Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Psalm xxxvij.

David onderwijst ende sterckt de geloovige tegen het tijdelick geluck der godtloosen, ende vermaentse hare godtloosheyt niet na te volgen, maer heylighlick te leven, ende Godt te vertrouwen: om dat der godtloosen geluck kort, ende het eynde onsaligh ende vervloeckt is, daer Godt ter contrarie sijne kinderen, in alles wat hen over komt, met sijne vaderlicke gunste vergeselschapt, ende hen een saligh eynde verleent.

1

[EEn Psalm] Davids. ¹ Aleph. ^a En ontsteeckt u niet over de ² boosdoenders: en benijtse niet die onrecht doen.

1 Van’t Hedreeusch A.B. siet op den tijtel van den 25 Psalm.

a Prov. 23.17. ende 24.1.

2 Die op aerden voorspoedigh ende geluckigh zijn, als in het volgende verklaert wort: waer uyt blijckt, dat de schoone beloften, die in desen Psalm ende elders den vromen gedaen worden, den tijdelicken voorspoet der boosen, ende het kruys of tegenspoet der vromen, niet uytsluyten: gemerckt desen Psalm (als oock andere) bysonderlick dienen, om de ergernisse, die de vrome daer uyt souden mogen scheppen, voor te komen. Siet oock Psalm 34. op vers 13. Maer in desen allen blijft Godts zegen over de vrome, ende de vloeck op de godtloose, sulcks dat die eeuwighlick saligh, ende dese ter contrarie eeuwigh verloren sullen zijn. Vergel. Iob c. 9. op vers 23. en Psalm 73.2, etc.

2

Want als gras sullen sy haest worden afgesneden; ende als de ³ groene grasscheutkens sullen sy ⁴ afvallen.

3 Hebr. de groente van ’t jonge gras.

4 Of, verwelcken, gelijck de afvallende bladeren: als Ps. 1. vers 3. siet aldaer.

3

Beth. Vertrouwt op den HEERE, ende doet het goede; ⁵ bewoont de aerde, ende ⁶ voedt u [met] getrouwigheyt.

5 D. soo sult ghy de aerde in het gemeyn, ende ’t lant Canaan (dat een voorbeelt was van het hemelsche) in ’t bysonder, bewoonen, ende u voeden, ofte, gevoedt worden, etc. alsoo vers 27. ende elders. Sulcke beloften gebiedender wijse uytgesproken, zijn seer krachtigh, als voerende de vrome in datelicke genietinge ende besit van’t gene belooft wort. Vergelijckt Proverb. 3. op vers 3.

6 Hebr. weydt u, ofte, wort geweydet, Dat is, de Heere sal u getrouwelick voeden, na sijne beloften, gelijck in ’t volgende verklaert wort. Ofte, onderhoudt u selven met de overdenckinge van Godts getrouwe beloften, die niet en feylen. Sommige nemen het Hebreeusch woort Emuna voor sekerheyt, bestandigheyt, Dat is, eenen bestandigen ende vasten staet, dien Godt den vromen toeseyt, selfs in het midden van het kruys, daer der godtloosen vreughde als gras des velts haest verdwijnt. Vergel. Prov. 2. op vers 7.

4

Ende verlust u in den HEERE; soo sal hy u geven de begeerten uwes herten.

5

Gimel. ^{b 7} Wentelt uwen wegh op den HEERE; ende vertrouwt op hem, hy sal’t ⁸ maken;

b Psalm 22.9. ende 55.23. Prov 16.3. Matth. 6.25. Luce 12.22. 1.Petr. 5.7.

7 Ofte, rolt uwen wegh, D. draeght al u voornemen ende doen, sorge, bekommernisse, den Heere op, beveelt het hem. siet Psalm 22. op vers 9. ende vergelijckt Matth. 6.25, etc. ende Luce 12.22, etc.

8 Ofte, uytvoeren, uytrichten.

6

Ende sal uwe gerechtigheyt doen voort komen als het ⁹ licht; ende u recht als den middagh.

9 Der sonne, ofte des daeghs, dat is, datse soo klaer blijcke, als de sonne op den hellen middagh schijnt. Vergelijckt Iob 5. op vers 14.

7

Daleth. ¹⁰ Swijght den HEERE, ende ¹¹ verbeydt hem, ontsteeckt u niet over den genen, ¹² wiens wegh voorspoedigh is, over eenen man, die listige aenslagen ¹³ uytvoert.

10 D. murmureert niet tegen den Heere, maer neemt het op met gedult. Siet van sulck stilswijgen, ofte stilte des gedults ende der hope, Psalm 39. vers 10. ende 62. versen 2, 6. ende 65.2. Iesa. 30.15. Thren. 3.26, 27, 28. Zephan. 1.7.

