Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ij. Capittel.

Elia verdeelt de Iordane, vers 1, etc. Hy vergunt Elisa sijne bede met sekere conditie, ende vaert ten hemel in eenen vyerigen wagen, 9. Elisa verdeelt oock de Iordane, 13. wort erkent voor een Propheet van de kinderen der Propheten, 15. dese soecken Eliam, maer te vergeefs, 16. Elisa maeckt de wateren te Iericho gesont, 19. Hy vloeckt eenige kinderen, die hem spottelick nariepen, ende worden van twee beyren verscheurt, 23.

1

HEt geschiedde nu, als de HEERE Elia met een onweder ten hemel opnemen soude; dat Elia met Elisa gingh van ¹ Gilgal.

1 Siet van dese plaetse Deuter. 11. vers 30. Iosu. 4.19. ende 5.9.

2

Ende Elia seyde tot Elisa; ² Blijft doch hier; want de HEERE heeft my na ³ Bethel gesonden: maer Elisa seyde: ⁴ [ Soo waerachtigh als] de HEERE leeft, ende uwe ziele leeft; ⁵ ick en sal u niet verlaten: Alsoo gingen sy af na Bethel.

2 Dit beveelt hy om Elisa te beproeven, ofte om de wijse sijner opneminge uyt eene heylige nederigheyt te verbergen, zijnde hem niet geopenbaert, dat Elisa daer by moeste wesen.

3 Siet van dese stadt Genes. 12. op vers 8.

4 D. soo waer het is, dat de Heere leeft, ende dat ghy leeft, soo waer is het oock dat ick van u niet en sal scheyden. Dit en is hier eygentlick geen eedt, ten aensien van het tweede lidt, maer eene versekeringe van het gene dat men seyt door vergelijckinge des selfs met yet anders, ’t welcke buyten twijffel is. Alsoo in ’t volgende, ende 1.Sam. 1.26. ende 25.26. ende onder 4.30, etc.

5 Hebr. soo ick u verlaten sal! alsoo versen 4, 6.

3

Doe gingen de ⁶ sonen der Propheten, die te Bethel waren, tot Elisa uyt, ende seyden tot hem; ⁷ Weet ghy dat de HEERE heden ⁸ uwen heere van ⁹ uwen hoofde wech nemen sal? ende hy seyde; Ick weet het oock wel, swijget ghy stille.

6 Siet 1.Reg. 20. op vers 35.

7 Sy, ende Elisa hebben dit geweten, sonder twijffel door Godts openbaringe, ende den Geest der prophetie.

8 Namel. Elia, wiens discipel, ende dienaer Elisa was.

9 Hebr. van op, ofte, over uwen hoofde, D. van u. Alsoo vers 5. Sy spreken aldus, siende op de wijse van het sitten in de hooge scholen, alwaer de meester ofte leeraer, in eene verhevene plaetse sittende, sijner discipelen hoofden aen sijne voeten heeft gehadt, sulcks dat hy van deselve scheydende, als wech gingh van hare hoofden. Vergel. Deut. 33.3. ond. 4.38. Actor. 22.3.

4

Ende Elia seyde tot hem, Elisa, blijft doch hier: want de HEERE heeft my na ¹⁰ Iericho gesonden: maer hy sey-[kolom]de; [Soo waerachtigh als] de HEERE leeft, ende uwe ziele leeft, ick en sal u niet verlaten: alsoo quamen sy te Iericho.

10 Een stadt gelegen in den stam Benjamins, niet verre van de Iordane. Sy wert toegenaemt de Palmstadt, Deuter. 34.3. siet de aenteeckeninge.

5

Doe traden de sonen der Propheten, ¹¹ die te Iericho waren, na Elisa toe, ende seyden tot hem; Weet ghy dat de HEERE heden uwen heere van u hooft wech nemen sal? ende hy seyde; Ick weet het oock wel, swijget ghy stille.

11 Hier uyt blijckt dat de Propheten in vele steden hare collegien gehadt hebben, in dewelcke jonge Propheten, ende Leeraren tot bekeeringe des afvalligen Israëls opgequeeckt werden.

6

Ende Elia seyde tot hem; Blijft doch hier, want de HEERE heeft my na de Iordane gesonden; maer hy seyde; [Soo waerachtigh als] de HEERE leeft, ende uwe ziele leeft, ick en sal u niet verlaten: ende sy beyde gingen henen.

7

Ende vijftigh mannen van den sonen der Propheten gingen henen, ende ¹² stonden tegen over van verre: ende die beyde stonden aen de Iordane.

12 T.w. om waer te nemen wat den Propheet Elia wedervaren soude.

8

Doe nam Elia sijnen mantel, ende wond [hem] t’samen, ende sloegh het water, ende ’t wert herwaert, ende derwaert verdeelt: ende sy beyde gingen daer door op het drooge.

9

Het geschiedde nu, als sy over gekomen waren, dat Elia seyde tot Elisa: Begeert wat ick u doen sal, eer ick van by u wech genomen worde: ende Elisa seyde: Dat doch ¹³ twee deelen van uwen geest op my zijn.

