Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxv. Capittel.

Ierusalem wort belegert, vers 1, etc. Zedekia gevangen, geblint ende na Babel gevoert, 5. Nebuzaradan verbrant Ierusalem, ende den tempel, ende breeckt de stadts mueren, 8. Hy neemt veel volcks wech, 11. Item vele schatten, 14. Voert eenige voornaemste na Riblath, alwaerse gedoot worden, 18. Gedalia wort Overste van Iuda, 22. omgebracht, 25. de Ioden vluchten na Egypten, 26. De Koningh Iojachin wort door Evilmerodach verlost, ende verheven, 27.

1

ENde ^a het geschiedde in het negende jaer ¹ sijner regeeringe, in de tiende maent, op den tienden der maent, [dat] Nebucadnezar de Koningh van Babel quam tegen Ierusalem, hy, ende sijn gantsche heyr, ende legerde sich tegen haer: ende sy bouwden tegen haer ² sterckten rontom.

a 2.Chron. 36.17. Ierem. 32.2. ende 39.1. ende 52.4.

1 Namelick, van Zedekia.

2 Het Hebreeusch woort (soo vele meynen) beteeckent een krijghs-gebouw in forme van eenen toren, ofte hooge stellinge, van hout gemaeckt, het welcke buyten de stadt tegen over de mueren opgericht wiert, om van daer pijlen, ende steenen tegen de mueren, ende in de stadt te schieten. Het selve woort wort gevonden Ier. 52.4. Ezech. cap. 4. vers 2. ende 17.17, etc.

2

Soo ³ quam de stadt in belegeringe; tot in het elfste jaer des Koninghs Zedekia.

3 Alsoo boven 24. vers 10.

3

Op den negenden der ⁴ [vierder] maent, ^b als de honger in de stadt sterck wert; ende het volck des lants geen broot en hadde:

4 Dit woort is hier ingevoeght uyt Ierem. c. 39. vers 2. ende 52.6.

b Ierem. 52.6.

4

Doe wert de stadt ⁵ doorgebroken, ende alle de krijghslieden ⁶ [vloden] des nachts door den wegh der ⁷ poorte, tusschen de twee mueren, die aen des Koninghs hof ⁸ waren, (de Chaldeen nu waren tegen de stadt rontom) ende [de Koningh] trock [door] den wegh des vlacken velts.

5 Te weten, van de Chaldeen, die de stadt belegerden, ende nu de middelpoorte ingenomen hadden, Ierem. 39.2, 3.

6 Dit woort is hier oock ingevoeght, tot vervullinge van den sin, uyt Ier. 39. vers 4. Siet dese heymelicke vlucht afgebeelt Ezech. 12.6

7 Verstaet eene heymelicke poorte ofte uytgangh die tusschen twee mueren der stadt gemaeckt was.

8 Ofte, was, Te weten, poorte, ofte, wegh.

5

Doch het heyr der Chaldeen jaeghde den Koningh na, ende sy achterhaelden hem in de vlacke velden van ⁹ Iericho, ende al sijn heyr wert van by hem verstroyt.

9 Siet 2.Reg. 2. op vers 4.

6

Sy dan grepen den Koningh, ende voerden hem opwaert tot den Koningh van Babel na ¹⁰ Ribla: ende sy spraken een ¹¹ oordeel tegen hem.

10 Siet boven 23. vers 33. In dese stadt heeft Nebucadnezar sijn hof willen houden, tot dat hy Ierusalem verovert soude hebben, voornemelick dewijle de belegeringe lange duerde.

11 Want sy beschuldighden hem van ontrouwe, ende valsheyt, om dat hy sijne belofte, ende eedt gebroken hadde; ende van ondanckbaerheyt tegen den Koningh Nebucadnezar, die hem Koningh gemaeckt hadde, boven c. 24. versen 17, 20. Anders, sy spraken een oordeel met hem, Te weten, met den Koningh van Babel over den Koningh van Iuda.

7

Ende sy slachteden de sonen van Zedekia voor sijnen oogen, ende ¹² men verblindde Zedekias oogen, ende sy bonden hem met twee koperen ketenen, ende voerden hem na Babel.