11 And. draeght smerte om sijnent wille.

12 D. wiens voornemen ende doen wel geluckt, al en deught het niet.

13 Hebr. doet.

8

He. Laet af van toorne, ende verlaet de grimmigheyt: en ontsteeckt u niet, immers [niet] om ¹⁴ quaet te doen.

14 D. alsoo, dat ghy u soudt vergrijpen met twijfelinge aen Godts voorsichtigheyt ende trouwe, ofte met afval, dat ghy der godtloosen exempel soudt begeeren te volgen, om dat by hen alles voor den wint schijnt te zijn. Siet Psam 125.3.

9

Want de boosdoenders sullen uytgeroeyt worden; maer die den HEERE verwachten, die sullen de aerde erflick besitten.

10

Vau. Ende noch een ¹⁵ weynigh, ende de godtloose en salder niet zijn; ende ghy sult acht nemen op sijne ¹⁶ plaetse, maer ¹⁷ hy en salder niet wesen.

15 Hy sal maer eenen korten tijt de vrome quellen. Siet Psalm 30. op vers 6.

16 Daer hy stont, bloeijende als een schoone boom, onder versen 35, 36.

17 Ofte, sy, T.w. sijne plaetse, Dat is, sijne wooninge, hy selfs met allen sijnen staet ende heerlickheyt. siet Iob 7.10. met de aenteeckeninge.

11

De ¹⁸ sachtmoedige daer en tegen sullen de ^c aerde erflick besitten; ende hen verlusten over ¹⁹ grooten vrede.

18 Siet Psalm 10. op vers 17.

c Matth. 5.5.

19 Hebr. grootheyt, ofte, veelheyt van vrede, Dat is, grooten welvaert, veelvoudigen welstant, principalick in het geestelicke. Vergel. Iesa. 48.18. ende siet Genes. 37. op vers 14.

12

Zain. De godtloose bedenckt listige aenslagen tegen den rechtveerdigen; ende hy ²⁰ knerst over hem met sijne tanden.

20 Als Psalm 35.16. siet aldaer.

13

De Heere ²¹ belacht hem, want hy siet dat ²² sijn dagh komt.

21 Siet Psalm 2. op vers 4.

22 De dagh der wrake des Heeren, ofte, de dagh van des godtloosen verderf ende ondergangh, hem door Godts rechtveerdigh oordeel toegeleyt. Siet Iob 18.20. Ier. 17.18. ende 18. vers 17. Ezech. 7.10, 12. ende 27.27. ende 30.2, 3, 9. ende 32.10. Hose. 1.11. Anders wort oock yemants dagh slechtelick genomen voor ’s menschen sterfdagh, als Iob 15.32. als oock des menschen tijt, Eccles. 7.17.

14

Cheth. De godtloose hebben ’t sweert [kolom] ²³ uytgetrocken, ende haren boge ²⁴ gespannen, om den ²⁵ elendigen ende nootdruftigen neder te vellen; om te slachten, die oprecht van ²⁶ wege zijn.

23 Hebr. geopent: om dat de scheyde door het uyttrecken des sweerts geopent wort.

24 Hebr. getreden. Siet Psalm 7.13.

25 Dese tijtelen der vromen verklaren de beloften, die hen Godt hier doet. Siet op vers 1. ende vergel. versen 16, 19, 21, 25, 26.

26 D. van leven ende wandel. alsoo vers 23.

15

[Maer] haer ²⁷ sweert sal in haerlieder herte gaen; ende hare bogen sullen verbroken worden.

27 D. hare aenslagen sullen tot haer eygen verderf strecken.

16

Teth. Het weynige, dat de rechtveerdige heeft, is ²⁸ beter als den ²⁹ overvloet veler godtloosen.

28 Als rechtveerdighlick beseten, ende Godtvruchtighlick gebruyckt.

29 Hebr. eygentlick, veelheyt, menighte, te weten, van goederen, dat is, rijckdom, als Eccl. 5.9.

17

Want de ³⁰ armen der godtloosen sullen verbroken worden: maer de HEERE ondersteunt de rechtveerdige.

30 D. hare macht, middelen, ende gewelt. Siet Iob 22. op vers 8.

18

Jod. De HEERE ³¹ kent de ³² dagen der ³³ oprechten: ende hare erfenisse sal in eeuwigheyt ³⁴ blijven.

31 Vergel. Psal. 1. op vers 6.

32 D. den staet hares levens, hoe sy haren tijt door brengen, in kruys, vromigheyt ende gedult. Vergel. Psalm 31. op vers 16.

33 Siet Genes. 6. op vers 9. alsoo onder vers 37.

34 Hebr. zijn, alsoo Ier. 17.8. ende 27. vers 22. ende 32.5. Dan. 1.21, etc.

19

Sy sullen niet beschaemt worden in den ³⁵ quaden tijt; ende in de dagen des hongers sullen sy verzadight worden.

