Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxxiij. Capittel.

Elihu vermaent Iob tot toeluysteringe, vers 1, etc. gebruyckende daer toe redenen, 3. beschuldight Iob, dat hy te seer op sijne eygene gerechtigheyt gestaen hadde, 8. toont dat Godt de menschen tot verstant, ende bekeeringe brachte, door droomen, ende gesichten, 14. door sieckten, 19. door de aensprake sijner dienaren, 23. vermaent Iob om hem te hooren, ofte oock te antwoorden, 31.

1

ENde gewisselick, ô Iob, hoort doch mijne redenen, ende neemt alle mijne woorden ter ooren.

2

Siet nu, ¹ ick hebbe mijnen mont opgedaen: mijne tonge spreeckt ² onder mijn gehemelte.

1 Den mont opdoen, is dickwils met seer grooten ernst van gewichtige saken spreken, ofte een statigh verhael aenvangen, als hier ende Iudic. 11.35. Psalm 78.2. Prov. 24.7. ende 31.8, 9, 26.

2 Ofte, met mijne rake, ofte, gehemelte. D. in mijnen mont. Het gehemelte helpt tot de sprake, boven cap. 29. vers 10. daerom wort het selve oock de sprake toegeschreven. siet bov. c. 31. vers 30. Prov. cap. 8. vers 7.

3

Mijn redenen sullen ³ de oprechtigheyt mijns herten; ende ⁴ de wetenschap mijner lippen, ⁵ dat suyver is, uytspreken.

3 Dat is, het rechte, ware, ende onvervalschte gevoelen mijns herten. Vergel. boven 6.25. ende de aenteeckeninge.

4 D. mijne lippen, die wetenschap, ofte leeringe sullen, ende moeten voortbrengen; die oock lippen der wetenschap genaemt worden, Pro. cap. 14. vers 7.

5 D. het welck onvervalscht is, ende komt uyt een oprecht herte.

4

⁶ De Geest Godts heeft my gemaeckt: ende de ⁷ adem des Almachtigen heeft my levendigh gemaeckt.

6 Elihu geeft te verstaen, dat hy was een mensche, ende schepsel Godts, gelijck andere. Volgens dat Iob met hem vrijelick spreken mochte sonder schroom, als met sijns gelijcke, soo dat hy sich niet en behoefde te ontschuldigen met de vreesselicke Majesteyt Godts, tegens dewelcke hy verklaert hadde niet te konnen bestaen. siet bov. 9. vers 32. ende 13.21. ende 16.21.

7 Hy schijnt te sien op de scheppinge des eersten menschen. Genes. 2.7.

5

Soo ghy kondt, antwoort my: ⁸ schickt u voor mijn aengesichte, stelt u.

8 Of, schickt, richt [uwe woorden:] als Cap. 32. vers 14.

6

^a Siet, ⁹ ick ben Godts, gelijck ghy: ¹⁰ uyt den leeme ben ick oock afgesneden.

a Iob 9.35. ende 23.10.

9 Dat is, ick behoore Godt toe, zijnde van hem geschapen, ende tot nu toe van hem in het leven onderhouden. Anders, ick ben voor Godt na uwen mont, te weten, om sijne sake te verdedigen na u eygen begeerte.

10 T.w. in den eersten voorvader Adam, soo dat ick van stoffe, ende afkomste uwes gelijcke zy, ende daerom van u niet te vreesen. siet Genes. 2.7.

7

Siet, ¹¹ mijne verschrickinge en sal u niet beroeren: ende mijne ¹² hant en sal over u niet swaer zijn.

11 T.w. daer mede ick u soude mogen verschricken.

12 Siet boven 13.21. ende de aenteeck.

8

Seker, ^b ghy hebt geseyt voor mijne ooren: ende ick hebbe de stemme der woorden gehoort:

b Iob 10.7. ende 16.17. ende 23.10, 11. ende 27.5.