12 Siet Ier. 39. op vers 7.

8

Daer na in de ¹³ vijfde maent, op den sevenden der maent (dit was het negentiende jaer Nebucadnezars des Koninghs van Babel) quam Nebuzaradan de ¹⁴ Overste der Trauwanten, de knecht des Koninghs van Babel tot Ierusalem.

13 Komende over een ten deele met onsen Iulio ten deele met Augusto. Siet Numer. 33.38.

14 Siet Gen. 37. op vers 36. Hebr. de Meester der Trauwanten.

9

Ende hy verbrandde het Huys des HEEREN, ende het huys des Koninghs; mitsgaders alle huysen van Ierusalem, ende alle ¹⁵ huysen der Grooten verbrandde hy met vyer.

15 Anders, groote huysen. Verstaet, de huysen der rijcken, ende machtigen, die van groote middelen, ofte staet geweest waren. Dese moesten voornemelick lijden. Waer uyt het schijnt, dat eenige kleyne huysen van schamele, ende slechte lieden zijn verschoont geweest. Groote worden voor rijcke genomen, Genes. cap. 24. vers 35. ende 26.13. 1.Sam. 25.2. Item voor lieden van state, 2.Reg. cap. 10. vers 6. Ione cap. 3. vers 7. van beyde kan het woort hier genomen worden: als oock Levit. cap. 19. vers 15.

10

Ende het gantsche heyr der Chaldeen, dat met den Oversten der Trauwanten was, brack de mueren van Ierusalem rontom af.

11

Het overige nu des volcks, die in de stadt over gelaten waren, ende de afvallige, die tot den Koningh van Babel gevallen waren, ende het overige der menighte, voerde Nebuzaradan de Overste der Trauwanten gevangelick wech.

12

Maer van de ¹⁶ armste des lants liet de Overste der Trauwanten [eenige] overigh tot wijngaerdeniers, ende tot ackerlieden.

16 Hebr. van de dunheyt des lants, siet boven cap. 24. op vers 14.

13

Voorder braken de Chaldeen ^c de ¹⁷ kopere pilaren, die in het Huys des HEEREN waren, ende de ¹⁸ stellingen, ende de ¹⁹ kopere zee, die in het Huys des HEEREN was: ende sy voerden het koper daer van na Babel.

c 2.Reg. 20.17. Ierem. 20.5. ende 27.19.

17 Siet van dese 1.Reg. cap. 7. vers 15.

18 Dat is, de voeten, gestoelten, ofte, pedestalen, op welcke de waschvaten, ofte ketels stonden, die Salomo in den voorhof der Priesteren gestelt hadde. Siet 1.Reg. 7.27.

19 Siet 1.Reg. 7.23.

[fol. 175r\Gedalia vermoort. Jojachin ver--hooght.]

14

Sy namen oock ²⁰ de potten, ende de schoeffelen, ende de gaffelen, ende de roockschalen, ende alle de koperen vaten, daer men den dienst mede dede.

20 Van alle dese gereetschap des tempels is oock te sien 1.Reg. 7.45, etc.

15

Ende de Overste der trauwanten nam wech de ²¹ wieroockvaten, ende de sprenghbeckens, wat ²² geheel gout, ende wat geheel silver was;

21 Ofte, koolpannen. siet Levit. 10. op vers 1.

22 Hebr. gout gout, ende silver silver, D. louter ende massijf gout, of silver; ofte geheel van gout, ende silver, ende niet simpelick vergult, of versilvert. Anders, die (T.w. sprenghbeckens) geheel gout, ende die geheel silver waren.

16

De twee pilaren, de eene zee, ende de stellingen, die Salomo voor het Huys des HEEREN gemaeckt hadde: het koper aller deser vaten ²³ was sonder gewichte.

23 Dat is, des kopers was soo veel, dat men het niet en konde, nochte wilde wegen.

17

^d De hooghte eenes ²⁴ pilaers was achtien ellen, ende het capiteel daer op was koper, ende de hooghte des capiteels was drie ellen, ende het net, ende de granaet-appelen op het capiteel rontom, waren alle van koper: ende desen gelijcke hadde de andere pilaer, met het net.

d 1.Reg. 7.15. 2.Chron. 3.15. Ierem. 52.21.

