Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxvj. Capittel.

Uzzia komt in sijns vaders Amazia plaetse, vers 1, etc. regeert wel in de dagen van Zacharia, 4. krijght groote overwinningen over sijne vyanden, 6. Voorsiet de stadt Ierusalem, ende sijn huys, 9. sterckt sijn Rijcke met krijghsvolck, wapenen, ende konstige oorlooghs-wercken, 11. hy vergrijpt sich mits te willen roocken voor den Heere, 16. waer over hy met melaetsheyt gestraft wort, 19. hy sterft, ende sijn sone Iotham regeert, 23.

1

^{a 1} DOe nam het gantsche volck van Iuda ² Uzzia, (die nu ³ sestien jaer oudt was) ende maeckten hem Koningh in sijns vaders Amazia plaetse.

a 2.Reg. 14.21.

1 T.w. als sijn vader Amazia vluchtede na Lachis. Siet 2.Reg. 14. op vers 21.

2 Oock genaemt Azaria, 2.Reg. 14. vers 21.

3 Hebr. een soon van sestien jaer, ende soo in ’t volgende.

2

^b Deselve bouwde ⁴ Eloth, ende brachtse weder aen Iuda; na dat de Koningh met sijne vaderen ontslapen was.

b 2.Reg. 14.22.

4 Oock genaemt Elath, 2.Reg. 14. vers 22. siet van dese stadt 1.Reg. cap. 9. op vers 26.

3

^c Sestien jaer was Uzzia oudt, doe hy Koningh wiert, ende hy regeerde twee en vijftigh jaer te Ierusalem: ende de naem sijner moeder was Iecholia van Ierusalem.

c 2.Reg. 15.2.

4

Ende hy ⁵ dede dat recht was in de

5 Dat is, hy heeft den suyveren Godesdienst, die onder de laetste regeeringe van Amazia vervallen was, opgericht, ende gehanthaeft.

[fol. 198v\Daden van Uzzia. sijn val ende--melaetsheyt. Jotham.]

oogen des HEEREN, ⁶ na alles dat sijn vader Amazia gedaen hadde.

6 In de regeeringe sijnes Rijcks heeft hy niet alleen de eerste voetstappen sijns vaders gevolght: maer is oock in het laetste sijnen vader eenighsins gelijck geworden. Want gelijck sijn vader Amazia, na dat hy de Edomiten overwonnen hadde, tot afgoderije vervallen was, boven 25.14. alsoo is Uzzia na dat hy machtigh ende voorspoedigh geworden was, tot dese vermetenheyt vervallen, dat hy sich het Priester-ampt heeft willen aentrecken, onder vers 16.

5

Want ⁷ hy begaf sich om Godt te soecken, in de dagen van Zacharia, ⁸ die verstandigh was ⁹ in de gesichten Godts: in de dagen nu, dat hy den HEERE socht, maeckte hem Godt voorspoedigh.

7 Hebr. hy was om Godt te soecken. Wat het zy Godt te soecken. siet bov. 11. op vers 16. verstaet, dat hy besich was met Godt te soecken.

8 And. die [hem] verstandigh maeckte, dat is, die hem leerde ende onderwees: want het Hebreeus woort beteeckent niet alleen verstant hebben, ende verstandigh zijn, maer oock somtijts door goet onderwijs, ende leeringe yemant verstandigh maken.

9 Anders, in de vreesen Godts. Verstaet door de gesichten, de geheele leere van het gene, dat men gelooven, ende doen moeste ter saligheyt, geopenbaert door Mosen, ende de andere Propheten, ende door deselve dagelicks den volcke ingescherpt, verklaert, ende toege-eygent.

6

Want hy toogh uyt, ende krijghde tegen de Philistijnen, ende brack den muer van ¹⁰ Gath, ende den muer van ¹¹ Iabne, ende den muer van ¹² Asdod: daer toe bouwde hy steden ¹³ in Asdod, ende onder de Philistijnen.

10 Siet van dese stadt 1.Reg. cap. 2. op vers 39.

11 Eene stadt der Philistijnen aen de middelantsche zee.

12 Oock eene stadt in ’t lant der Philistijnen: daer van siet Ios. 11.22. ende 15. vers 46. 1.Sam. 5.1.

13 Verst. het lant, sorteerende onder de stadt Asdod.

7

Ende Godt hielp hem tegen de Philistijnen, ende tegens de Arabiers, die te ¹⁴ Gurbaal woonden, ende [tegen] de ¹⁵ Meüniten.

14 Een plaetse zuydwaert gelegen van Iudea, gelijck de Philistijnen westwaert daer van waren, ende de Ammoniten oostwaert.

15 De naem van een seker lantschap, ende volck.

8

Ende de ¹⁶ Ammoniten gaven Uzzia geschencken, ende ¹⁷ sijn naem gingh tot den ingangh van Egypten: want hy sterckte sich ¹⁸ ten hooghsten.