9

¹³ Ick ben reyn sonder overtredinge, ick ben suyver; ende en hebbe geene misdaet:

13 Dit zijn de redenen, die Elihu uyt Iobs propoosten hadde gemerckt, oordeelende die strafbaer te wesen. Men kan deselve, ofte dergelijcke vinden in de plaetsen hier recht te voren op de kant aengeteeckent. Niet te min Iob heeft sijne sonden meermaels bekent, gelijck te sien is boven 9.2. ende 14.4. maer sprekende van sijne onnooselheyt, verstaet daer mede de gerechtigheyt sijner sake tegen sijne vrienden, ende niet de gerechtigheyt sijns persoons voor Godt.

10

Siet, ¹⁴ hy vindt ¹⁵ oorsaken tegen my: ^c hy ¹⁶ houdt my voor sijnen vyant.

14 T.w. Godt. Iob en hadde wel dese selve woorden niet gebruyckt, maer die van gelijcken sin waren, boven 14.16, 17.

15 D. stoffe om my te beswaren, Dat is, te beschuldigen, ende te straffen. Anders, afbrekingen, Dat is, middelen, om sich van my, ofte my van hem te scheyden, ende alle vrientschap te breken, ofte, om al mijn voornemen, ende poogen te vernietigen. Vergelijckt Num. 14.34.

c Iob 13.24. ende 16.9. ende 19.11.

16 Siet boven 13.24. ende de aenteeckeninge. item vergel. boven 16.9. ende 19.11.

11

^{d 17} Hy leght mijne voeten in den stock: ^{e 18} hy neemt alle mijne paden waer.

d Iob 13.27.

17 Siet bov. 13.27. ende de aenteeck.

e Iob 14.16.

18 Vergel. boven 14.16. ende 31.4. met de aenteeck.

12

Siet, ¹⁹ hier in en zijt ghy niet rechtveerdigh, antwoorde ick u: ²⁰ want Godt is ²¹ meerder dan een mensche.

19 D. in het gene ick nu van u verhaelt hebbe.

20 Hier uyt besluyt Elihu, dat Iob met meerder ootmoedt, ende eerbiedinge tegen Godt gehandelt moeste hebben: volgens, dewijle hy hem hier in vergrepen hadde, dat hy in desen deele onrechtveerdigh was, hoewel hy hem anders voor vroom bekende.

21 Ten aensien niet alleen van sijn wesen, ende macht, maer oock van sijne wijsheyt ende rechtveerdigheyt, etc.

13

Waerom hebt ghy tegen hem getwist? want ²² hy en antwoordt niet van alle sijne daden.

22 De sin is, dat Godt van al sijn doen ons geen reeckenschap en geeft, nochte oock gehouden is te geven. Ofte aldus: om dat hy alle sijne woorden niet gesproken en heeft. Anders, want hy en verantwoort geene sijner daden, ofte wercken, Dat is, hy en is niet gehouden eenige te verantwoorden.

14

²³ Maer Godt spreeckt ²⁴ eens, ofte twee mael; doch men ²⁵ lett niet daer op.

23 De sin is, hoe wel Godt niet gehouden is, van sijn doen ons reeckenschap te geven, nochtans door sijne vriendelicke goetheyt doet hy’t dickwils, te weten, als het hem belieft, het welck van vele niet waergenomen en wort. Vergelijckt Genes. 6.3. Num. 14.42. 1.Reg. 22.28. 2.Reg. 17.13. Dan. 4. versen 5, 22, 28. Matth. 27.19.

24 Een seker getal voor een onseker: Alsoo onder vers 29. Siet Levit. 26. op vers 8.

25 Hebr. siet.

15

²⁶ In den droom, [door] het gesichte des nachts, als een diepen slaep op de lieden valt; in de sluymeringe op den leger:

26 Siet Genes. 20. vers 3. ende 28.12. ende de aenteeck.

16

Dan ²⁷ openbaert hy het voor de oore der lieden: ende hy ²⁸ verzegelt hare kastijdinge;

27 D. opent, ende verlicht het verstant, ende bekeert den wille des menschen door sijne inwendige aensprake ende vermaninge. Siet van deselve maniere van spreken Ruth 4. op vers 4.

28 D. hy druckt in hare herten de sekerheyt sijner straffinge, D. dat hy sijn voornemen om hen te straffen, sekerlick uytvoeren sal. siet deselve maniere van spreken Deut. 32.34.