24 Siet van dese dingen alle 1.Reg. 7. versen 15, 16, 17, etc.

18

Oock nam de Overste der trauwanten ²⁵ Seraja den ²⁶ Hooftpriester, ende ²⁷ Zephania den ²⁸ tweeden Priester, ende de drie dorpelbewaerders.

25 Dese is geweest de soon van Azaria, die de soon was van Hilkia, 1.Chron. 6. versen 13, 14. die het wetboeck in den tempel vondt, bov. 22. vers 8. Serajas soon was Ezra: wiens boeck wy onder de boecken des Ouden Testaments hebben, Ezra 7.1.

26 Hebr. den Priester het Hooft, ofte, die het Hooft was, Dat is, de eerste, ofte de voorneemste, ende opperste, te weten, der Priesteren. Alsoo 2.Chron. 26.20. ende cap. 31. vers 10. Ezra 7.5.

27 De sone van Maaseia, Ier. 21.1. een ander van Zephania de Propheet, die was de sone van Chusi, Zephan. 1. vers 1.

28 Siet Num. 3. op vers 32. ende 1.Reg. 4. op vers 4.

19

Ende uyt de stadt nam hy eenen hovelingh, die over de krijghslieden gestelt was, ende ²⁹ vijf mannen uyt den genen, ³⁰ die des Koninghs aengesichte sagen, die in de stadt gevonden werden; mitsgaders den oversten Schrijver des heyrs, die het volck des lants ³¹ ter oorloge opschreef; ende sestigh mannen van het volck des lants, die in de stadt gevonden werden.

29 Die de voorneemste, ende vermaertste waren der sevene; van dewelcke Ieremias spreeckt, Cap. 52. vers 25.

30 Dat is, die ordinaerlick in de tegenwoordigheyt des Koninghs, ende hem by de hant waren, om hem ten dienste te staen, alsoo Esth. 1.14.

31 Ofte, tot de oorloge aennam, ofte, monsterde, ofte, oeffende in de wapenen. Siet van desen oock Ierem. cap. 52. vers 25.

20

Als Nebuzaradan de Overste der trauwanten dese genomen hadde; soo bracht hyse tot den Koningh van Babel na Ribla.

21

Ende de Koningh van Babel ³² sloeghse, ende dooddese te Ribla, in het lant van Hamath: ³³ alsoo wert Iuda uyt sijn lant gevangelick wech gevoert.

32 Sommige meynen, dat dese waren de gene, die sich tegen den Propheet Ieremiam gestelt hadden, roepende, Den tempel des Heeren, den tempel des Heeren, Ierem. cap. 7. vers 4. Van het woort slaen, siet Genes. cap. 8. op vers 21.

33 Dit is de vervullinge der prophetie, daer van te sien is boven cap. 23. vers 27. Ierem. 25.9, etc.

22

^e Maer aengaende het volck, dat in het lant van Iuda over gebleven was, dat Nebucadnezar de Koningh van Babel hadde laten over blijven; daer over stelde hy ³⁴ Ge-[kolom]dalia den sone ³⁵ Ahikams des soons ³⁶ Saphans.

e Ierem. 40.5, 9.

34 Een vroom, ende oprecht man, de Propheet Ieremia seer toegedaen, ende sijnen raet in alles volgende. Siet van den selven oock Ierem. 40.5. ende is te onderscheyden van eenen anderen Gedalia, die de grootvader was des Propheten Zephania, Zephan. 1.1.

35 Mede een vrient ende voorstander des Propheten Ieremia. Siet Ier. 26.24.

36 Die Schrijver was des Koninghs Iosia, 2.Reg. 22.3.

23

^f Doe nu alle de Overste der heyren, sy, ende hare mannen hoorden, dat de Koningh van Babel Gedalia tot Overste gestelt hadde; quamen sy tot Gedalia na ³⁷ Mizpa: namelick, ³⁸ Ismaël de sone van Nethania, ende Iohanan de sone van Kareah, ende Seraja de sone van Tanhumeth, de Netophatiter, ende Iaazania de sone des Maachatiters, sy, ende hare mannen.

f Ierem. 40.7.