13 Hebr. de mont van twee, in, of, van uwen geest, op, of, tot my, Dat is, het deel van twee; het welcke is twee deelen. Het woort mont is voor het deel eeniger sake genomen, Deut. 21. vers 17. Zach. 13.8. De sin is, als of hy seyde: Dewijle ghy, ô mijn vader, vele kinderen, D. jonge Propheten na laet, die alle een deel uwer gaven sullen behoeven, soo is mijne bede, dat ick twee deelen hebbe, D. dat mijn deel noch eens soo groot zy als het hare, zijnde gelijck uw’ eerstgeboren, ende voorneemste discipel, die in uwe plaetse succedeeren moet. Andre nemen de dobbele portie ten aensien, ende in vergelijckinge van Elia, soo dat Elisa soude begeert hebben noch eens soo veel van de prophetische gaven, als Elia daer van hadde. Oock kan men de begeerte van Elisa simpelick aldus verstaen, dat hy begeert heeft de tweederley Prophetische gaven, in dewelcke Elia onder andere Propheten seer heeft uytgesteken, dewelcke waren, I. het voorseggen van toekomende dingen,
II. het doen van groote wonderwercken, ofte hy verstaet, het deel der prophetie ’t welcke Elias hadde gehadt, ’t welcke tweevoudigh, dat is, seer groot was geweest, ten aensien van vele andere Propheten.

10

Ende hy seyde; Ghy hebt eene ¹⁴ harde sake begeert: ¹⁵ Indien ghy my ¹⁶ sult sien als ick van by u wech genomen worde, het sal u alsoo geschieden: doch soo niet, het en sal niet geschieden.

14 Hebr. ghy hebt het harde gemaeckt met bidden. Hardt wort hier genoemt, dat de menschen niet geven en konnen, maer Godt alleen geeft, ende dat seer selden.

15 Dit wort hem als een teecken voorgestelt van het gene, dat Godt, rakende sijne begeerte, doen soude, op dat hy hier en tusschen na de vervullinge des teeckens, met vyerige gebeden verlangen soude, ende dat ontfangen hebbende, van nieuws in den roep sijnes Prophetischen ampts gesterckt mochte werden.

16 Hebr. sult sien van by u wech genomen worden.

11

Ende ’t gebeurde, als sy voort gingen, gaende ende sprekende, siet, soo was’er een vyerige ¹⁷ wagen met vyerige peerden, die tusschen hen beyden scheydinge maeckten: alsoo voer Elia met een onweder ten hemel.

17 Geregeert, ende gestiert van de heylige Engelen. Vergel. ond. 6.17.

12

Ende Elisa sagh het, ende hy riep: ^{18 a} Mijn vader, mijn vader, ¹⁹ wagen Israëls, ende sijne ruyteren; ende hy en sagh hem niet meer: ende hy vattede sijne kleederen, ²⁰ ende scheurdese in twee ²¹ stucken.

18 Soo noemt hy sijnen meester uyt liefde, ende eerbiedinge, gelijck oock ter andere zijde de discipelen sonen harer meesteren genoemt worden. siet 1.Reg. 20.35. ende de aent. daer op.

a 2.Reg. 13.14.

19 D. de macht, ende de sterckte Israëls, dewelcke ter oorloge meest in wagenen, ende ruyteren was gelegen. De sin is, dat in Elias leere, gebeden, ende wercken, meerdere kracht tot bescherminge des lants was, dan in het gewelt der oorloge. Vergel. onder 13.14.

20 Tot een teecken van treurigheyt, die hy maeckte over de wechneminge sijnes meesters. siet Genes. 37. op vers 29.

21 Hebr. scheuringen.

13

Hy hief oock Elias mantel op, die van hem af gevallen was; ende keerde weder, ende stont aen den oever der Iordane.

14

Ende hy nam den mantel van Elia die van hem af gevallen was, ende sloegh ’t water; ende seyde, Waer is de ²² HEERE de Godt van Elia? Ia deselve? Ende hy sloegh het water ende het wert herwaert ende derwaert verdeelt, ende Elisa gingh daer door.

22 T.w. die in eene gelijcke daet door Elia sijne kracht in het verdeelen der wateren recht te voren bewesen hadde. siet boven vers 8.

15

Als nu de kinderen der Propheten die tegen over te Iericho waren, hem sagen, soo seyden sy, De Geest van Elia rust op Elisa: ende sy quamen hem te gemoete, ende ²³ bogen sich voor hem neder ter aerde.

23 Hem burgerlicke eere bewijsende, als een Propheet gekomen in Elias plaetse, ende rijckelick met sijne Prophetische gaven versien. siet Genes. 18. op vers 2.

16

Ende sy seyden tot hem; Siet nu, daer zijn by ²⁴ uwe knechten vijftigh ²⁵ dappere mannen, laetse doch heden gaen, ende uwen heere soecken, misschien of niet de Geest des HEEREN hem op ²⁶ genomen, ende op eenen der bergen, of in een der dalen hem geworpen heeft: doch hy seyde, ²⁷ En sendet niet.

