, hy verandert den storm in kalmte. siet Iob cap. 26. op vers 12.

42 Hebr. haerlieder golven, T.w. de golven die sy soo seere vreesden, als die hen den doot dreyghden. siet Ion. 1.15. Matth. 8.26. Marc. 4.37.

43 Alsoo oock vers 30.

30

Dan zijnse verblijdt, om ⁴⁴ datse gestilt zijn, ende dat hyse tot de haven harer begeerte geleyt heeft.

44 T.w. de wateren.

31

Laetse voor den HEERE sijne

[fol. 267r]

goedertierenheyt loven, ende sijne wonderwercken voor de kinderen der menschen,

32

Ende hem verhoogen, in de gemeynte des volcks, ende ⁴⁵ in ’t gestoelte ⁴⁶ der Oudtsten hem roemen.

45 D. in ’t gestoelte daer de Oudtste by malkanderen sitten.

46 D. der Raetsheeren, ende Oversten des volcks.

33

⁴⁷ Hy ⁴⁸ stelt de rivieren tot eene woestijne, ende ⁴⁹ watertochten tot een dorstigh [lant.]

47 Te weten, de Heere.

48 D. hy verandert vruchtbare waterige landen in drooge onvruchtbare woestijnen.

49 Hebr. uytgangen, Dat is, vochtige vruchtdragende landen. De sin van dit vers is, dat Godt door sijne Goddelicke kracht, voorsichtigheyt, ende regeeringe, dickwils wonderbaerlicke veranderinge in de werelt brenght, als hy een lant straffen ofte zegenen wil, op dat sijne glorie ende macht blijcke, soo in het straffen, als in het zegenen.

34

⁵⁰ ’t Vruchtbaer lant ⁵¹ tot souten [gront,] om de boosheyt der gener die daer in woonen.

50 ’t Gene dat hier geseyt wort, dat blijckt aen ’t Ioodsche lant, ’t welck eertijts seer vruchtbaer geweest is, maer nu is het seer onvruchtbaer, woest, en dorre.

51 Hebr. tot soutigheyt: D. tot een sout onvruchtbaer lant. Alsoo oock Iob 39. vers 9. Ier. 17.6. want soutigheyt veroorsaeckt onvruchtbaerheyt. siet Deut. c. 29. vers 23. Iudic. cap. 9. vers 45.

35

⁵² Hy stelt ^c de woestijne tot eenen waterpoel, ende het dorre lant ⁵³ tot watertochten.

52 D. het drooge onvruchtbare lant maeckt hy vochtigh, ende volgens dien vruchtbaer.

c Iesa. 41.18.

53 Hebr. tot uytgangen der wateren, als vers 33.

36

Ende hy doet ⁵⁴ de hongerige ⁵⁵ aldaer woonen, ende sy stichten ⁵⁶ eene stadt ter wooninge:

54 Siet boven vers 9.

55 T.w. in dat lant, het welck hy van onvruchtbaer heeft tot vruchtbaer lant gemaeckt.

56 Hebr. eene stadt der wooninge.

37

Ende bezaeijen ackers ende planten wijngaerden, ⁵⁷ die inkomende vrucht voort brengen.

57 Hebr. die vrucht der inkomste maken, D. vruchten jaerlicks inkomende. Ofte, Sy, te weten, de lantbouwers, geven vruchtbare opkomsten.

38

Ende hy zegentse, soo datse seer vermenighvuldigen, ende haer vee ⁵⁸ en vermindert hy niet.

58 Verstaet hier by, maer hy vermeerdert het.

39

Daer na verminderense, ende ⁵⁹ komen t’onder, door verdruckinge, ⁶⁰ quaet, ende droeffenisse.

59 Hebr. worden neder gebogen, ofte, neder gekromt, te weten, wanneer Godt, om datse haer wederom tegen hem besondigen, wederom eenigh verloop geeft in’t lant daerse hare wooninge hadden.

60 D. ongeluck, allerley miserie.

40

⁶¹ Hy ⁶² stort verachtinge uyt, ⁶³ over de Princen, ende doetse dwalen in’t woeste, daer geen wegh en is.

61 T.w. de Heere. Siet Iob 12.21, 24.

62 T.w. als hyse straffen wil.

63 D. over, of, op de voornaemste, ende meest uytstekende personagien des lants.

41

Maer ^d hy brenght den nootdruftigen uyt de verdruckinge ⁶⁴ in een hoogh vertreck, ende ⁶⁵ maeckt de huysgesinnen als kudden.

d 1.Sam. 2.8. Psalm 113.7, 8.

64 D. op een hooge plaetse, daer hy buyten perijckel is van vertreden ofte overrompelt te worden.

65 Dat is, hy maecktse sterck van geslachten: Of, hy vermeerdertse.

42

^e De oprechte sien ’t, ende zijn verblijdt, maer ^{f 66} alle ongerechtigheyt stopt haren mont.

e Iob 22.19.

f Iob 5.16.

66 D. alle ongerechtige, als Iob cap. 24. vers 20. alsoo staet’er hoovaerdije, voor, hoovaerdige menschen, Psalm 36.12. boosheyt, voor boose. De Propheet wil seggen, de boose ende godtloose sulcks siende, worden gedwongen den mont toe te houden, dien sy tegens Godt geopent hadden, niet durvende voortaen de voorsichtigheyt Godes tegen spreken. Siet Iob 5.16.

43

⁶⁷ Wie is wijs? die neme dese [dingen] waer: ende ⁶⁸ datse verstandelick letten op de goedertierenheden des HEEREN.

67 Ofte, wie is wijs, ende neemt dese dingen waer? als of hy seyde, Och hoe weynige sulcke wijse vindt men? Alsoo oock Ierem. 9.12. Hose. 14.10.

68 Ofte, soo sal men verstaen de goedertierentheden des Heeren.