Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ij. Capittel.

Ahasveros gedenckt aen Vasthi, vers 1. Daer werden veel schoone jonge dochters by een versamelt, 2. op dat de Koningh uyt deselve eene verkiese tot Koninginne in Vasthi stede, 4. Mordechai brenght Esther mede onder die jonge dochters, 8. Sy vindt gunste by Hegai den bewaerder der jonge dochteren, 9. Hegai geeft haer hare vercierselen, 12. Sy wort tot den Koningh gebracht, 16. hy stelt haer de Kroone op het hooft, ende maecktse Koninginne, 17. Ende hy maeckt haer ter eere een groote bruyloft, 18. Twee Kamerlingen soecken Ahasveros om te brengen, 21. Dit ontdeckt Mordechai, 22. het wort inde Chronike geschreven, 23.

1

NA dese geschiedenissen, doe ¹ de grimmicheyt des Koninghs Ahasveros gestilt was, ² gedacht hy aen Vasthi, ende wat sy gedaen hadde, ende wat over haer besloten was.

1 T.w. tegen de Koninginne Vasthi.

2 Hy vermaender van by sijne hovelingen: veel licht dat het hem nu berouwde, dat hyse soo lichtveerdelick van sich verstooten hadde.

2

Doe seyden ³ de jongelingen des Koninghs die hem dienden: Men soecke den Koningh jonge dochters, maeghden, ⁴ schoone van aengesicht.

3 D. de Vorsten, die Vasthi verwesen hadden, Cap. 1. vers 16, etc. Dese vreesende, dat de Koningh, medelijden met Vasthi gekregen hebbende, haer wederom aennemen soude, ende dat sy haer dan aen haer soude soecken te wreken, om dat sy den Koningh geraden hadden haer te verstooten: Soo komen sy dit voor, ende slaen den Koningh een middel voor, om sijne lusten genoegh te doen, ende Vasthi met der tijt geheelick te vergeten.

4 Hebr. goet van aensien.

3

Ende de Koningh bestelle toesienders in alle de lantschappen sijnes Koninckrijcks, dat sy ⁵ vergaderen alle jonge dochters, maeghden, schoone van aengesicht, tot de burcht Susan, tot het huys ⁶ der vrouwen, onder ⁷ de hant van ⁸ Hege des Koninghs Kamerlingh, bewaerder ⁶ der vrouwen: ende men geve haer ⁹ hare vercierselen.

5 Verstaet hier by, ende brengen.

6 . 6 Dat is, der jonckvrouwen: Alsoo stracks wederom: ende Galat. 4. vers 4. wort de heylige jonckvrouwe Maria een vrouwe genoemt.

7 D. sorge, ofte besorginge, bewaringe, opsicht, als vers 8.

8 Vers 8. Hegai.

6 . 6 Dat is, der jonckvrouwen: Alsoo stracks wederom: ende Galat. 4. vers 4. wort de heylige jonckvrouwe Maria een vrouwe genoemt.

9 Verstaet hier onder alles wat tot den pronck ende cieraet der jonckvrouwen gehoort, soo kleederen, als baggen, en juweelen, als oock parfuym ende welrieckende salven, olie, of rieckballen. siet ond. versen 12, 13. siet oock van den pronck ende cieraet der jonckvrouwen Iesa. 3.18.

4

Ende de jonge dochter die in ’sKoninghs ooge ¹⁰ schoon wesen sal, worde Koninginne in Vasthi stede: Dese sake nu was goet in de oogen des Koninghs, ende hy dede alsoo.

10 Hebr. goet sal zijn. alsoo oock vers 9.

5

Daer was een Iodisch man op de burcht Susan, wiens naem was Mordechai, een sone Iairs, des soons Simei, des soons Kis, ¹¹ een man van Iemini.

11 Dat is, een Benjaminiter. Siet Iudic. 3.15.

6

Die wech gevoert was van Ierusalem ^a met de ¹² wechgevoerde die wech gevoert waren met ¹³ Iechonja, den Koningh van Iuda, ¹⁴ den welcken ¹⁵ Nebucadnezar de Koningh van Babel hadde wech gevoert.

a 2.Reg. 24.14.

12 Hebr. wechvoeringe.

13 Anders genoemt Iehojachin, 2.Reg. 24.6. ende Conja, door kleynachtinge, Ierem. 22.24.

14 T.w. Iechonja: Ofte, dewelcke, T.w. wechgevoerde.

15 And. Nabuchodonosor.

7

Ende hy was het die opvoedede Hadassa (dese is ¹⁶ Esther ¹⁷ de dochter sijnes ooms) want sy en hadde geenen vader noch moeder: ende sy was een jonge dochter schoon van gedaente, ende schoon van aengesicht, ende als haer vader, ende hare moeder

16 Sy is Esther genoemt geworden, doe sy des Koninghs Ahasveros huysvrouwe geworden is. Herodotus noemt Xerxis huysvrouwe Amestris, het welck sommige op Esther willen passen.