16 Siet boven 20. op vers 1.

17 D. hy wiert seer beroemt, ende vermaert. Vergelijckt 1.Chron. 14.vers 17. ende onder vers 15. deses Cap. Ezech. cap. 16. vers 14.

18 Het woort in den oorspronck is oock soo genomen, 1.Chron. 14. vers 2. ende 23.17. ende 29.25. 2.Chron. 1.1.

9

Daer toe bouwde Uzzia ¹⁹ torens te Ierusalem, aen de ²⁰ hoeckpoorte, ende aen de ²¹ dalpoorte, ende aen ²² de hoecken: ende hy stercktese.

19 T. w. aen de mueren, die Ioas de Koningh Israëls, ten tijde van Amazia gebroken hadde, boven 25.23.

20 Hebr. de poorte des hoecks. siet 2.Reg. cap. 14. op vers 13.

21 Hebr. de poorte des dals. siet van dese Nehem. 2.13. ende 3.13.

22 Ofte, wendingen, of, keeringen, T.w. van de muer. Andere behouden het woort Mikzoa, als den eygenen naem eenes torens, ofte sterckte, staende in ’t hooghste der stadt Davids. Siet hier van oock Nehem. 3.19, 24.

10

Hy bouwde oock torens in de ²³ woestijne, ende hieuw vele ²⁴ putten uyt, overmits hy veel vees hadde, beyde inde leeghten, ende in de effene velden; ackerlieden, ende wijngaerdeniers op de bergen, ende op ²⁵ de vruchtbare velden: want hy een liefhebber der lant[bouwerije] was.

23 Namelick, van Arabien, om de invallen van daer te beletten, die ten tijde Iorams geschiet waren, boven 21.16.

24 In dewelcke men het water vergaderde, ende bewaerde, ten gebruycke van de menschen, ende van het vee.

25 Anders, Carmel, dat is in de landouwe, ofte, het lantschap der stadt Carmel, gelegen aen de woestijne Maon, in de stamme van Iuda, seer vruchtbaer, ende overvloedigh van schoone vruchten, ende wijngaerden. Elders is Carmel een geberghte gelegen in de stamme Issaschars, seer wel beplant, bezaeyt, ende vruchtbaer. siet 1.Reg. 18. op vers 19. van waer het komt, dat de vruchtbare landouwen een Carmel genoemt worden. Siet 2.Reg. 19. op vers 23.

11

Voorder hadde Uzzia eene ²⁶ heyrkracht van geoeffende ter oologe, uyttreckende ten heyre by benden, na het getal harer monsteringe, ²⁷ door de hant van Ieiël den Schrijver, ende Mahaseia den Amptman: onder ²⁸ de hant van Hanania [een] van de Vorsten des Koninghs.

26 Verstaet eenige ordinarise benden van krijghsvolck, die de Koningh tegen allen noot veerdigh hadde. Vergelijckt 1.Chron. cap. 27. ende boven 17.14.

27 D. welcke monsteringe gedaen was door middel van Ieiël, etc.

28 D. het beleyt. Alsoo vers 13.

12

Het geheele getal van de ²⁹ Hoofden der vaderen, der strijtbare helden, was twee duysent, ende ses hondert.

29 Alsoo boven 23.2.

13

Ende onder hare hant was een krijghsheyr, van drie hondert duysent, ende seven duysent, ende vijf hondert, die met strijtbare kracht, ³⁰ sich ter oorloge oeffenden, om den Koningh tegen den vyant te helpen.

30 Hebr. doende oorloge: Dat is, die de oorloge hanteerden, daer toe bequaem waren, ende sich gebruycken lieten. Siet 1.Reg. cap. 12. op vers 21.

14

Ende Uzzia bereydde voor hen, voor het gantsche heyr schilden, ende spiessen, ende helmen, ende pansieren, ende bogen; selfs tot de ³¹ slingersteenen toe.

31 D. steenen, diese met den slinger na den vyant moesten werpen. Met sulcken slingerwerp heeft David den reuse Goliath soo in ’t voorhooft getroffen, dat hy hem neder velde, 1.Sam. 17.49. Vergelijckt Iob 41.19.

15

Hy maeckte oock te Ierusalem ³² konstige wercken, bedenckinge van konstige werckmeesters, datse op de torens, ende op de hoecken zijn souden, om met pijlen, ende met groote steenen te schieten: ³³ soo gingh sijnen naem tot verre toe uyt: want hy wert ³⁴ wonderlick geholpen, tot dat hy ³⁵ sterck wiert.

32 Hebr. bedenckingen door de bedenckinge des bedenckers, Dat is, konstige, ende wel uytgevondene wercken, door de vernuftige bedenckinge, ofte den vondt van een konstigh, ofte vernuftigh werckmeester, ende ingenieur bedacht.