24 D. by ons, die bereyt zijn u te dienen.

25 Ofte, stercke. Hebr. mannen, sonen der dapperheyt, sterckte, ofte kloeckheyt. Verstaet sulcke, die bequaem waren, om dese reyse, ende dit werck aen te nemen.

26 Sy meynden, dat hy hen niet voor altijt, maer alleen voor sekere dagen ontnomen was. Vergel. 1.Reg. cap. 18. de aenteeck. op vers 12.

27 Want hy wiste voor seker, dat hy na lijf ende ziele, tot Godt in den hemel opgenomen was

17

Maer sy hielden by hem aen, ²⁸ tot

28 Dit kan bequamelick verstaen worden van Elisa, om dat hy soo lange moeste gebeden worden: hoewel men het oock soude konnen verstaen van de sonen der Propheten, om datse soo lange ende veel moesten bidden.

[fol. 162r\Jongens van Bethel. Joram. Josa--phat. Edom.]

schamens toe, ende hy seyde; Sendet: ende sy sonden vijftigh mannen, die drie dagen sochten, doch hem niet en vonden.

18

Doe quamen sy weder tot hem, daer hy te Iericho gebleven was; ende hy seyde tot hen; Hebbe ick tot u-lieden niet geseyt, En gaet niet?

19

Ende de mannen der stadt seyden tot Elisa: Siet doch, de wooninge deser stadt is goet, gelijck als mijn heere siet, maer het water is quaet, ende ’t lant ²⁹ onvruchtbaer.

29 D. het lant en laet de vruchten der aerde niet tot haren vollen wasdom, ende rijpheyt komen; ja is oock het leven der menschen, ende der beesten, mitsgaders hares lijfs dracht, ende vrucht schadelick: waer door het lant van inwoonderen berooft wort. Waer op het Hebreeusch woort siet, beteeckenende, berooven van kinderen, menschen, ofte wat den mensche lief is.

20

Ende hy seyde; ³⁰ Brenget my eene nieuwe schale, ende legget daer sout in: ende sy brachtense tot hem.

30 Hebr. nemet my, dat is, nemet, ende brenget my. Siet Genes. 12. op vers 15.

21

Doe gingh hy uyt tot de waterwelle, ende wierp het sout daer in: ende seyde; Soo seyt de HEERE; Ick hebbe dit water gesont gemaeckt, daer en sal geen ³¹ doot, nochte ³² onvruchtbaerheyt meer van worden.

31 Aen menschen, ende beesten.

32 T.w. niet alleen aen de menschen, ende beesten, maer oock aen het lant, ende het gewas der aerde. Siet boven op vers 19.

22

Alsoo wert dat water gesont, tot op desen dagh: na het woort van Elisa, dat hy gesproken hadde.

23

Ende hy gingh van daer op na Bethel: als hy nu den wegh opgingh, soo quamen kleyne jongens uyt de stadt, ³³ die bespotteden hem, ende seyden tot hem, ³⁴ Kaelkop gaet op, kaelkop gaet op.

33 Uyt verachtinge niet alleen sijnes persoons, om dat hy kael was, maer oock sijnes ampts, om dat hy een Propheet des Heeren was, ende volgens een geduerigh bestraffer der afgoderije, die dese jongens van der jeught op ingedroncken hadden, ende daer binnen Bethel soo afgrijselick gepleeght wert, dat de Propheten dese stadt Bethaven, D. een huys der ydelheyt, ende godtloosheyt genoemt hebben, Hose. 4.15. Amos 5.5.

34 Hebr. kael, dat is, die kael is.

24

Ende hy keerde sich achter om, ende hy saghse, ende ³⁵ vloecktese, ³⁶ in den name des HEEREN: Doe quamen twee beyren uyt het woudt, ende verscheurden van deselve twee en veertigh kinderen.

35 Niet uyt haet van hare persoonen, maer van d’afgoderije, die sy soo seer beminden, datse den waren Godt, ende sijne trouwe dienaren, van den tijt datse eenigh verstant gehadt hadden, geleert ende gewent waren vyandelick te haten.

36 D. door bevel, ende ingevinge des Heeren; of met aenroepinge sijnes naems. In den name des Heeren yet doen, is sulcks te doen, I. door bevel, last, ende drijvinge Godts, Deut. 18.19. 2.Chron. 33.18. Ioan. 5.43.
II. met het vertrouwen op Godes hulpe, ende de aenroepinge sijnes naems, Psal. 44.6. ende 63.5.
III. om Godts wille, ofte ter oorsake van hem, Matth. 18.5.
IIII. ter eere Godts, Coloss. 3.17.

25

Ende hy gingh van daer na den bergh ³⁷ Carmel: ende van daer keerde hy weder na Samaria.

37 Siet 1.Reg. 18. op vers 19.