17 T.w. de dochter van sijnes vaders broeder, genoemt Abichail, vers 15. Soo dat Mordechai ende Esther, gebroeders kinderen waren.

[fol. 216r\Esther wort Koninginne.]

storven, haddese Mordechai sich tot eene dochter aengenomen.

8

Het geschiedde nu doe ’t woort des Koninghs ende sijne wet ruchtbaer was, ende doe ¹⁸ veel jonge dochters t’samen vergadert wierden op de burcht Susan onder de hant van Hegai: wert Esther oock genomen in des Koninghs huys, onder de hant van Hegai, den bewaerder der vrouwen.

18 Iosephus schrijft datter vier hondert ionckvrouwen t’samen gebracht zijn.

9

Ende die jonge dochter was schoon in sijne oogen, ende sy verkreegh gunste voor sijn aengesichte, daerom haestede hy ¹⁹ met hare vercierselen, ende ²⁰ met hare deelen haer te geven, ende seven ²¹ aensienlicke jonge dochters ²² haer te geven uyt het huys des Koninghs: ende hy ²³ verplaetsede haer, ende hare jonge dochters tot het beste des huyses der vrouwen.

19 Siet bov. vers 3.

20 D. met al dat haer toequam, om na behooren geciert te worden.

21 Ofte, uytgesiene, uytgelesene, ofte, bequaem, ende weerdigh om gegeven te worden.

22 T.w. tot staet-jonckvrouwen.

23 Hebr. hy veranderdese tot het goede des huys, Dat is, hy gafse een beter ende bequamer plaetse of kamer, dan hy haer eerst in gegeven hadde.

10

Esther en hadde haer volck, nochte hare maeghschap niet te kennen gegeven: want Mordechai ²⁴ hadde haer geboden, dat sy ’t niet en soude te kennen geven.

24 Te weten, daerom, om dat de Ioden te dier tijt in groote kleynachtinge waren.

11

Mordechai nu wandelde ²⁵ alle dage voor den voorhof des huyses ²⁶ der vrouwen, om te vernemen ²⁷ nae den welstant van Esther, ende ²⁸ wat met haer geschieden soude.

25 Hebr. in allen dagh ende dagh.

26 Dat is, der jonge dochteren, ende alsoo doorgaens in dit boeck.

27 Hebr. na den vrede.

28 Ofte, wat haer wedervaren soude, ofte, wat men haer doen soude.

12

Als nu ²⁹ de beurte ³⁰ van elcke jonge dochter naeckte, om tot den Koningh Ahasveros te komen, ³¹ na dat haer twaelf maenden langh na de wet der vrouwen geschiet was, want ³² alsoo wierden vervult de dagen harer vercieringen: ses maenden met myrren-olie, ende ses maenden met specerijen, ende met [andere] vercierselen der vrouwen,

29 Of, de bestemde tijt, ordre.

30 Hebr. van jonge dochter, ende van jonge dochter.

31 Hebr. van, ofte, na ’t eynde te geschieden, etc.

32 D. soo veel tijts moesten sy hebben om haer te reynigen ende te vercieren.

13

³³ Daer mede quam dan de jonge dochter tot den Koningh: ³⁴ al wat sy seyde wert haer gegeven, ³⁵ dat sy daer mede ginge uyt het huys der vrouwen ³⁶ tot het huys des Koninghs.

33 T.w. aldus opgepronckt, verciert, ende geparfumeert.

34 D. al wat sy begeerde, T.w. van vercierselen, kleederen, pareersel, parfuym, etc.

35 And. dat het met haer ginge.

36 Dat is, tot de slaepkamer des Koninghs.

14

Des avonts gingh sy daer in, ende des morgens gingh sy weder na ³⁷ het tweede huys der wijven, onder ³⁸ de hant van Saasgaz den Kamerlingh des Koninghs, bewaerder der bywijven; sy en quam niet weder tot den Koningh, ’t en ware de Koningh lust tot haer hadde, ende sy by name geroepen wierde.

37 In dit tweede huys wierden de bywijven ende de bylighsters, ofte die by den Koningh geslapen hadden, bewaert: Maer in het eerste huys, daer van vers 3. gesproken wort, waren alleen jonge dochters.

38 D. sorge, opsicht.

15

Als de beurte Esthers der dochter Abichails des ooms Mordechai, (die ³⁹ hy sich ter dochter genomen hadde) naeckte, dat sy tot den Koningh komen soude, en ⁴⁰ begeerde sy niet met allen, dan dat Hegai des Koninghs Kamerlingh, de bewaerder der vrouwen ⁴¹ seyde: ende Esther verkreegh ⁴² genade in de oogen aller die haer sagen.