17

Op dat hy den mensche afwende ²⁹ [van sijn] ³⁰ werck: ende van den man ³¹ de hoovaerdije ³² verberge:

29 Het woordeken van, is hier in te voegen uyt het volgende lidt van dit vers.

30 T.w. quaet werck dat hy voor hadde. siet Genes. 20.3. ende 31.24.

31 D. de grootsheyt ende vermetentheyt des herten, waer door de mensche tot een quaet voornemen geraeckt.

32 Hebr. bedecke, D. wech neme. Vergel. de maniere van spreken met de gene, die boven is, cap. 3. vers 10.

18

Dat hy sijne ziele van het verderf afhoude; ende sijn leven, dat het door het ³³ sweert niet door en ga.

33 Het Hebr. woort beteeckent een geweer, dat met werpen gebruyckt wort. Verstaet hier door, allerley quaet der ziele, ofte, des lichaems tijdelick ofte eeuwigh. Vergel. onder 36.12.

19

³⁴ Oock wort hy gestraft met smerte op sijn leger: ende de ³⁵ stercke menighte sijner beenderen:

34 De sin is, dat Godt den mensche vermaent heeft in voortijden, niet alleen door droomen, ende gesichten, maer oock, gelijck heden, door sieckten, ende kranckheden, om op haer leven acht te nemen, ende Godt te vreesen.

35 D. alle sijne beenen, die veel, ende sterck zijn, verstaet hier op: worden gestraft, uyt het volgende. Anders, ende de twist sijner beenderen is geweldigh, Dat is, de smerte sijner beenderen, waerdoor Godt gelijk met hem twistet.

[fol. 233v]

20

^{e[f] 36} Soo dat sijn leven het broot selve verfoeyt; ende sijne ziele ³⁷ de begeerlicke spijse:

e[f] Psalm 107.18.

36 And. soo dat sijn leven hem het broot doet verfoeijen.

37 Hebr. de spijse der begeerte, dat is, die men begeert, ofte daer toe men belust is, als men gesont is. Alsoo vaten, ofte, gereetschap der begeerte, 2.Chro. cap. 32. vers 27. Het lant der begeerte, Psalm 106. vers 24. wijnstocken der begeerte, Amos 5.11.

21

Dat sijn vleesch verdwijnt ³⁸ uyt het gesichte; ende sijne beenderen, [die] ³⁹ niet gesien en wierden, ⁴⁰ uytsteken:

38 D. dat het niet meer gesien en wort; van wegen sijne magerheyt.

39 T.w. uyt oorsake van de voorgaende vettigheyt des lichaems.

40 T.w. door de voorgemelde magerheyt. And. verbroken worden, of, vermorselt.

22

Ende sijne ⁴¹ ziele nadert ten verderve; ende sijn leven tot de dingen, ⁴² die dooden.

41 D. sijn leven, gelijck terstont in het volgende verklaert wort. siet Genes. 19. op vers 17.

42 Dat is, die de menschen van het leven berooven.

23

Is’er dan by hem een ⁴³ Gesante, een Uytlegger, een ⁴⁴ uyt duysent; om den mensche sijnen ⁴⁵ rechten plicht te verkondigen;

43 D. een Propheet, ofte Leeraer van Godt gesonden, om de menschen, die in eenige noot zijn, van sijnen wille, ende haren schuldigen plicht te onderwijsen. Andere verstaen, door desen Gesante, eenen heyligen Engel.

44 Te weten, der vrome, ende trouwe Leeraren, die niet vele te vinden en zijn; daerom wordense geseyt een uyt duisent te wesen.

45 Dat is, dat hy behoort te doen, ende te laten, om Godt te behagen.

24

⁴⁶ Soo sal ⁴⁷ hy hem ⁴⁸ genadigh zijn, ende ⁴⁹ seggen, ⁵⁰ Verlost hem, dat hy in het verderf niet neder en dale, ick hebbe ⁵¹ versoeninge gevonden.

46 Te weten, als de siecke mensche de vermaninge des Leeraers met een geloovigh, ende gehoorsaem herte sal aengenomen hebben.