33 Siet boven op vers 8.

34 Hebr. hy maecktet wonderlick met, of, om geholpen te worden; te weten, van Godt, die een schildt is allen, die op hem betrouwen, Psalm 18.31.

35 Of, gesterckt, Te weten, in sijn Rijcke.

16

Maer als hy sterck geworden was, verhief hem sijn herte tot verdervens toe: [kolom] ende hy overtradt tegen den HEERE sijnen Godt: want hy gingh ³⁶ in den tempel des HEEREN, om te roocken op den reuck-altaer.

36 Verstaet in het Heylige, alwaer de reuck-altaer stont, ende daer niemant mochte inkomen, veel min reuckwerck offeren, dan de Priesteren alleene. Dese plaetse is ond. vers 18. genoemt het Heylighdom.

17

Doch Azaria de ³⁷ Priester gingh hem na: ende met hem des HEEREN Priesters tachtentigh kloecke mannen.

37 Verst. Hoogepriester. siet 1.Chr. 6. vers 10. ende onder vers 20.

18

Ende sy wederstonden den Koningh Uzzia, ende seyden hem; ³⁸ Het en komt u niet toe, Uzzia, den HEERE te roocken, maer den Priesteren Aarons sonen, die geheyliget zijn, om te roocken; gaet uyt het ³⁹ Heylighdom, want ghy hebt overtreden; ende het en sal u niet tot eere zijn ⁴⁰ van den HEERE Godt.

38 Vergel. Exod. cap. 30. vers 7, etc.

39 Siet boven op vers 16. alwaer dit Heylighdom de tempel genaemt wort. vergel. 1.Reg. 8.10. ende de aenteeck.

40 T.w. om dat hy het niet en sal voor goet aensien, maer sekerlick straffen.

19

⁴¹ Doe wert Uzzia ⁴² toornigh, ende het reuckwerck was in sijne hant, om te roocken: als hy nu toornigh wert tegen de Priesteren, rees de melaetsheyt op aen sijn voorhooft, voor het aengesichte der Priesteren ⁴³ in’t Huys des HEEREN, van boven den reuck-altaer.

41 Eenige meynen, dat als doen d’aerdtbevinge geschiet is: van dewelcke te sien is Amos c. 1. vers 1. Zach. 14.5. als een openbaer bewijs van de gramschap Godts tegen desen Koningh.

42 Van het Hebr. woort siet Gen. 40. op vers 6.

43 T.w. van den Heere, die van boven, ofte van by desen altaer yet tegen des Koninghs aengesicht schijnt uytgeschoten te hebben, het welcke dese melaetsheyt heeft veroorsaeckt.

20

Als doen sagh de ⁴⁴ Hooftpriester Azaria op hem, ende alle de Priesteren, ende siet, hy was melaetsch aen sijn voorhooft, ende sy stieten hem metter haeste van daer, ja, hy selfs ⁴⁵ wert oock gedreven uyt te gaen, om dat de HEERE hem geplaeght hadde.

44 Hebr. de Priester het Hooft, te weten, der Priesteren, dat is, de Overpriester.

45 Vergel. Esth. 6. vers 12.

21

^d Alsoo was de Koningh Uzzia melaetsch tot aen den dagh sijnes doots, ende melaetsch zijnde, woonde ⁴⁶ in een afgesondert huys, want hy van ’t Huys des HEEREN ⁴⁷ afgesneden was: Iotham nu sijn soon was over het huys des Koninghs, ⁴⁸ richtende het volck des lants.

d 2.Reg. 15.5.

46 Levit. 13.46. Numer. c. 5. vers 2. ende 12.14. Siet wijders 2.Reg. 15. op vers 5.

47 D. hy wert verklaert onreyn te zijn, ende alleen te moeten woonen, ende niet te mogen in den voorhof des volcks tot de algemeyne vergaderinge verschijnen; ende dat na de wet, Levit. 13.46.

48 D. regeerende, ende recht doende. siet 2.Reg. 15. op vers 5.

22

Het overige nu der geschiedenissen van Uzzia, de eerste, ende de laetste heeft de Propheet Iesaia de sone van Amoz beschreven.

23

Ende Uzzia ontsliep met sijne vaderen, ende sy begroeven hem by sijne vaderen, ⁴⁹ in het velt van de begraeffenisse, die der Koningen was; want sy seyden, Hy is melaetsch: ende sijn sone Iotham wert Koningh in sijne plaetse.

49 D. op welck velt de graven der Koningen waren; hoewel sy sijn lichaem, om der melaetsheyt wille niet in, ofte, onder die graven, maer verscheyden, ende in eene afgesonderde plaetse begraven hebben.