39 T.w. Mordechai, boven vers 7.

40 Doende alsoo blijcken, dat sy haer over gaf, ende verliet op Godes voorsichtigheyt.

41 D. haer gaf, ordineerde: Dat is, Sy was met den cieraet dien Hegai haer gaf, wel te vreden, hy was dan hoedanigh hy was.

42 Dat is hier, aengenaemheyt als Prov. 1.9. ende elders.

16

Alsoo wert Esther ⁴³ genomen tot den Koningh Ahasveros, tot sijn Konincklick huys, in de tiende maent, welcke is de maent ⁴⁴ Tebeth, in ’t sevende jaer sijnes Rijcks.

43 D. genomen [ende gebracht.] In ’t Hebreeusch en is maer een woort beteeckenende somtijts nemen, somtijts brengen, somtijts beyde te gelijcke, als hier, ende Matth. 4.5. Vergel. Genes. 12.15. met de aent.

44 Dese maent hadde het maenschijn dat ten deele in onsen December; ende ten deele in Ianuario valt: Ende dit was de vierde maent des jaers, na de reeckeninge der Chaldeen, die het jaer in September beginnen: maer het was de tiende maent na de reeckeninge der Hebreen, die het kerckelicke jaer beginnen van Martio. Dese reeckeninge der Hebreen, wort in dit boeck gevolght.

17

Ende de Koningh beminde Esther boven alle ⁴⁵ wijven, ende sy verkreegh genade ende gunste voor sijn aengesichte, boven alle maeghden: ende hy settede ⁴⁶ de Konincklicke kroone op haer hooft, ende hy maecktese Koninginne in de plaetse van Vasthi.

45 D. jonckvrouwen, ofte vrouwspersoonen.

46 Hebr. de kroone des Koninckrijcks.

18

⁴⁷ Doe maeckte de Koningh een groote maeltijt allen sijnen Vorsten, ende sijnen knechten, ⁴⁸ de maeltijt van Esther: ende ⁴⁹ hy gaf den lantschappen ruste, ende ⁵⁰ hy gaf geschencken ⁵¹ na ’s Koninghs vermogen. [kolom]

47 Siet Esth. 1. op vers 3, etc.

48 Het woort maeltijt beteeckent hier soo veel als bruyloft, ofte het Konincklicke bancket Esther ter eere gegeven, doe de Koningh haer ten wijve nam.

49 Hebr. hy maeckte, Dat is, hy verminderde de lasten ende schattingen sijner ondersaten.

50 Soo aen de Koninginne, als aen de Groote, ja misschien oock aen het volck.

51 Hebr. na de hant des Koninghs.

19

Doe ⁵² ten anderen male maeghden vergadert werden, ⁵³ soo sat Mordechai in de poorte des Koninghs.

52 Sommige meenen, dat men ten tweeden male jonge dochters heeft vergadert, niet om uyt deselve den Koningh eene huysvrouwe te kiesen, gelijckse daer toe d’eerste reyse zijn vergadert geweest: maer om uyt deselve voor den Koningh eenige bywijven te verkiesen.

53 D. hy liet sich doorgaens in het hof des Koninghs vinden, gelijck hy te doen gewoone was, ende te doen schuldigh was, als mede (soo het schijnt) een hof-dienaer zijnde, ende op ’s Koninghs dienst passende.

20

Esther [nu] en hadde hare maeghschap, noch haer volck niet te kennen gegeven, gelijck als Mordechai ⁵⁴ haer geboden hadde: want Esther dede het bevel Mordechai, gelijck als ⁵⁵ doese by hem opgevoedt wert.

54 Vreesende, dat sy van wegen haer geslachte ende afkomste in verachtinge soude komen.

55 Ofte, doese een queeckelingh by hem was.

21

In die dagen, als Mordechai in de poorte des Koninghs sat; werden ⁵⁶ Bigthan ende Theres, twee Kamerlingen des Koninghs, van de dorpelwachters, ⁵⁷ seer toornigh, ende sy sochten de hant te slaen aen den Koningh Ahasveros.

56 Onder 6. vers 2. Bighthana.

57 T.w. op den Koningh.

22

Ende dese sake wert Mordechai bekent gemaeckt, ende hy gafse de Koninginne Esther te kennen: ende Esther seyd’et den Koningh in Mordechai name.

23

Als men de sake ondersocht, is ’t alsoo bevonden, ende sy beyde werden aen ⁵⁸ eene galge gehangen: ende het wert ⁵⁹ in de Chronijke geschreven ⁶⁰ voor het aengesichte des Koninghs.

58 Ofte, aen eenen boom, ofte, aen een hout.

59 Hebr. in ’t boeck der woorden der dagen, D. in de Chronijke, T.w. der Persen.

60 D. in de tegenwoordigheyt des Koninghs: Ofte, in ’t boeck der Chronijke, het welck dagelicks voor den Koningh lagh, op dat hy daer in lesen soude: In het welcke opgeteeckent wierden de gedenckweerdighste saken, die dagelicks voor vielen.