35 Ofte, ter tijt des quaets, Dat is, als allerley ongeval ende elenden omgaen, gelijck volght van den honger.

20

Caph. Maer de godtloose sullen vergaen; ende de vyanden des HEEREN sullen verdwijnen, als ’t ³⁶ kostelickste der lammeren; met den roock sullen sy verdwijnen.

36 D. het vette, dat men houdt voor het beste ende kostelickste, ende na de wet Godts in de offerhanden met vyer moeste verteert worden, waer op de Propheet in dese gelijckenisse schijnt te sien. Siet Levit. cap. 3. versen 10, 11, 14, 15, 16. Ofte, de kostelickste lammeren. Hebr. de kostelicke, ofte, het kostelicke der lammeren. Anders, het kostelicke der velden, ofte, weyden: om dat het Hebreeusch woort elders alsoo oock genomen wort.

21

Lamed. De godtloose ontleent ende en geeft niet weder; maer de rechtveerdige ³⁷ ontfermt sich, ende geeft.

37 Ofte, handelt goedighlick, gunstighlick, liberalick.

22

Want ³⁸ sijne gezegende sullen de aerde erflick besitten; maer sijne vervloeckte sullen uytgeroeyt worden.

38 D. die van den HEERE gezegent zijn: alsoo terstont, sijne vervloeckte, dat is, die van hem vervloeckt zijn, uyt vers 20. alwaer gesproken is van de vyanden des HEEREN. siet Matth. cap. 25. versen 34, 41. ende aengaende de maniere van spreken, vergel. Psal. 69. versen 27, 34. Ies. 16.4.

23

Mem. De ³⁹ gangen [des selven] ⁴⁰ mans worden van den HEERE ⁴¹ bevestight; ende hy heeft lust aen sijnen wegh.

39 Ofte, treden, stappen.

40 Die van den Heere gezegent is, uyt het voorgaende vers, ofte, des rechtveerdigen, uyt vers 21.

41 Of, gestiert, gerichtet, D. hy regeert ende zegent sijn voornemen: ende of hy somtijts aen ’t vallen mochte geraken, soo bewaert hy hem doch, dat hy niet teenemael en vervalle: maer richt hem weder op, als volght.

24

Als hy ⁴² valt, soo en wort hy niet wech geworpen: want de HEERE ondersteunt sijne hant.

42 Vergel. Prov. 24.16.

25

Nun. Ick ben ⁴³ jongh geweest, oock ben ick oudt geworden, maer en hebbe niet gesien den rechtveerdigen verlaten; nochte sijn ⁴⁴ zaet soeckende broot.

43 Ofte, een jongelingh. siet Ier. 1. op vers 6.

44 D. sijne kinderen ende nakomelingen, alsoo versen 26, 28. ’t en ware het Gode beliefde na sijn vry ende vaderlick welbehagen sijnen kinderen met armoede ende hongers noot tot sijner eere, ende haren besten te beproeven ende oeffenen, daer in hy haer nochtans niet verlaet, maer aldermeest bystaet ende sterckt, sulcks datse vernoeght ende als verzadight zijn. Siet op versen 1, 14. item vers 19. ende vergel. Luce 16. versen 20, 21. 2.Corinth. 11.27. Philip. 4.11. Hebr. 11.37.

26

Den gantschen dagh ontfermt hy sich, ende leent; ende sijn zaet is ⁴⁵ tot zegeninge.

45 Ofte, in zegeninge, dat is, wort van Godt gezegent, ervende den zegen Abrahams. Vergelijckt Genes. 12. op vers 2. item 1.Petr. 3.9.

27

Samech. Wijckt af van ’t quade, ende doet het goede; ende ⁴⁶ woont in eeuwigheyt.

46 Siet op vers 3.

28

Want de HEERE heeft het recht lief, ende sal sijne ⁴⁷ gunstgenooten niet verlaten; in eeuwigheyt wordense bewaert; maer het ⁴⁸ zaet der godtloosen wort uytgeroeyt.

47 Siet Psalm 4. op vers 4.

48 Siet Iob 18.19. Psalm 21.11. ende 109.13.

29

⁴⁹ De rechtveerdige sullen de ⁵⁰ aerde erflick besitten; ende in eeuwigheyt daer op woonen.