47 Namel. Godt.

48 Te weten, hem vergevende sijne sonden, ende hem weder gesont makende.

49 Te weten, tot den Bode, ofte Gesante.

50 Dat is, verkondight hem de verlossinge, Ioan. cap. 20. vers 23. 2.Corinth. 5.19, 20.

51 T.w. de versoeninge des Messiae.

25

Sijn vleesch sal ⁵² frisscher worden, dan ’t was in de jeught: hy sal tot de dagen sijner jonckheyt weder keeren.

52 Verstaet dit van de nieuwe gesontheyt, ende sterckte des lichaems, zijnde als een teecken van de vernieuwinge des geestes.

26

Hy sal tot Godt eernstelick bidden, ^f[g] die in hem een welbehagen nemen sal, ende ⁵³ sijn aengesichte met gejuych aensien: want hy sal den mensche ⁵⁴ sijne gerechtigheyt weder geven.

f[g] Psalm 50.15. Iesa. cap. 58. vers 9.

53 De sin is, dat Godt den mensche, op den welcken hy te voren om sijne sonde vergramt was; daer na, als hy bekeert is, vriendelick, ende met een bysonder welbehagen sal aenschouwen. Men kan oock verstaen, dat de mensche Godts aengesichte met vreughde sal aensien, dat is, sijne genade, ende vaderlicke gunste gevoelen. De sin is eenderley.

54 Te weten, mits hem door sijnen Geest sekerheyt te geven van sijne rechtveerdighmakinge, ende de ware vernieuwinge die in hem door de sonde seer afgenomen hadden.

27

⁵⁵ Hy sal de ⁵⁶ menschen ⁵⁷ aenschouwen, ende seggen; Ick hebbe gesondight, ende het recht verkeert, het welcke my niet en heeft ⁵⁸ gebaet:

55 Namel. die krancke door Godts weldaet gesont geworden zijnde. Andere verstaen dit van Godt, om dat in’t volgende vers, het welcke hier aenhanght, voor mijne ziele, ende mijn leven, sommige lesen, sijne ziele, sijn leven, ende setten dese woorden over aldus, Hy, te weten Godt, siet op de menschen, ende [soo daer yemant] seyt, ick hebbe gesondight, etc. soo sal hy sijne ziele verlossen, dat hy niet en ga in’t verderf, ende sijn leven sal het licht sien.

56 Die hy begeert te stichten met de belijdenisse sijner sonden, ende de verkondinge der genade Godts aen hem bewesen.

57 Dat is, hy sal hem by deselve voegen, ende daer mede vergeselschappen.

58 Zijnde daerom met eene sware sieckte gestraft geweest. Het Hebreeusch woort is in dese beteeckenisse genomen, Esther 3.8. ende cap. 5. vers 13.

28

[Maer Godt] heeft mijne ziele verlost, datse niet en voere ⁵⁹ in’t verderf; soo dat mijn leven het ⁶⁰ licht aensiet.

59 Dat is, in’t graf.

60 Dat is, goeden welstant geniet. Licht is hier soo veel als welstant. Siet boven cap. 18. op vers 5. ende sien, is genieten. Siet boven cap. 7. op vers 7.

29

Siet, dit alles werckt Godt ⁶¹ twee [ofte] drie mael met ⁶² een man:

61 Dat is, dickmael. ’t Is een seker getal voor een onseker.

62 Dat is, met een mensche.

30

^g[h] Op dat hy sijne ziele afkeere van het verderf; ende hy ⁶³ verlicht worde met het licht der levendigen.

g[h] Psalm 56.14.

63 D. dat hy niet alleen noch in ’t leven blijve, maer daer in soo welvare, dat hy aensienelick, ende ge-eert onder de menschen worde.

31

Merckt op, ô Iob, hoort na my: swijght, ende ick sal spreken.

32

Soo der ⁶⁴ redenen zijn, antwoort my: spreeckt, want ick hebbe lust u te ⁶⁵ rechtveerdigen.

64 T.w. om uwe sake te verantwoorden, ende my tegen te spreken.

65 D. voor te spreken, ende te verdedigen, soo verre het mogelick is, sulcks dat ick dit werck niet uyt eenige twistgierigheyt aen en neme.

33

Soo niet, hoort na my: swijght, ende ick sal u wijsheyt leeren.