37 Siet van dese stadt Iudic. 11.11.

38 Siet van dese mannen oock Ier. cap. 40. versen 7, 8. Sommige oordeelen, dat dese de Krijghs-oversten, ende Capiteynen geweest zijn, die met haer volck by den Koningh Zedekia waren, als hy by Iericho gevangen wert, ende daer van hem verstroyt wierden, bov. vers 5.

24

Ende Gedalia swoer hen, ende haren mannen: ende seyde tot hen; En vreeset niet van te zijn knechten der Chaldeen: blijvet in het lant, ende dienet den Koningh van Babel, soo sal het u wel gaen.

25

Maer het geschiedde in de ³⁹ sevende maent, dat Ismaël de sone Nethania des soons Elizama, ⁴⁰ van Konincklicken zade, quam, ende tien mannen met hem; ^g ende ⁴¹ sloegen Gedalia, dat hy sterf, mitsgaders de Ioden, ende de Chaldeen, die met hem te Mizpa waren.

39 Siet Ier. 41. op vers 1.

40 Hebr. van ’t zaet des Koninckrijcks, Dat is, van den geslachte Davids, ende Salomo. Men noemt die by ons, ende in Vranckrijck, Princen van den bloede.

g Ierem. 41.2.

41 Ofte, om datse Gedalia dese sijne hoogheyt benijdden; ofte, om datse den Koningh van Babel hateden; ofte, om beyde oorsaken.

26

Doe maeckte sich al het volck op, van den minsten, tot den meesten, ende de Overste der heyren, ende quamen in Egypten: want sy vreesden voor de Chaldeen.

27

Het geschiedde daer na in het seven en dertighste jaer der wechvoeringe Iojachins, des Koninghs van Iuda, in de twaelfde maent, op den seven en twintighsten der maent, dat ⁴² Evilmerodach de Koningh van Babel in het jaer als hy Koningh wert, het hooft Iojachins des Koninghs van Iuda, ⁴³ uyt het gevangenhuys verhief.

42 De soon Nebucadnezars, die sijnen vader in de Monarchie gevolght is, ende heeft geregeert ontrent acht en twintigh jaren. Sommige meynen, dat hy eenige kennisse gehadt heeft van den waren Godt, ende daerom van de ongeloovige zy genaemt geweest Evilmerodach, dat is, de sotte Merodach.

43 Hebr. uyt het huys des bedwanghs, ofte, besluytinge, dat is, sonder twijfel geschiet, eensdeels uyt medelijden sijns ouderdoms, ende seer langhduerige gevangenisse; anderdeels, uyt aenmerckinge, dat hy hem gewillighlick in de handen Nebucadnezars hadde over gegeven. siet bov. 24. vers 12.

28

Ende hy sprack ⁴⁴ vriendelick met hem; ende stelde sijnen stoel boven den stoel der Koningen, die by hem te Babel waren.

44 Hebr. hy sprack goede dingen. Siet 1.Reg. cap. 12. op vers 7. ende Ierem. cap. 12. vers 6.

29

Ende hy veranderde ⁴⁵ de kleederen sijner gevangenisse; ende hy at geduerighlick broot voor sijn aengesichte alle de dagen sijnes levens.

45 Te weten, die hy plaghte te gebruycken in de gevangenisse. Vergelijckt hier mede Genes. 41.14. ende de aenteeckeninge daer op.

30

Ende aengaende ⁴⁶ sijne teeringe, eene geduerige teeringe wert hem van den Koningh gegeven, ⁴⁷ elck dagelicks bestemde deel op sijnen dagh, alle de dagen sijnes levens.

46 T.w. van de teeringe, ende onderhoudinge van Iojachins huysgesin. Want van de teeringe, ende lijfkost Iojachins persoon aengaende, is in ’t voorgaende versken gesproken. Anders, want sijne teeringe was eene geduerige teeringe, hem van den Koningh gegeven.

47 D. soo veel als voor elcken dagh verordineert was. Siet gelijcke maniere van spreken Exod. 5.13. Levit. 23.37. 1.Reg. 8.59.