49 Dit versken en begint niet van de letter Ajin, gelijck ’t na d’ordre van ’t Hebreeusch A. B. soude zijn.

50 Hoewelse vreemdelingen op aerden zijn, nochtans sullense in het lant der beloften, (zijnde een pandt van ’t hemelsche) ende voorts, waerse op aerden zijn, in het midden van de ongerustigheyt der godtloosen, ende d’onsekerheyt des levens, onder de vaderlicke bescherminge ende toesicht Godes, door ’t geloove, vertrouwen, ende de salige hope, eenen bestendigen, sekeren ende gerusten staet hebben, als rechte besitters, ende erfgenamen aller zegeningen Abrahams in den eenighgeborenen Sone Godts, den Messia, Rom. 8. vers 17. Galat. 3.14.

30

Pe. De mont des rechtveerdigen vermelt wijsheyt; ende sijne tonge spreeckt ⁵¹ het recht.

51 Ofte, wat recht is. Siet Iob 34. op vers 4.

31

^d De wet sijns Godts is in sijn ⁵² herte; sijne gangen en ⁵³ sullen niet slibberen.

d Psalm 40.9. Iesa. 51.7.

52 Vergel. Deut. 6. vers 6. Ierem. 31.33. Hebr. 8.10.

53 Hebr. en sal niet waggelen, ofte, slibberen, dat is, niet een sijner gangen sal slibberen, ofte, wanckelen, dat is, hy sal voor misval, ende verderf, ofte voor afval van Godts wet behoedt worden. Vergelijckt het volgende ende voorgaende.

32

Tzade. De godtloose loert op den rechtveerdigen; ende soeckt hem te dooden.

33

[Maer] De HEERE en laet hem niet in sijne hant: ende hy en verdoemt hem niet, als hy ⁵⁴ geoordeelt wort.

54 Als hy voor recht gestelt wort, sal hy eenen gunstigen ende genadigen Godt hebben.

[fol. 247v]

34

Koph. Wacht op den HEERE, ende houdt sijnen wegh, ende hy sal u verhoogen om de aerde erflick te besitten; ghy sult ⁵⁵ sien, dat de godtloose worden uytgeroeyt.

55 Met lust ende vreughde in den Heere, ofte, Als de godtloose worden uytgeroeyt, sult ghy het aensien.

35

Resch. Ick hebbe gesien eenen ⁵⁶ geweltdrijvenden ⁵⁷ godtloosen; die sich ⁵⁸ uytbreydde, als een groene ⁵⁹ inlantsche boom.

56 Ofte, verschrickelicken, tyran.

57 Hoedanige geweest zijn, Saul, Doëg, Absalom, Achitophel, etc.

58 Ofte, sich ontdoende. Hebr. eygentlick, sich ontblootende: om dat de stam, die te voren, (als de tackskens kleyn ende dicht aen malkanderen rontom het bovenste des stams waren) als bedeckt was, daer na, als de tacken groot worden, ende haer uytbreyden, ontbloot wort.

59 Ofte, selfs gewassen, die niet van elders gebracht ende over geplant is, maer uyt sijnen eygenen natuerlicken gront is opgekomen: daer op staende gebleven, ende gemeenlick langer duert ende beter groeyt als een die verplant is. Het Hebreeusch woort beteeckent oock eenen inboorlingh, gestelt tegen eenen vreemdelingh, Exod. 12.19. Levit. 16.29. Sommige verstaen hier eenen lauwerboom, andere eenen cederboom, doch de eygene beteeckeninge van het woort is in den text gevolght.

36

Maer hy ⁶⁰ gingh door, ende siet hy en wasser niet [meer;] ende ick sochte hem, maer hy en wert niet gevonden.

60 D. hy verdween haestelick, als eene doorgaende wolcke, die in korten tijt verdwijnt. Anders, men ginck’er voorby, etc.

37

Schin. Lett op den vromen, ende siet na den ⁶¹ oprechten; want het ⁶² eynde van [dien] man sal vrede zijn.

61 Hebr. rechten, richtigen, etc. siet bov. Psalm 7. op vers 11.

62 Hebr. achterste, uyterste, laetste. Vergel. Deut. 32. op vers 20. Prov. 14. op vers 12. Dat is, hy sal ten laesten wel varen, het sal hem eyndelick wel gaen: dat sult ghy bevinden, soo ghy daer op acht geeft. Anders, want daer is loon voor den vreedsamen man. Sommige verstaen het van de nakomelingen, alsoo in het volgende. Vergel. Psalm 109. op vers 13. Ierem. 31. op vers 17.

38

Maer de overtreders worden te samen verdelght: het ⁶³ eynde der godtloosen wort uytgeroeyt.

63 Dat is, de godtloose worden ten laetsten uytgeroeyt, gelijck een boom met wortel met al.

39

Thau. Doch het heyl der rechtveerdigen is van den HEERE; hare sterckte ter tijt van benauwtheyt.

40

Ende de HEERE salse helpen, ende salse bevrijden; hy salse bevrijden van de godtloose, ende salse behouden: want sy betrouwen op hem.